Τα αμινοξέα βοηθούν στην οικοδόμηση των πρωτεϊνών -αν και το αμινοξύ ταυρίνη δεν βρίσκεται σε πρωτεΐνες. Εκτός από αυτήν την κρίσιμη λειτουργία τους, ορισμένα αμινοξέα έχουν και άλλους ειδικούς ρόλους.
Η μεθειονίνη είναι ένα αμινοξύ που μεταβολίζεται σε άλλα σημαντικά μόρια στο σώμα. Αυτά τα μόρια είναι απαραίτητα για τη σωστή λειτουργία των κυττάρων. Λόγω των σημαντικών μορίων που παράγει, κάποιοι συνιστούν αύξηση της πρόσληψης μεθειονίνης από τη διατροφή. Ωστόσο, άλλοι συνιστούν τον περιορισμό της μεθειονίνης λόγω πιθανών παρενεργειών και εξαιτίας ενός σημαντικού ευρήματος στα ζώα: το αμινοξύ αυτό συνδέεται με πρόωρη γήρανση όταν καταναλώνεται σε μεγάλη ποσότητα.
Η μεθειονίνη βρίσκεται σε πολλές πρωτεΐνες, τόσο στις τροφές όσο και στους ιστούς του σώματος. Εκτός από το ότι αποτελεί δομικό στοιχείο για πρωτεΐνες, έχει πολλά άλλα μοναδικά χαρακτηριστικά. Ένα από αυτά είναι η ικανότητά του να μετατρέπεται σε σημαντικά μόρια που περιέχουν θείο. Τα μόρια που περιέχουν θείο έχουν ποικίλες λειτουργίες, συμπεριλαμβανομένης της προστασίας των ιστών, της τροποποίησης του DNA και της διατήρησης της σωστής λειτουργίας των κυττάρων. Για παράδειγμα, η γλουταθειόνη, που περιέχει θείο και είναι ένα σημαντικό αντιοξειδωτικό του σώματος, συντίθεται από το γλουταμινικό οξύ, την κυστεΐνη και τη γλυκίνη. Από τα αμινοξέα που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή πρωτεϊνών, μόνο η μεθειονίνη και η κυστεΐνη περιέχουν θείο -η ταυρίνη επίσης περιέχει θείο αλλά δεν ανευρίσκεται στις πρωτεΐνες.
Το σώμα μπορεί να παράγει το αμινοξύ κυστεΐνη αλλά η μεθειονίνη πρέπει να προέλθει από τη διατροφή. Τα αμινοξέα που δεν μπορούν να συντεθούν από το σώμα λέγονται απαραίτητα αμινοξέα. Η ταυρίνη συντίθεται από το σώμα αλλά σε περιορισμένες ποσότητες και έτσι θεωρείται από κάποιους ως ημι-απαραίτητο αμινοξύ.
Η μεθειονίνη παίζει καθοριστικό ρόλο στην έναρξη της διαδικασίας παραγωγής νέων πρωτεϊνών στα κύτταρα, κάτι που συμβαίνει συνεχώς -παλαιότερες πρωτεΐνες αποσυντίθενται. Για παράδειγμα, η μεθειονίνη ξεκινά τη διαδικασία παραγωγής νέων πρωτεϊνών στους μυς μετά από μια συνεδρία άσκησης που προκαλεί βλάβες.
Παίζει ρόλο στη μεθυλίωση του DNA
Το DNA περιέχει τις πληροφορίες που μας κάνουν να είμαστε αυτοί που είμαστε. Παρόλο που πολλές από αυτές τις πληροφορίες μπορεί να παραμείνουν ίδιες για όλη μας τη ζωή, οι περιβαλλοντικοί παράγοντες μπορούν να αλλάξουν ορισμένες πτυχές του DNA μας. Αυτός είναι ένας από τους πιο ενδιαφέροντες ρόλους της μεθειονίνης γιατί μπορεί να μετατραπεί σε ένα μόριο που ονομάζεται SAM (S-Adenosyl methionine). Το SAM μπορεί να αλλάξει το DNA προσθέτοντας μια ομάδα μεθυλίου, δηλαδή ένα άτομο άνθρακα και τρία συνδεδεμένα άτομα υδρογόνου (-CH3).
Η ποσότητα της μεθειονίνης στη διατροφή μπορεί να επηρεάσει τη διαδικασία της μεθυλίωσης αλλά υπάρχουν πολλές αναπάντητες ερωτήσεις. Είναι πιθανό η αύξηση της μεθειονίνης στη διατροφή να μπορεί είτε να αυξήσει είτε να μειώσει το πόσο αλλάζουν ορισμένες πτυχές του DNA ως αποτέλεσμα της επίδρασης του SAM. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να υπάρχει όφελος και σε άλλες ζημιά. Υπάρχουν ενδείξεις ότι οι δίαιτες με υψηλότερη περιεκτικότητα σε θρεπτικά συστατικά που προσθέτουν ομάδες μεθυλίου στο DNA μπορεί να μειώσουν τον κίνδυνο καρκίνου του παχέος εντέρου. Άλλες έρευνες έχουν δείξει ότι η υψηλότερη πρόσληψη μεθειονίνης θα μπορούσε να επιδεινώσει ορισμένες παθήσεις όπως π.χ. η σχιζοφρένεια, ίσως λόγω της προσθήκης περισσότερων ομάδων μεθυλίου στο DNA.
Οι δίαιτες χαμηλής μεθειονίνης επεκτείνουν τη διάρκεια ζωής στα ζώα
Ορισμένα καρκινικά κύτταρα εξαρτώνται από τη μεθειονίνη για την ανάπτυξή τους. Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο περιορισμός της διατροφικής πρόσληψης θα μπορούσε να είναι ευεργετικός για να μην έχουν τα καρκινικά κύτταρα ενέργεια. Δεδομένου ότι οι πρωτεΐνες από τα φυτά έχουν χαμηλότερη ποσότητα μεθειονίνης σε σχέση με τις ζωικές πρωτεΐνες, ορισμένοι ερευνητές πιστεύουν ότι οι φυτικές δίαιτες θα μπορούσαν να είναι ένα εργαλείο για την καταπολέμηση ορισμένων μορφών καρκίνων.
Ορισμένοι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η χαμηλή περιεκτικότητα σε μεθειονίνη επιβραδύνει το ρυθμό γήρανσης σε ποντίκια. Αρκετές μελέτες σε ζώα δείχνουν ότι η μείωση της μεθειονίνης στη διατροφή μπορεί να αυξήσει τη διάρκεια ζωής και να βελτιώσει την υγεία τους. Μια μελέτη διαπίστωσε ότι η διάρκεια ζωής ήταν 40% μεγαλύτερη σε ποντίκια που ακολουθούσαν μια δίαιτα χαμηλής μεθειονίνης. Η μακροζωία μπορεί να οφείλεται στη βελτιωμένη αντίσταση στο στρες και στο μεταβολισμό, καθώς και στη διατήρηση της ικανότητας των κυττάρων του σώματος να αναπαράγονται. Το αν αυτά τα οφέλη επεκτείνονται ή όχι στον άνθρωπο δεν είναι ακόμη σαφές, αλλά ορισμένες μελέτες δοκιμαστικών σωλήνων έχουν δείξει οφέλη από τη χαμηλή περιεκτικότητα μεθειονίνης στα ανθρώπινα κύτταρα.
Σε ποιες τροφές υπάρχει
Για τους ενήλικες η συνιστώμενη πρόσληψη της μεθειονίνης και της κυστεΐνης μαζί (αμινοξέα που περιέχουν θείο) είναι 15 mg ανά κιλό σώματος την ημέρα. Άρα για ένα άτομο 75 κιλών η συνιστώμενη ποσότητα είναι 1.125 mg. Αυτή η ποσότητα εύκολα λαμβάνεται από τη συνήθη διατροφή. Οι ηλικιωμένοι μπορεί να χρειάζονται υψηλότερη ποσότητα, 2 έως 3 γραμμάρια την ημέρα.
Μια μελέτη προσδιόρισε την απαίτηση της διαιτητικής μεθειονίνης εν απουσία κυστεΐνης σε υγιείς ενήλικες άνω των 60 ετών και βρήκε ότι είναι 26,2 mg και 17,1 mg ανά κιλό σώματος την ημέρα για άνδρες και γυναίκες, αντίστοιχα.
Η ίδια ομάδα ερευνητών σε μια άλλη μελέτη βρήκε ότι οι ελάχιστες απαιτήσεις μεθειονίνης είναι μόλις 5-7 mg ανά κιλό σώματος την ημέρα, εφόσον υπάρχει επαρκής πρόσληψη κυστεΐνης. Αυτό το εύρημα δείχνει ότι η κυστεΐνη μπορεί να μειώσει την απαίτηση της διαιτητικής μεθειονίνης. Με παρουσία της διαιτητικής κυστεΐνης οι άνδρες και γυναίκες μπορούν να λαμβάνουν το 20% και 30%, αντίστοιχα, της συνολικής απαίτησης μεθειονίνης σε σχέση με το αν απουσίαζε εντελώς η κυστεΐνη στη διατροφή. Αυτό έχει ενδιαφέρον διότι η μεθειονίνη μεταβολίζεται σε ομοκυστεΐνη η οποία μπορεί να βλάψει τα αγγεία, συνεπώς δεν είναι καλό να καταναλώνει κάποιος πολύ μεγάλες ποσότητες μεθειονίνης.
Ενώ σχεδόν όλα τα τρόφιμα που περιέχουν πρωτεΐνες έχουν μεθειονίνη, η ποσότητα ποικίλλει ευρέως. Τα αυγά, τα ψάρια και ορισμένα κρέατα περιέχουν υψηλότερες ποσότητες. Εκτιμάται ότι περίπου το 8% των αμινοξέων στα ασπράδια των αυγών περιέχουν θείο (μεθειονίνη και κυστεΐνη). Αυτή η τιμή είναι περίπου 5% στο κοτόπουλο και το βόειο κρέας και 4% στα γαλακτοκομικά προϊόντα. Οι φυτικές πρωτεΐνες έχουν ακόμη χαμηλότερες ποσότητες αυτών των αμινοξέων.
Φαίνεται πως η ανεπάρκεια μεθειονίνης και κυστεΐνης είναι κάτι σπάνιο. Μια ποικιλία από δίαιτες, συμπεριλαμβανομένης της χορτοφαγικής και της πρωτεϊνικής εκτιμάται ότι περιέχει από 2,3 έως 6,8 γραμμάρια την ημέρα. Ορισμένες έρευνες έχουν εξετάσει τη συνολική ποσότητα των αμινοξέων που περιέχουν θείο (μεθειονίνη και κυστεΐνη) σε διαφορετικούς τύπους δίαιτας. Η υψηλότερη περιεκτικότητα (6,8 γραμμάρια τη ημέρα) αναφέρθηκε σε δίαιτες με υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες, ενώ υπήρχαν χαμηλότερες προσλήψεις για χορτοφάγους (3,0 γραμμάρια την ημέρα) και βίγκαν (2,3 γραμμάρια την ημέρα).
Παρά τη χαμηλή πρόσληψη μεταξύ των χορτοφάγων, ορισμένες έρευνες βρήκαν ότι στην πραγματικότητα έχουν υψηλότερες συγκεντρώσεις μεθειονίνης στο αίμα τους από εκείνους που τρώνε κρέας και ψάρι. Αυτό το εύρημα οδήγησε τους ερευνητές να συμπεράνουν ότι το περιεχόμενο της διατροφής και οι συγκεντρώσεις της μεθειονίνης στο αίμα δεν σχετίζονται πάντα άμεσα. Ωστόσο, οι μελέτες βρήκαν ότι οι βίγκαν έχουν χαμηλή συγκέντρωση μεθειονίνης στο αίμα τους -tα φρούτα, τα λαχανικά και οι ελιές έχουν χαμηλά επίπεδα μεθειονίνης.
| Τροφές | Μεθειονίνη (mg ανά 100 γρ.) |
| Ασπράδι αυγού (αποξηραμένο, σε σκόνη) | 3204 |
| Αλεύρι από σουσάμι | 1656 |
| Καρύδια Βραζιλίας | 1124 |
| Παρμεζάνα | 1114 |
| Σπόροι κάνναβης (αποφλοιωμένοι) | 933 |
| Στήθος κοτόπουλου (μαγειρεμένο) | 925 |
| Αρνί (σπάλα, κοκκινιστό) | 912 |
| Μοσχάρι (κοκκινιστό) | 907 |
| Τόνος (μαγειρεμένος) | 885 |
| Σουσάμι (αποξηραμένο) | 880 |
| Γαλοπούλα (ψημένη) | 865 |
| Κατσικίσιο τυρί (σκληρό) | 815 |
| Συμπύκνωμα πρωτεΐνης σόγιας | 814 |
| Κοτόπουλο (ψητό) | 801 |
| Πέστροφα (μαγειρεμένη) | 785 |
| Σολομός (κόκκινος, ωμός) | 780 |
| Τόνος (κονσερβοποιημένος, στραγγισμένος) | 755 |
| Μοσχάρι (αλατισμένο, αποξηραμένο) | 749 |
| Pepitas (ψημένοι) | 740 |
| Καβούρι (1 πόδι) | 730 |
| Μπέικον | 593 |
| Σπόροι Chia | 588 |
| Μοσχάρι (αλεσμένο, 95% άπαχο) | 565 |
| Χοιρινό (αλεσμένο, 96% άπαχο) | 564 |
| Γαρίδες (μαγειρεμένες) | 565 |
| Σόγια | 547 |
| Σκληρό τόφου (ανά φλιτζάνι) | 532 |
| Τυρί μοτσαρέλα | 515 |
| Μοσχάρι (μαγειρεμένο) | 473 |
| Καρύδια | 467 |
| Τόνος (κονσερβοποιημένος) | 445 |
| Γάλα (ανά 450 γραμμάρια) | 431 |
| Αυγά (1 μεγάλο) | 196 |
| Αυγό, ασπράδι, ωμό | 400 |
| Μαύρα φασόλια (ανά φλιτζάνι) | 311 |
| Αμύγδαλα | 157 |
| Βρώμη (μαγειρεμένη ανά φλιτζάνι) | 178 |
| Μακαντέμια | 23 |
| Κάστανα, ωμά | 38 |
| Καρύδια | 236 |
| Φιστίκια Αιγίνης | 335 |
| Κάσιους | 362 |
| Ηλιόσποροι | 494 |
| Φασόλια πράσινα ωμά | 22 |
| Αρακάς ωμός | 82 |
| Τόφου, ωμό, κανονικό | 103 |
| Φακές, ωμές | 220 |
| Ρεβίθια | 253 |
| Φασόλια Lima | 271 |
| Ψωμί, πολύσπορο (ολικής άλεσης) | 138 |
| Ρύζι, καστανό, ωμό | 169 |
| Κριθάρι | 190 |
| Βρώμη ωμή | 215 |
| Βούτυρο | 21 |
Η ομοκυστεΐνη
Μια ανησυχία που σχετίζεται με την υψηλή πρόσληψη μεθειονίνης είναι ότι μπορεί να μετατραπεί σε ομοκυστεΐνη, ένα αμινοξύ που σχετίζεται με τις καρδιακές παθήσεις. Η υψηλή πρόσληψη μεθειονίνης μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της ομοκυστεΐνης -ορισμένα άτομα είναι πιο ευαίσθητα σε αυτήν τη διαδικασία από άλλα.
Η έρευνα δείχνει ότι οι πιθανοί κίνδυνοι της υψηλής μεθειονίνης οφείλονται στην ομοκυστεΐνη και όχι στην ίδια τη μεθειονίνη. Ωστόσο, υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που μπορούν να αλλάξουν τα επίπεδα ομοκυστεΐνης. Για παράδειγμα, παρόλο που έχουν χαμηλότερη διατροφική πρόσληψη μεθειονίνης, οι χορτοφάγοι και οι βίγκαν μπορεί να έχουν υψηλότερη ομοκυστεΐνη από ό,τι οι παμφάγοι λόγω χαμηλότερης πρόσληψης της βιταμίνης Β12.
Κάποιες έρευνες έδειξαν ότι μια δίαιτα με υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες και μεθειονίνη δεν αύξησε την ομοκυστεΐνη μετά από έξι μήνες, σε σύγκριση με μια δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνες και χαμηλή σε μεθειονίνη. Επιπλέον, η αλλαγή της πρόσληψης έως και 100% δεν φαίνεται να επηρεάζει την ομοκυστεΐνη σε υγιείς ενήλικες χωρίς ανεπάρκειες βιταμινών.
Παρενέργειες
Για να αξιολογήσουν τις αποκρίσεις του οργανισμού στη μεθειονίνη, οι ερευνητές δίνουν μια μεγάλη δόση και παρατηρούν τις επιπτώσεις της. Αυτή η δόση είναι πολύ μεγαλύτερη από τη συνιστώμενη πρόσληψη, συχνά περίπου 100 mg ανά κιλό σωματικού βάρους) ή 6,8 γραμμάρια για κάποιον που ζυγίζει 68 κιλά. Αυτός ο τύπος δοκιμής έχει γίνει πολλές φορές, με μικρές παρενέργειες. Οι παρενέργειες περιλαμβάνουν ζάλη, υπνηλία και αλλαγές στην αρτηριακή πίεση.
Ένα σημαντικό ανεπιθύμητο συμβάν κατά τη διάρκεια μιας από αυτές τις δοκιμές είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο ενός ατόμου με υψηλή αρτηριακή πίεση. Ωστόσο, φαίνεται πιθανό ότι μια τυχαία υπερδοσολογία περίπου 70 φορές πάνω από τη συνιστώμενη πρόσληψη προκάλεσε τις επιπλοκές.
Παρόλο που η μεθειονίνη μεταβολίζεται σε ομοκυστεΐνη, δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι η πρόσληψή της εντός του τυπικού εύρους είναι επικίνδυνη για την υγεία της καρδιάς.
