Το μελάνωμα επηρεάζει 325.000 ανθρώπους παγκοσμίως κάθε χρόνο. Αν και δεν είναι η πιο κοινή μορφή καρκίνου του δέρματος -τυπικά, για κάθε διαγνωσμένη περίπτωση μελανώματος, διαγιγνώσκονται έως και 10 μη μελανωματικοί καρκίνοι του δέρματος- προκαλεί σχεδόν τόσους θανάτους όσο οι υπόλοιποι καρκίνοι του δέρματος. Αυτό συμβαίνει επειδή είναι πολύ πιο πιθανό να εξαπλωθεί ή να δώσει μετάσταση σε άλλα σημεία του σώματος σε σύγκριση με τους μη μελανωματικούς καρκίνους του δέρματος.
Το μελάνωμα εμφανίζεται σε έναν τύπο κυττάρων του δέρματος που παράγουν χρωστική ουσία, τα μελανοκύτταρα. Αυτά τα κύτταρα παράγουν και εξάγουν μελανίνη προκειμένου να παράσχουν ένα προστατευτικό στρώμα στο δέρμα που βοηθά στην εξάλειψη της υπεριώδους ακτινοβολίας (UV).
Ορισμένες μεταλλάξεις στα γονίδια που κανονικά ρυθμίζουν προσεκτικά την ανάπτυξη και την επιβίωση των κυττάρων υπερισχύουν των ελέγχων που διασφαλίζουν ότι το σώμα παράγει μόνο τα κύτταρα που χρειάζεται. Το αποτέλεσμα είναι μια ανεξέλεγκτη κυτταρική ανάπτυξη ή ένας όγκος, που συνήθως εμφανίζεται ως σπίλος με ασυνήθιστη εμφάνιση. Οι μεταλλάξεις που οδηγούν την ανάπτυξη ενός μελανώματος συνήθως συμβαίνουν ως αποτέλεσμα της έκθεσης στην υπεριώδη ακτινοβολία από τον ήλιο ή από μια τεχνητή πηγή, όπως ένα σολάριουμ. Το γνωρίζουμε αυτό γιατί όταν το γονιδίωμα ενός μελανώματος συγκρίνεται με αυτό ενός φυσιολογικού κυττάρου, μπορούμε να δούμε μεγάλο αριθμό μεταλλάξεων που έχουν χαρακτηριστική «υπογραφή UV». Για το λόγο αυτό, οι καρκίνοι του μελανώματος εμφανίζονται πιο συχνά σε άτομα που έχουν ανοιχτόχρωμο δέρμα και που εκτίθενται σε υψηλές ποσότητες UV.
Άλλοι μη μελανωματικοί καρκίνοι του δέρματος προκαλούνται επίσης κυρίως από την έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία, αλλά προέρχονται από ένα διαφορετικό είδος κυττάρων του δέρματος, τα κερατινοκύτταρα. Αυτά είναι τα κύτταρα που αποτελούν συνήθως το μεγαλύτερο μέρος του εξωτερικού τμήματος του δέρματός μας που ονομάζεται επιδερμίδα. Οι καρκίνοι που προέρχονται από τα κερατινοκύτταρα είναι λιγότερο πιθανό να εξαπλωθούν από εκείνους που προέρχονται από τα μελανοκύτταρα -αν και μπορεί ακόμα να είναι θανατηφόροι.
Όταν υπάρχει υποψία μελανώματος γίνεται βιοψία. Ο όγκος θα αφαιρεθεί μαζί με κάποιο από το περιβάλλον κανονικό δέρμα. Η ποσότητα του φυσιολογικού δέρματος που αφαιρείται εξαρτάται από τα αποτελέσματα της βιοψίας -ιδιαίτερα το πόσο βαθιά στο δέρμα έχει εισχωρήσει ο όγκος (που ονομάζεται πάχος Breslow). Το κανονικό δέρμα θα ελεγχθεί για τυχόν σημάδια ότι τα καρκινικά κύτταρα μπορεί να έχουν εξαπλωθεί έξω από τον όγκο.
Τα νέα φάρμακα
Για τους περισσότερους ανθρώπους που έχουν διαγνωστεί με μελάνωμα, ιδιαίτερα εάν είναι σε πρώιμο στάδιο, η χειρουργική επέμβαση θα θεραπεύσει τον καρκίνο και θα μπορέσουν να συνεχίσουν τη ζωή τους. Αλλά για περίπου το 20% των ασθενών, θα χρειαστεί πρόσθετη θεραπεία. Αυτό συμβαίνει εάν ο καρκίνος τους έχει εξαπλωθεί στο σώμα ή εάν ο καρκίνος δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί χειρουργικά. Τα καλά νέα για αυτούς τους ασθενείς είναι ότι την τελευταία δεκαετία σημειώθηκαν τεράστιες βελτιώσεις στη θεραπεία.
Προηγουμένως οι μόνες επιλογές εκτός από τη χειρουργική επέμβαση ήταν η ακτινοθεραπεία ή οι μη ειδικές θεραπείες χημειοθεραπείας. Αυτές οι θεραπείες λειτουργούν επηρεάζοντας την ικανότητα των κυττάρων να αντιγράφουν το DNA τους, κάτι που εμποδίζει τον διπλασιασμό τους και προκαλεί το θάνατο των ταχέως αναπτυσσόμενων καρκινικών κυττάρων. Αλλά επειδή αυτά επηρεάζουν επίσης τα φυσιολογικά κύτταρα του ασθενούς, συνοδεύονταν από σοβαρές παρενέργειες -και συχνά ήταν αναποτελεσματικές.
Τώρα υπάρχει καλύτερη κατανόηση των συγκεκριμένων αλλαγών που κάνει το μελάνωμα στα μονοπάτια ανάπτυξης των κυττάρων και αυτό οδήγησε στην ανάπτυξη φαρμάκων, όπως το dabrafenib και το trametinib, που στοχεύουν συγκεκριμένα κύτταρα με αυτές τις τροποποιημένες οδούς. Με άλλα λόγια, στοχεύουν μόνο τα καρκινικά κύτταρα. Αυτά τα φάρμακα είναι πολύ πιο αποτελεσματικά και έχουν λιγότερες παρενέργειες από τις παραδοσιακές χημειοθεραπείες -αν και περίπου οι μισοί από τους ασθενείς που ανταποκρίνονται αρχικά υποτροπιάζουν μέσα σε ένα χρόνο. Σε αυτούς τους ασθενείς μερικά από τα καρκινικά κύτταρα επιβιώνουν ενεργοποιώντας άλλα μονοπάτια ανάπτυξης και τα χρησιμοποιούν για την εκ νέου ανάπτυξη του όγκου. Ελπιδοφόρα, μια πρόσφατη μελέτη προτείνει ότι η επαναχρησιμοποίηση αυτών των φαρμάκων μετά από μια περίοδο εκτός λειτουργίας μπορεί να έχει καλά αποτελέσματα σε υποτροπιάζοντες ασθενείς.
Μια άλλη συναρπαστική εξέλιξη στη θεραπεία του μελανώματος είναι η χρήση ανοσοθεραπειών. Αυτές περιλαμβάνουν την αξιοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος του ίδιου του ασθενούς για την καταπολέμηση του όγκου. Μια ιδιαίτερα επιτυχημένη προσέγγιση ανοσοθεραπείας για το μελάνωμα περιλαμβάνει τη χρήση φαρμάκων που ονομάζονται αναστολείς σημείων ελέγχου. Αυτά εμποδίζουν τα καρκινικά κύτταρα να κρυφτούν από το ανοσοποιητικό σύστημα του σώματος. Μια πρόσφατη έκθεση υπογράμμισε πώς η εισαγωγή αυτών των θεραπειών οδήγησε σε βελτιωμένη επιβίωση για ασθενείς με μελάνωμα.
Τα άτομα με κόκκινα μαλλιά και χλωμό δέρμα που τείνουν να προκαλούν φακίδες και να καίγονται στον ήλιο διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν καρκίνο του δέρματος επειδή το δέρμα τους παράγει λιγότερη μελανίνη. Αυτό σημαίνει ότι τα μελανοκύτταρά τους εκτίθενται σε υψηλότερα επίπεδα υπεριώδους ακτινοβολίας και είναι πιο πιθανό να υποστούν μεταλλάξεις που προκαλούν καρκίνο. Είναι καλή ιδέα να ελέγχετε τακτικά το δέρμα σας για ασυνήθιστες ελιές και να επικοινωνείτε με έναν γιατρό για συμβουλές εάν έχετε σπίλο με κάποιο από τα εξής χαρακτηριστικά: ασύμμετρο σχήμα, ακανόνιστο, θολό ή οδοντωτό περίγραμμα, ανομοιόμορφο χρώμα, πλάτος πάνω από 6 χιλιοστά που εξελίσσεται (είτε σε μέγεθος, είτε σε υφή, είτε υπάρχει αιμορραγία).
