Εάν είστε κάποιος που σκέφτηκε να χάσει βάρος ή ήθελε να γίνει πιο υγιής τα τελευταία χρόνια, πιθανότατα έχετε συναντήσει αυτές τις δύο λέξεις: διαλειμματική νηστεία. Από διασημότητες μέχρι λάτρεις της φυσικής κατάστασης, η διαλειμματική νηστεία έχει πολλούς υποστηρικτές στο διαδίκτυο, που λένε ότι τους έχει βοηθήσει να χάσουν βάρος καλύτερα από άλλες μεθόδους.Είναι εύκολο να δούμε την ελκυστικότητα της διαλειμματικής νηστείας ως μέθοδο απώλειας βάρους. Όχι μόνο είναι απλή, είναι επίσης ευέλικτη, μπορεί να προσαρμοστεί εύκολα σε κάθε άτομο και δεν απαιτεί από εσάς να αφαιρείτε τροφές ή να μετράτε θερμίδες. Όμως, παρά τη δημοτικότητά της, η διαλειμματική νηστεία μπορεί στην πραγματικότητα να μην είναι καλύτερη από άλλες μεθόδους διατροφής όταν πρόκειται για απώλεια βάρους
Η διαλειμματική νηστεία, επίσης γνωστή ως δίαιτα 16: 8 ή διατροφή 5: 2, είναι από τις πιο μοντέρνες δίαιτες. Τρώτε μέσα σε ένα διάστημα οκτώ ωρών και στη συνέχεια κάνετε νηστεία για τις επόμενες 16 ώρες. Ή περνάτε δύο ολόκληρες μέρες την εβδομάδα χωρίς φαγητό και να απολαύσετε το φαγητό σας όσο θέλετε για την υπόλοιπη εβδομάδα.
Τα γονιδια της αντιγήρανσης 1.400
Τρώτε όλο σας το φαγητό, ήταν μια παλιά ιδέα. Τρώτε καλά για να έχετε την υγεία σας. Πριν ακόμα τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν οι επιστήμονες ανακάλυψαν τις βιταμίνες και τα απαραίτητα αμινοξέα, έγινε κατανοητό ότι οι ασθένειες δεν είναι μόνο αποτέλεσμα λοιμώξεων αλλά και πλημμελούς διατροφής. Το 1912, για παράδειγμα, είχαν διαγνωστεί στις ΗΠΑ 25.000 περιπτώσεις πελάγρας, μια ασθένεια με θνησιμότητα σχεδόν 40%. Ενώ η αρχική σκέψη ήταν ότι επρόκειτο για κάποιο μικρόβιο, ανακαλύφθηκε ότι αιτία ήταν κάτι που έλειπε από τη διατροφή, η βιταμίνη Β3. Η πελλάγρα εντοπιζόταν στον Αμερικανικό νότο, όπου οι αγρότες βάσιζαν το μενού τους στο καλαμπόκι το οποίο δεν περιέχει το απαραίτητο αμινοξύ τρυπτοφάνη και έτσι το σώμα δεν μπορεί να συνθέσει τη βιταμίνη Β3.
H πιο θεαματική συνέπεια διατροφικής έλλειψης είναι η βιταμίνη C που είναι απαραίτητη για την παραγωγή της πιο άφθονης πρωτεΐνης του σώματος, του κολλαγόνου. Το κολλαγόνο διατηρεί το σώμα κολλημένο όπως το τσιμέντο τα τούβλα, αλλά χωρίς τη βιταμίνη C επέρχεται ο θάνατος μέσα σε τρεις μήνες, ουσιαστικά λόγω κατάρρευσης του σώματος -αυτή η τρομερή αρρώστια ονομάζεται σκορβούτο. Η ανακάλυψη των βιταμινών και των απαραίτητων αμινοξέων οδηγούσε στο αυτονόητο συμπέρασμα ότι έπρεπε κάποιος να τρώει όλο το φαγητό του.
Υπήρχε ένα μυστηριώδες εύρημα που πήγαινε κόντρα σ’ αυτή τη λογική. Το 1914, μια μελέτη του Φράνσις Πέιτον Ρους, ο οποίος κέρδισε βραβείο Νόμπελ το 1966 για το έργο του σχετικά με τον καρκίνο, έδειξε ότι τα τρωκτικά που δεν έτρωγαν πολύ είχαν λιγότερους καρκίνους. Αυτή ήταν το πρώτη αναφορά σ’ αυτό που ξέρουμε σήμερα: ότι η μείωση των θερμίδων καθυστερεί την καρκινογένεση. Στις επόμενες τρεις δεκαετίες, μεγάλο μέρος της έρευνας επικεντρώθηκε σ’ αυτό το φαινόμενο. Μια από τις πιο παλιές ολοκληρωμένες μελέτες ήταν αυτή του καθηγητή διατροφολογίας Κλάιβ Μακέϊ, το 1935, στο Πανεπιστημίου Κορνέλ, που διαπίστωσε ότι τα τρωκτικά που σιτίζονταν στο όριο της πείνας, είχαν όχι μόνο λιγότερους καρκίνους, αλλά ζούσαν περισσότερο και είχαν πιο νεανική εμφάνιση. Ο Μακέϊ βρήκε ότι ο περιορισμός θερμίδων κατά 30-40% έκανε τα τρωκτικά να ζουν έως 60% παραπάνω, κι έτσι ο Μακέϊ έδωσε την εξής συμβουλή στο ευρύ κοινό: «Tρώτε ότι πρέπει, μετά από αυτό τρώτε ότι θέλετε αλλά όχι πάρα πολύ». Αυτού του είδους τα πειράματα έγιναν σε πολλά είδη, όπως αμοιβάδες, αράχνες, ψάρια και σκύλους και τα αποτελέσματα ήταν παρόμοια. Ο θερμιδικός περιορισμός παρέτεινε τη ζωή από 10% έως 300% ανάλογα με το είδος και τη δραστικότητα του περιορισμού. Το 2013 μια ανασκόπηση 246 μελετών σε αρουραίους, έδειξε ότι στα μισά πειράματα όπου ομαδοποιήθηκαν αρσενικά και θηλυκά μαζί, ο περιορισμός των θερμίδων αύξησε τη διάρκεια ζωής 14-45%, ενώ στα υπόλοιπα ήταν είτε κάτω από 14% είτε πάνω από 45% -στα ποντίκια η παράταση ζωής ήταν η μισή από αυτή των αρουραίων. Μια μελέτη έδειξε εντυπωσιακό αποτέλεσμα στον γκρι ποντικίσιο λεμούριο (grey mouse lemur) που ζει το πολύ 12 χρόνια ζυγίζοντας μόλις 100 γραμμάρια. Περίπου 20 αρσενικά ηλικίας περίπου τριών ετών που ζούσαν σε ζωολογικό κήπο υποβλήθηκαν σε περιορισμό θερμίδων κατά 30% και το αποτέλεσμα ήταν να ζήσουν 50% περισσότερο, έχοντας λιγότερες ασθένειες, όπως καρκίνο και διαβήτη, καθώς και πιο νεανική εμφάνιση.
Φυσικά, οι πιο ενδιαφέρουσες μελέτες ήταν αυτές που περιέλαβαν τα πιο συγγενικά είδη με τον άνθρωπο. Η μελέτη που προκάλεσε πρωτοσέλιδα έγινε από το University of Wisconsin Madison και βρήκε ότι ο περιορισμός των θερμίδων κατά 30%, παρέτεινε τη ζωή στις μαϊμούδες μακάκους ρέζους. Οι ασκητικές μαϊμούδες, είχαν 50% λιγότερα καρδιαγγειακά και καρκίνους ενώ, παραδόξως, είχαν προστατευτεί από τη σαρκοπενία. Αλλά ο ενθουσιασμός καταλάγιασε όταν μια άλλη μελέτη διάρκειας 25 ετών από το National Institute on Aging των ΗΠΑ, επίσης σε μαϊμούδες του ίδιους είδους δεν επιβεβαίωσε το εύρημα παρότι η μείωση των θερμίδων ήταν πάλι 30%. Σ’ αυτή τη δεύτερη μελέτη, οι μαϊμούδες που υποχρεώθηκαν σε δίαιτα και αδυνάτισαν δεν έζησαν περισσότερο από αυτές που είχαν κανονικό βάρος. Λόγω των αντικρουόμενων αποτελεσμάτων, οι ερευνητές των δύο μελετών αποφάσισαν να εξετάσουν από κοινού τα στοιχεία τους -ένα σπάνιο φαινόμενο συνεργασίας- για να δουν γιατί διέφεραν τα αποτελέσματα. Αυτό που εντόπισαν ήταν ότι η ποιότητας διατροφή που έκαναν οι μαϊμούδες πριν από τη παρέμβαση, ήταν πολύ διαφορετική στις δύο μελέτης. Στη μελέτη University of Wisconsin Madison που βρήκε θετικό αποτέλεσμα, η διατροφή των μαϊμούδων περιλάμβανε 28,5% ζάχαρη. Ενώ στη μελέτη του National Institute on Aging που δεν βρέθηκε διαφορά η ζάχαρη ήταν μόνο 4%. Άρα, ο λόγος που οι μαϊμούδες έζησαν περισσότερο στην πρώτη μελέτη μπορεί να ήταν απλά επειδή ο θερμιδικός περιορισμός σταμάτησε τις μαϊμούδες να καταναλώνουν πολλή ανθυγιεινή τροφή. Μια άλλη παρατήρηση ήταν ότι ενώ η κατανάλωση λιγότερων θερμίδων ήταν ευεργετική για τις ενήλικες μαϊμούδες, για τις νεότερες δεν υπήρχε όφελος. Επίσης, τα αρσενικά είχαν ωφεληθεί πιο πολύ από τα θηλυκά -ίσως γιατί το σωματικό λίπος δεν κάνει τόσο κακό στα θηλυκά.
Τα αποτελέσματα στις μαϊμούδες δείχνουν ότι ο θερμικός περιορισμός έχει διαφορετικά αποτελέσματα, ανάλογα με την προηγούμενη διατροφή. Από τα πρώτα πειράματα είχε θεωρηθεί ότι το καλό προέρχεται από τη μείωση του σωματικού λίπος, μια λογική εικασία. Στη συνέχεια δόθηκε μια άλλη εξήγηση, ότι μειώνεται ο μεταβολισμός και οι ελεύθερες ρίζες. Όταν παράγεται ενέργεια στα μιτοχόνδρια, δηλαδή το μόριο ATP (τριφωσφορική αδενοσίνη) προκύπτουν ελεύθερες ρίζες ως υποπροϊόν του μεταβολισμού. Υπάρχει η θεωρία ότι ο μεταβολικός ρυθμός αποτελεί μείζον παράγοντας του ρυθμού γήρανσης ενός οργανισμού. Το 1-3% του αναλωμένου οξυγόνου προκαλεί ελεύθερες ρίζες, όπως είναι το υπεροξείδιο και το υδροξύλιο, που διαταράσσουν τις λειτουργίες του κυττάρου. Όσο υψηλότερος ο μεταβολικός ρυθμός, τόσο μεγαλύτερη η πιθανότητα οξειδωτικής βλάβης στα κύτταρα. Όταν συγκρίνονται διαφορετικά είδη ζώων, αυτά με υψηλούς μεταβολικούς ρυθμούς τείνουν να πεθαίνουν νωρίτερα. Εντός του ίδιου είδους τα πράγματα δεν είναι τόσο σαφή. Ο μεταβολικός ρυθμός σχετίζεται με χαμηλότερη κατανάλωση οξυγόνου και χαμηλότερη θερμοκρασία σώματος -και τα δύο συντελούν στη μακροζωία. Μια μελέτη που συνέκρινε τη διάρκεια ζωής ποντικιών που ζούσαν είτε με κανονική περιεκτικότητα οξυγόνου 21% στον αέρα (αυτό είναι το κανονικό) είτε με 11% (όσο σε υψόμετρο 5.000 μέτρων) βρήκε ότι αυτά που εισέπνεαν λιγότερο οξυγόνο έζησαν 50% περισσότερο, ανεξάρτητα από τη διατροφή που έκαναν.
Μέχρι σήμερα δεν είναι ξεκάθαρο πόση σημασία έχει ο θερμιδικός περιορισμός από μόνος του και πόση σημασία έχει το γεγονός ότι με αυτό τον τρόπο αν κάνετε ανθυγιεινή ή υγιεινή διατροφή. Η Leanne Redman, επίκουρη καθηγήτρια Κλινικών Επιστημών στο Εργαστήριο Βιοϊατρικής Έρευνας Pennington, στο Λος Άντζελες, και οι συνεργάτες της αξιολόγησαν την υγεία 34 υγιών ατόμων, κατά μέσο όρο 40 ετών, που κλήθηκαν να ακολουθήσουν επί δύο χρόνια μια διατροφή με λίγες θερμίδες. Τα 34 άτομα συγκρίθηκαν με άλλα 19 άτομα που δεν ακολούθησαν θερμιδικό περιορισμό. Οι επιστήμονες βοήθησαν τους συμμετέχοντες να μειώσουν για δύο χρόνια κατά περίπου 15% την ημερήσια κατανάλωση θερμίδων, μέσω τριών διατροφικών μοντέλων υγιεινής διατροφής. Οι εθελοντές ήταν ελεύθεροι να εφαρμόσουν τον θερμιδικό περιορισμό κατά όποιον τρόπο τους ταίριαζε. Κατά μέσο όρο οι εθελοντές έχασαν 8,7 κιλά, κυρίως τους πρώτους 12 μήνες, αν και περίπου οι μισοί όταν ξεκίνησε η μελέτη είχαν φυσιολογικό βάρος και οι υπόλοιποι ήταν ελαφρώς υπέρβαροι. Η ομάδα ελέγχου κέρδισε 1,9 κιλά. Οι εξετάσεις έδειξαν ότι είχαν επέλθει αλλαγές στον μεταβολισμό και σε σωματικές διαδικασίες που σχετίζονται με μεγαλύτερη διάρκεια ζωής σε ανθρώπους και ζώα, όπως η χαμηλότερη θερμοκρασία σώματος, τα χαμηλότερα επίπεδα σακχάρου και ινσουλίνης στο αίμα και σημαντικές μειώσεις σε ορμόνες που ρυθμίζουν τον μεταβολισμό (π.χ. θυρεοειδικές ορμόνες). Ο συνολικός μεταβολισμός των 34 ατόμων που ακολούθησαν τον περιορισμό των θερμίδων μειώθηκε κατά 80-120 θερμίδες το 24άωρο. Οι συμμετέχοντες είχαν επίσης σημαντική μείωση ως προς το οξειδωτικό στρες, γεγονός που σχετιζόταν με την επιβράδυνση του μεταβολισμού.
Η διατροφή επηρεάζει βαθιά τη φυσιολογία. Ενώ η υπερθρεψία αυξάνει τον κίνδυνο για ασθένειες μέσω της επιρροής της στο ανοσοποιητικό και στο μεταβολισμό, ο θερμιδικός περιορισμός και η νηστεία φαίνεται να είναι σωτήριες. Αλλά παρά τις πολλαπλές συσχετίσεις που παρατηρούνται μεταξύ διατροφής και υγείας, η υποκείμενη βιολογία παραμένει ασαφής. Η νηστεία μπορεί να είναι επιζήμια για την καταπολέμηση της μόλυνσης και θα μπορούσε να οδηγήσει σε αυξημένο κίνδυνο καρδιακών παθήσεων, σύμφωνα με μια νέα μελέτη της Ιατρικής Σχολής Icahn στο Mount Sinai, μια είναι μια ιδιωτική ιατρική σχολή στη Νέα Υόρκη.
8888888888
Η έρευνα, ωστόσο, άρχισε να δείχνει ότι η ζωή παρατείνεται για διαφορετικό λόγο από το οξειδωτικό στρες. Ο περιορισμός των θερμίδων επιβραδύνει τις βιολογικές διεργασίες επηρεάζοντας συγκεκριμένα γονίδια τα οποία ονομάζονται γονίδια της γήρανσης. Συγχρόνως ο θερμιδικός περιορισμός δεν προκαλεί πολλές μεταλλάξεις στα γονίδια και αυξάνει την έκφραση ορισμένων γονιδίων που κωδικοποιούν πρωτεΐνες οι οποίες εμπλέκονται στη μιτοχονδριακή λειτουργία. Αυτό, βέβαια, έχει σχέση με το μεταβολισμό αλλά είναι ένας διαφορετικός τρόπος κατανόησης της γήρανσης. Ενώ η γήρανση θεωρούνταν αποτέλεσμα σταδιακής φθοράς του σώματος, άρχισε να γίνεται κατανοητό ότι επηρεάζει συγκεκριμένα γονίδια. Η λογική δεν είναι ότι κάνετε μια υγιεινή διατροφή από την οποία λαμβάνετε όλα τα θρεπτικά στοιχεία -φυσικά αν κάτι σας λείπει δεν θα μακροημερεύσουμε- αλλά ότι η μακροζωία προέρχεται από την ενεργοποίηση συγκεκριμένων γονιδίων.
Τα πρώτα γονίδια μακροζωίας που ανακαλύφθηκαν ήταν οι σιρτουίνες (sirtuins). Πρόκειται για επτά γονίδια που υπάρχουν στα θηλαστικά (SIRT1-SIRT7) και εκφράζονται σχεδόν σε κάθε κύτταρο του σώματος. Οι σιρτουίνες σχετίζονται με την αναπαραγωγή και την επισκευή του DNA. Στα ποντίκια, η ενεργοποίησή τους επιδιορθώνει τις βλάβες του DNA, ενισχύει τη μνήμη, αυξάνει την αντοχή στην άσκηση και βοηθάει στο αδυνάτισμα. Οι σιρτουίνες για να δράσουν απαιτούν ένα ένζυμο που λέγεται NAD (δινουκλεοτίδιο αδενίνης νικοτιναμιδίου) και βρίσκεται σε όλα τα κύτταρα, τόσο στα ποντίκια όσο και στους ανθρώπους. Τα επίπεδά του όμως μειώνονται καθώς περνούν τα χρόνια. Η ενίσχυση της παραγωγής του σε ηλικιωμένα ποντίκια βελτιώνει την υγεία τους. Έχει ενδιαφέρον ότι ο υποθάλαμος του εγκεφάλου είναι ένα σημαντικό κέντρο ελέγχου της γήρανσης γιατί φτιάχνει NAD το οποίο μεταφέρεται στο αίμα.
Ένα άλλο γονίδιο μακροζωίας είναι το TOR (target of rapamycin) ή στόχος της ραπαμυκίνης. Η ραπαμυκίνη είναι μια ουσία που παράγεται από ένα βακτήριο και παρατείνει τη ζωή των ποντικιών. Αυτό το κάνει επηρεάζοντας το γονίδιο που ελέγχει την παραγωγή της πρωτεΐνης TOR, η οποία υπάρχει σε κάθε οργανισμό που έχει εξεταστεί, άρα πρόκειται για κάτι αρχαίο -στην περίπτωση των θηλαστικών οι επιστήμονες το ονόμασαν mTOR. Αυτό η πρωτεΐνη ενώνεται με άλλες στο κυτταρόπλασμα για να σχηματίζει ένα σύμπλεγμα που ονομάζεται mTORC1. Το σύμπλεγμα αυτό εποπτεύει ένα σύνολο δραστηριοτήτων που σχετίζονται με την ανάπτυξη των κυττάρων.
Το mTOR1 είναι ένας αισθητήρας της ποσότητας των αμινοξέων που είναι διαθέσιμα στα κύτταρα και δίνει σήμα για το πόση πρωτεΐνη πρέπει να φτιαχτεί από τα κύτταρα. Όταν υπάρχουν αμινοξέα, τα κύτταρα διαιρούνται πιο γρήγορα και υπάρχει σωματική ανάπτυξη ενώ όταν υπάρχει έλλειψη αμινοξέων -όπως στην περίπτωση που τρώμε λιγότερο- τα κύτταρα διαιρούνται πιο αργά, με άλλα λόγια η γήρανση επιβραδύνεται. Η έλλειψη αμινοξέων ξεκινά μια διαδικασία που ονομάζεται αυτοφαγία, κατά την οποία χρησιμοποιούνται παλιά κυτταρικά συστατικά για να διατηρηθεί η ενέργεια στα κύτταρα. Η αυτοφαγία είναι η απόλυτη αποτοξίνωση και λειτουργεί μέσω της ανακύκλωσης παλαιών, κατεστραμμένων συστατικών των κυττάρων. Είναι μια ζωτικής σημασίας διαδικασία που αφαιρεί τα “σκουπίδια” των κυττάρων και έχει αποδειχθεί ότι επιβραδύνει τη γήρανση στα τρωκτικά.
Τρίτο μονοπάτι αντιγήρανσης είναι ένα ένζυμο που λέγεται AMPK. Ενεργοποιεί τη λειτουργία του κυττάρου όταν υπάρχουν χαμηλές θρεπτικές συνθήκες -επίσης με την άσκηση. Είναι και αυτό ένα αρχαίο ένζυμο που έχει διατηρηθεί κατά την εξέλιξη των ειδών. Το AMPK ξεκινά μια σειρά χημικών αντιδράσεων ρυθμίζοντας δύο πρωτεΐνες, την Raptor και την TSC2, που μπλοκάρουν το πρωτεϊνικό σύμπλεγμα της σωματικής ανάπτυξης mTORC1 και άρα προωθεί την αντιγήρανση -ενεργοποιεί επίσης το γονίδιο SIRT1.
Είναι ενδιαφέρον ότι η μετφορμίνη που συνταγογραφείται για τη διαχείριση του διαβήτη τύπου 2, εκτός του ότι μειώνει το σάκχαρο και προκαλεί αδυνάτισμα, καθυστερεί την έναρξη μιας σειράς ασθενειών που σχετίζονται με την ηλικία. Στα ποντίκια, ακόμα και μια χαμηλή δόση μετφορμίνης αυξάνει τη διάρκεια ζωής περίπου 6% -τα πειράματα πάντως δείχνουν ότι έχει μικτές επιδράσεις στη γήρανση ανάλογα με το πειραματόζωο. Η μετφορμίνη μιμείται πτυχές του περιορισμού των θερμίδων, ενεργοποιώντας το ένζυμο AMPK και το γονίδιο SIRT1.
Οι ερευνητές της γήρανσης έχουν ανακαλύψει ακόμη ότι η αποκοπή συγκεκριμένων θρεπτικών συστατικών, όπως ορισμένα είδη πρωτεϊνών, χωρίς μείωση των συνολικών θερμίδων είναι αρκετή για να κάνει τα ζώα να ζήσουν περισσότερο. Όμως, παρά όλη αυτή τη δουλειά, δεν καταλαβαίνουμε ακόμα πώς η διατροφή επηρεάζει τη γήρανση!
Όταν τρώμε λιγότερο δεν περιορίζουμε μόνο τα αμινοξέα, αλλά και τους υδατάνθρακες που επίσης συντομεύουν τη ζωή. Η μείωση των θερμίδων και ιδιαίτερα των υδατανθράκων, αλλάζει τον τρόπο που συμπεριφέρονται δύο γονίδια: κλείνει τον διακόπτη σε ένα γονίδιο που ελέγχει την ινσουλίνη και αυτό με τη σειρά του δίνει το πράσινο φως σε ένα άλλο γονίδιο που δρα ως ελιξίριο της ζωής, το DAF16. Όταν το DAF16 ενεργοποιείται, δίνει εντολές σε άλλα γονίδια να επισκευάσουν και να αναζωογονήσουν τον οργανισμό -αυξάνει το επίπεδο των αντιοξειδωτικών του σώματος, την ακεραιότητα του ανοσοποιητικού και την ικανότητα επιδιόρθωσης των πρωτεϊνών. Όταν οι ερευνητές επενέβησαν σ’ αυτά τα γονίδια σε σκώληκες και ιδίως στο C. elegans πέτυχαν εξαπλασιασμό της διάρκειας ζωής τους. Όταν στη διατροφή των σκουληκιών προστέθηκε μια μικρή ποσότητα γλυκόζης, αυτό μπλόκαρε τα γονίδια της νεότητας και χειροτέρεψε την υγεία τους. Στα ποντίκια τα αποτελέσματα ήταν λιγότερο καλά, απλώς διπλασιάστηκε η διάρκεια της ζωής τους.
Γιατί όμως ο θερμιδικός περιορισμός, περιορίζει τους καρκίνους; Τα καρκινικά κύτταρα καταναλώνουν μεγάλη ποσότητα γλυκόζης, έτσι ορισμένοι επιστήμονες έχουν υποθέσει ότι αυτό οφείλεται σε μείωση της διαθέσιμης γλυκόζης. Αλλά υπάρχει και κάτι άλλο. Μια μελέτη από το Massachusetts Institute of Technology εξέτασε τα αποτελέσματα μιας θερμιδικά περιορισμένης διατροφής και μιας κετογονικής διατροφής (περιέχει πολλά λίπη) σε ποντίκια με όγκους του παγκρέατος. Βρήκε ότι η έλλειψη λιπαρών οξέων ήταν αυτό που συνδέθηκε με επιβράδυνση της ανάπτυξης των όγκων. Η έλλειψη λιπιδίων μειώνει την ανάπτυξη των όγκων επειδή τα καρκινικά κύτταρα χρειάζονται τα λιπίδια για να κατασκευάσουν τις κυτταρικές τους μεμβράνες. Με άλλα λόγια δεν είναι η έλλειψη γλυκόζης που εμποδίζει τους καρκίνους αλλά η μείωση των θερμίδων επειδή μειώνει το λίπος.
Ο θερμιδικός περιορισμός λιμοκτονεί τους όγκους και συμβάλλει στην αναστολή της ανάπτυξής τους γιατί τα καρκινικά κύτταρα δεν έχουν στη διάθεσή τους πολλά ακόρεστα λιπαρά οξέα. Κανονικά, όταν τα λιπίδια δεν είναι διαθέσιμα σε έναν ιστό, τα κύτταρα μπορούν να φτιάξουν τα δικά τους. Ως μέρος της διαδικασίας, πρέπει να διατηρήσουν τη σωστή ισορροπία κορεσμένων και ακόρεστων λιπαρών οξέων, κάτι που απαιτεί ένα ένζυμο που ονομάζεται στεατοϋλο-CoA δεσατουράση (SCD: stearoyl-CoA desaturase). Αυτό το ένζυμο είναι υπεύθυνο για τη μετατροπή των κορεσμένων λιπαρών οξέων σε ακόρεστα. Τόσο η περιορισμένη σε θερμίδες διατροφή όσο και η κετογονική διατροφή μειώνουν τη δραστηριότητα του SCD, αλλά τα ποντίκια στην κετογονική διατροφή είχαν διαθέσιμα λιπίδια και δεν χρειαζόταν να χρησιμοποιήσουν το SCD. Τα ποντίκια με τις λιγότερες θερμίδες δεν μπορούσαν να λάβουν πολλά λιπαρά οξέα από τη διατροφή ή να παράγουν δικά τους και η ανάπτυξη των καρκινικών όγκων επιβραδύνθηκε σημαντικά.
Το ερώτημα είναι αν η παράταση της ζωής μέσω περιορισμού των θερμίδων ισχύει στον άνθρωπο. Γιατί να μην ισχύει; Η σημαντικότερη τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη δοκιμή έδειξε ότι γεμίζοντας λιγότερο το πιάτο του, μειώνει τον ρυθμό γήρανσής του. Σ’ αυτή τη διετή μελέτη που ονομάστηκε CALERIE και χρηματοδοτήθηκε από το Εθνικό Ινστιτούτο Γήρανσης των ΗΠΑ, 218 υγιή, μη παχύσαρκα άτομα από τρεις περιοχές των ΗΠΑ, το 70% ήταν γυναίκες, τυχαιοποιήθηκαν είτε για να επιτύχουν περιορισμό θερμίδων 25% είτε να ακολουθήσουν τη συνήθη τους διατροφή. Τελικά, αυτό που μπόρεσαν να επιτύχουν τα περισσότερα άτομα στην ομάδα παρέμβασης ήταν μείωση θερμίδων 12-14% και αυτό συνοδεύτηκε με απώλεια βάρους 10%. Η ανάλυση μιας υποομάδας συμμετεχόντων που υποβλήθηκαν σε μαγνητικές τομογραφίες όλου του σώματος έδειξε απώλεια λιπώδους ιστού, λιγότερη συσσώρευση σπλαχνικού λίπους και μικρή απώλεια μυϊκού ιστού. Σκοπός της CALERIE ήταν να ελεγχθεί εάν ο περιορισμός των θερμίδων επιβραδύνει τη βιολογική γήρανση. Οι ερευνητές βασίστηκαν σε βιοδείκτες που έχουν αναπτυχθεί για τη μέτρηση της γήρανσης. Συλλέχθηκαν δείγματα αίματος πριν από την έναρξη της παρέμβασης και μετά από παρακολούθηση 12 και 24 μηνών. Αναλύθηκαν τα σημάδια μεθυλίωσης του DNA στα λευκά αιμοσφαίρια. Πρόκειται για χημικές ετικέτες στην αλληλουχία του DNA που ρυθμίζουν την έκφραση των γονιδίων. Αλλάζουν καθώς γερνάμε και μπορεί να υπολογιστεί ο ρυθμός της γήρανσης.
Η μείωση των θερμίδων πράγματι επιβράδυνε τον ρυθμό γήρανσης όπως μετρήθηκε από έναν αλγόριθμο που ονομάζεται DunedinPACE (Pace of Aging, Computed from the Epigenome) και θεωρείται το “ταχύμετρο” της βιολογικής φθοράς. Η μείωση των θερμίδων αντιπροσώπευε μια επιβράδυνση 2-3% στον ρυθμό γήρανσης που σύμφωνα με άλλες μελέτες μεταφράζεται σε 10-15% μειωμένο κίνδυνο για καρδιακές παθήσεις, εγκεφαλικό επεισόδιο, αναπηρία και άνοια -μια επίδραση ανάλογη με τη διακοπή του καπνίσματος. Η CALERIE διαπίστωσε επίσης ότι οι άνθρωποι που μείωσαν την πρόσληψη θερμίδων παρήγαγαν περισσότερα Τ κύτταρα, τα οποία παίζουν βασικό ρόλο στη λειτουργία του ανοσοποιητικού. Καθώς γερνάμε, ο θύμος αδένας συρρικνώνεται και παράγονται λιγότερα Τ κύτταρα. Ως αποτέλεσμα, οι ηλικιωμένοι δυσκολεύονται να καταπολεμήσουν τις λοιμώξεις και ορισμένους καρκίνους. Ο περιορισμός των θερμίδων απέτρεψε τη συρρίκνωση του θύμου αδένα, και η παραγωγή των Τ κυττάρων ήταν μεγαλύτερη. Επίσης, η αύξηση των Τ κυττάρων σχετίζεται με βελτιωμένη ικανότητα του σώματος να καίει το σωματικό λίπος.
Πώς λοιπόν μπορούμε να ζήσουμε περισσότερο; Ο τρόπος είναι, σύμφωνα με τους επιστήμονες, να ενεργοποιούμε τα γονίδια της μακροζωίας. Και πώς μπορεί να συμβεί αυτό; Εάν βάλουμε το σώμα μας κάτω από το σωστό στρες για το σωστό χρονικό διάστημα, για παράδειγμα, με μείωση των θερμίδων, διαλειμματική νηστεία και άσκηση. Μην τρώτε πολύ, παραλείψτε ένα γεύμα όποτε μπορείτε -κατά προτίμηση το βραδινό- σηκώστε κάποια βάρη στο σπίτι ή στο γυμναστήριο ή κάντε για 1 λεπτό αερόβια άσκηση φτάνοντας στο σημείο να σας κοπεί η ανάσα εφόσον είστε υγιείς και είναι ακίνδυνο για εσάς. Αυτά τα μικρά σοκ που υφίσταται το σώμα φαίνεται πως ενεργοποιούν μηχανισμούς που επιβραδύνουν τη γήρανση.
Η νηστεία
Τα πράγματα γύρω από τον θερμιδικό περιορισμό περιπλάκησαν το 2021 όταν μια μελέτη του Πανεπιστημίου του Ουισκόνσιν-Μάντισον σε τρωκτικά βρήκε κάτι που κανείς μέχρι τότε δεν είχε υποψιαστεί. Δεν ήταν εντελώς ακριβές ότι η μείωση των θερμίδων ήταν αυτό που παρέτεινε τη ζωή. Ήταν το γεγονός ότι τα ζώα δεν έτρωγαν πολύ συχνά. Δεν έχουν σημασία τόσο οι θερμίδες όσο η νηστεία. Μια μείωση των θερμίδων π.χ. κατά 30% καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας μπορεί να μην έχει θετικό αντίκτυπο και δεν αποκλείεται μάλιστα να έχει και αρνητικό. Το θετικό αποτέλεσμα στην υγεία και τη μακροζωία εμφανίζεται όταν γίνεται ημερήσια νηστεία, το ζώο μένει νηστικό για μερικές ώρες την ημέρα. Ο περιορισμός των θερμίδων στα ποντίκια επιβαλλόταν μέσω αποκλεισμού γευμάτων -τα τρωκτικά έτρωγαν μόνο μια φορά την φορά. Και αυτό ήταν που στην πραγματικότητα είχε τη θετική επίδραση δεν ήταν ο περιορισμός των θερμίδων. Ο τρόπος του επιτυγχανόταν ο θερμιδικός προσδιορισμός είχε σημασία και όχι ο ίδιος ο θερμιδικός περιορισμός. Για χρόνια όλοι θεωρούσαν αυτονόητο ότι ο περιορισμός των θερμίδων επέφερε τη θετική επίδραση, ώσπου αυτή η μελέτη αποκάλυψε ότι αυτό που είχε σημασία ήταν ότι τα ποντίκια δεν έτρωγαν συνέχεια. Όλα δείχνουν ότι μια από τις χειρότερες διατροφικές συμβουλές του παρελθόντος ήταν να τρώει κανείς πολλά μικρά γεύματα κατά τη διάρκεια της ημέρας, κάτι που δεν είχε ποτέ επιστημονική βάση. Τα νέα ευρήματα υποστηρίζουν ότι η νηστεία μπορεί να ενισχύσει την υγεία των ανθρώπων. Οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι, σε συνδυασμό με το λιγότερο φαγητό, η νηστεία μειώνει την ευπάθεια στα γηρατειά και παρατείνει τη διάρκεια ζωής των ποντικών. Αλλά η νηστεία και από μόνη της μπορεί να βελτιώσει το μεταβολισμό του σακχάρου στο αίμα και του ήπατος, έστω και χωρίς περιορισμό θερμίδων. Παραδόξως, τα ποντίκια που έτρωγαν λιγότερες θερμίδες αλλά δεν νήστευαν πέθαναν νεότερα από τα ποντίκια που έτρωγαν όσο ήθελαν, γεγονός που υποδηλώνει ότι ο περιορισμός των θερμίδων από μόνος του μπορεί να είναι επιβλαβής. Οι εμπνεύστηκαν αυτή τη μελέτη επειδή οι άρχισαν να συνειδητοποιούν ότι οι προηγούμενες μελέτες είχαν συνδυάσει ακούσια περιορισμό θερμίδων με μεγάλες νηστείες παρέχοντας στα ζώα τροφή μόνο μία φορά την ημέρα. Ήταν δύσκολο, λοιπόν, να διακρίνουμε τα αποτελέσματα του ενός από το άλλο. Αυτή η αλληλεπικάλυψη της θεραπείας -τόσο η μείωση θερμίδων όσο και η επιβολή νηστείας- ήταν κάτι που όλοι έβλεπαν, αλλά δεν ήταν πάντα προφανές ότι είχε βιολογική σημασία. Μόνο τα τελευταία χρόνια οι άνθρωποι άρχισαν να ενδιαφέρονται για αυτό το ζήτημα, λόγω της διαλειμματικής νηστείας. Για να ξεμπερδέψει αυτούς τους παράγοντες, η ομάδα του Lamming σχεδίασε τέσσερις διαφορετικές δίαιτες για τα ποντίκια. Μια ομάδα έτρωγε όσο ήθελε και όποτε ήθελε. Μια άλλη ομάδα έτρωγε πλήρη ποσότητα, αλλά σε περιορισμένο χρονικό διάστημα -αυτό τους έδωσε μια μεγάλη καθημερινή νηστεία χωρίς να μειώνουν τις θερμίδες. Οι άλλες δύο ομάδες λάμβαναν περίπου 30% λιγότερες θερμίδες είτε μία φορά την ημέρα είτε καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας. Αυτό σήμαινε ότι ορισμένα ποντίκια είχαν μεγάλη καθημερινή νηστεία ενώ άλλα έκαναν την ίδια δίαιτα με μειωμένες θερμίδες, αλλά δεν έκαναν διαλειμματική νηστεία και έτσι δεν ήταν ποτέ νηστικά, κάτι που διέφερε από τις περισσότερες προηγούμενες μελέτες περιορισμού των θερμίδων. Αποδείχθηκε ότι πολλά από τα οφέλη που αποδίδονταν στον περιορισμό των θερμίδων -καλύτερος έλεγχος του σακχάρου στο αίμα, υγιέστερη χρήση του λίπους για ενέργεια, προστασία από το γήρας και μεγαλύτερη διάρκεια ζωής -όλα απαιτούσαν να υπάρχει νηστεία. Τα ποντίκια που έτρωγαν λιγότερες θερμίδες χωρίς νηστεία δεν είδαν αυτές τις θετικές αλλαγές. Η νηστεία από μόνη της, χωρίς να μειώνεται η ποσότητα τροφής που καταναλώθηκε, ήταν εξίσου ισχυρή με τον περιορισμό των θερμίδων μαζί με νηστεία. Η νηστεία από μόνη της ήταν αρκετή για να βελτιώσει την ευαισθησία στην ινσουλίνη και να επαναπρογραμματίσει το μεταβολισμό για να επικεντρωθεί περισσότερο στη χρήση των λιπών ως πηγή ενέργειας. Τα συκώτια των ποντικών που έκαναν νηστεία έδειξαν επίσης χαρακτηριστικά υγιέστερου μεταβολισμού. Ενώ τα ποντίκια που έτρωγαν λιγότερες θερμίδες χωρίς να νηστεύουν έδειξαν βελτιωμένο έλεγχο του σακχάρου στο αίμα, πέθαναν επίσης νεότερα. Σε σύγκριση με τα ποντίκια που έτρωγαν λιγότερο και νήστευαν, αυτά τα ποντίκια που έτρωγαν λιγότερο πέθαιναν περίπου 8 μήνες νωρίτερα κατά μέσο όρο. “Αυτό ήταν αρκετά εκπληκτικό”, είπε ο Lamming, αν και άλλες μελέτες έχουν επίσης δείξει κάποιες αρνητικές επιπτώσεις από τον περιορισμό των θερμίδων. “Εκτός από τη μικρότερη διάρκεια ζωής τους, αυτά τα ποντίκια ήταν χειρότερα σε ορισμένες πτυχές ευπάθειας, αλλά καλύτερα σε άλλες. Έτσι, η ευπάθειά τους δεν άλλαξε πολύ, αλλά δεν φαίνονταν τόσο υγιή”. Η έρευνα αυτή αποκαλύπτει πόσο δύσκολες είναι οι μελέτες διατροφής, ακόμη και σε εργαστηριακό περιβάλλον. Η δυσκολία μεγεθύνεται για ανθρώπινες μελέτες, οι οποίες απλά δεν μπορούν να ταιριάξουν το επίπεδο ελέγχου που είναι δυνατό σε μοντέλα ζώων. Η νέα μελέτη μπορεί να δώσει κατεύθυνση σε μελλοντικές εργασίες προσπαθώντας να απαντήσει εάν η νηστεία βελτιώνει την ανθρώπινη υγεία. “Πρέπει να γνωρίζουμε εάν η νηστεία απαιτείται για να βλέπουν οφέλη οι άνθρωποι”, Η μελέτη αυτή είναι τουλάχιστον σοκαριστική, αν ισχύει για τον άνθρωπο γιατί έρχεται σε αντίθεση με ότι πιστευόταν για δεκαετίες. Αν τσιμπολογάτε κάθε τόσο λαμβάνοντας λιγότερες από το κανονικό, θα πεθάνετε πιο νωρίς, απ’ ό,τι αν τρώγατε όλο το φαγητό σας. Ο μόνος τρόπος για να ζήσετε παραπάνω είναι να περιορίσετε το χρονικό διάστημα της σίτησης μέσα στην ημέρα, μια μορφή διαλειμματικής νηστείας.
Η νηστεία είναι εδώ και αιώνες μέρος της πρακτικής πολλών θρησκειών αλλά οι επιστήμονες δεν την επικροτούσαν, πιστεύοντας ότι υποσκάπτει την υγεία. Μόνο τα τελευταία χρόνια άρχισε να κατανοείται ότι η παράλειψη γευμάτων μπορεί να βελτιώνει την υγεία. Το γιατί συμβαίνει αυτό μπορεί να έχει διάφορου λόγους μέσω μιας διαδικασίας που ονομάζεται αυτοφαγία. Η παράλειψη γευμάτων είναι ένα είδος στρες για τον οργανισμό που προκαλεί το αίσθημα της πείνας για να μας παρακινήσει να φάμε. Συγχρόνως, τα κύτταρα αισθάνονται την έλλειψη τροφής και αλλάζουν τη λειτουργία τους. Αρχίζουν να κάνουν οικονομία στη χρήση των θρεπτικών συστατικών και ο μεταβολισμός βελτιώνεται. Εκτός από την ενεργοποίηση της αυτοφαγίας και της επιβράδυνσης του μεταβολισμού, η νηστεία αυξάνει και την αντιοξειδωτική ικανότητα του σώματος. Σε μια μελέτη, τέσσερα άτομα τέθηκαν σε νηστεία και οι επιστήμονες μέτρησαν τις βιοχημικές αλλαγές στο σώμα τους. Μια μελέτη το 2020 ότι μέσα σε 58 ώρες νηστείας, αυξήθηκαν 44 μεταβολίτες από 1,5 μέχρι 60 φορές. Αυτοί ήταν μεταβολίτες που συνδέονται με τη διατήρηση της μυϊκής και αντιοξειδωτικής δραστηριότητας του σώματος. Άρα η νηστεία μπορεί να συμβάλει στην μακροζωία, αυξάνοντας τα αντιοξειδωτικά που παράγει το σώμα. Τα αντιοξειδωτικά χρησιμεύουν για την προστασία των κυττάρων από τις ελεύθερες ρίζες κι αυτό μπορεί να είναι ένας άλλος λόγος που ο θερμιδικός περιορισμός καθυστερεί την εμφάνιση ασθενειών και παρατείνει τη ζωή. Η ασιτία επιδρά στο μεταβολισμό δύο μορίων, της πουρίνης και της πυριμιδίνης, που παίζουν βασικό ρόλο στην έκφραση γονιδίων και στη σύνθεση των πρωτεϊνών -επαναπρογραμματίζεται η οικοδόμηση των πρωτεϊνών. Μέσω του μεταβολισμού της πουρίνης και της πυριμιδίνης ενισχύεται η παραγωγή ορισμένων αμινοξέων που δρουν ως αντιοξειδωτικών, όπως η εργοθειονίνη και το διπεπτίδιο καρνοσίνη -η εργοθειονίνη και η καρνοσίνη υπάρχουν στην αγορά ως διατροφικά συμπληρώματα. Επίσης όταν πεινάμε και γυμναζόμαστε, ενισχύονται τα μιτοχόνδρια -δομές που παράγουν ενέργεια στα κύτταρα μας- χτίζονται νέα αιμοφόρα αγγεία και αποτρέπεται ο κυτταρικός θάνατος.
Η οσμή
Τα πράγματα όμως μπορεί να γίνουν πραγματικά περίπλοκα. Τα πράγματα μπορούν να γίνουν ακόμα πιο περίπλοκα σχετικά με τον θερμιδικό περιορισμό. Ορισμένα στοιχεία έδειξαν ότι η γεύση ή η μυρωδιά του φαγητού μπορεί να ακυρώσει τις ευεργετικές, επιδράσεις του περιορισμού του φαγητού. Περιορίζοντας το φαγητό σας έχετε όφελος, αλλά αυτό μπορεί να εξαφανιστεί αν απλώς μυρίζετε φαγητό, έστω κι αν δεν το τρώτε. Αυτό το εκπληκτικό εύρημα οδήγησε κάποιους να εξετάσουν εάν οι οσμές έχουν σχέση με τους μηχανισμούς της γήρανσης. Άλλες μελέτες έδειξαν ότι αυτό που μπορεί να επιβραδύνει τη γήρανση είναι ένα ισχυρό αίσθημα πείνας. Φυσικά, η πείνα εμφανίζεται όταν λείπει το φαγητό που σημαίνει λιγότερες θερμίδες αλλά σημαίνει και άλλα πράγματα λιγότερα όπως π.χ. οι πρωτεΐνες. Κι αν για τη μακροημέρευση παίζουν ρόλο οι λιγότερες πρωτεΐνες που παίζουν ρόλο αντί για τις λιγότερες θερμίδες; Πράγματι όταν οι φρουτόμυγες κατανάλωναν μια δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας στα αμινοξέα που ονομάζονται BCAA για όλη τους τη ζωή, ζουν πολύ περισσότερο από τις μύγες που τρέφονταν με δίαιτες με υψηλή περιεκτικότητα σε BCAA, έστω και αν λαμβάνουν επαρκείς θερμίδες. Τελικά, δεν μπορεί να γίνει κατανοητό τι ακριβώς συμβαίνει με τον θερμιδικό περιορισμό.
Τα πράγματα μπορούν να γίνουν ακόμα πιο περίπλοκα σχετικά με τον θερμιδικό περιορισμό. Ορισμένα στοιχεία έδειξαν ότι η γεύση ή η μυρωδιά του φαγητού μπορεί να ακυρώσει τις ευεργετικές, επιδράσεις του περιορισμού του φαγητού. Περιορίζοντας το φαγητό σας έχετε όφελος, αλλά αυτό μπορεί να εξαφανιστεί αν απλώς μυρίζετε φαγητό, έστω κι αν δεν το τρώτε. Αυτό το εκπληκτικό εύρημα οδήγησε κάποιους να εξετάσουν εάν οι οσμές έχουν σχέση με τους μηχανισμούς της γήρανσης. Άλλες μελέτες έδειξαν ότι αυτό που μπορεί να επιβραδύνει τη γήρανση είναι ένα ισχυρό αίσθημα πείνας. Φυσικά, η πείνα εμφανίζεται όταν λείπει το φαγητό που σημαίνει λιγότερες θερμίδες αλλά σημαίνει και άλλα πράγματα λιγότερα όπως π.χ. οι πρωτεΐνες. Κι αν για τη μακροημέρευση παίζουν ρόλο οι λιγότερες πρωτεΐνες που παίζουν ρόλο αντί για τις λιγότερες θερμίδες; Πράγματι όταν οι φρουτόμυγες κατανάλωναν μια δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας στα αμινοξέα που ονομάζονται BCAA για όλη τους τη ζωή, ζουν πολύ περισσότερο από τις μύγες που τρέφονταν με δίαιτες με υψηλή περιεκτικότητα σε BCAA, έστω και αν λαμβάνουν επαρκείς θερμίδες. Τελικά, δεν μπορεί να γίνει κατανοητό τι ακριβώς συμβαίνει με τον θερμιδικό περιορισμό.
Μια μελέτη που χρησιμοποίησε το νηματώδη σκουλήκι C. elegans δείχνει ότι η μυρωδιά του φαγητού μπορεί να επηρεάσει τη διάρκεια ζωής. Αυτά τα μικροσκοπικά σκουλήκια χρησιμοποιούνται συχνά στην έρευνα για τη γήρανση, επειδή η διάρκεια ζωής τους είναι περίπου τρεις εβδομάδες, είναι διαφανή, ώστε να μπορείτε να δείτε τι συμβαίνει μέσα τους με μικροσκόπια υψηλής ισχύος και μοιράζονται μεγάλο μέρος της βιολογίας τους με τους ανθρώπους. Η τροφή επιλογής για το C. elegans είναι τα βακτήρια και είναι γνωστό από καιρό ότι ο θερμιδικός περιορισμός (ταΐζοντας τα σκουλήκια με λιγότερα βακτήρια) παρατείνει τη διάρκεια ζωής τους. Σε αυτή τη μελέτη, οι ερευνητές τροποποίησαν την κλασική μέθοδο περιορισμού της διατροφής για να μετρήσουν την επίδραση ενός νέου στοιχείου: της οσμής των τροφίμων. Οι ερευνητές πήραν πιάτα με σκουλήκια που είτε τρέφονταν πλήρως είτε με λιγότερη τροφή και ανάπτυξαν επιπλέον βακτήρια στα καπάκια των πιάτων, έτσι ώστε τα σκουλήκια να μυρίζουν το φαγητό αλλά να μην μπορούν να το φάνε. Διαπίστωσαν ότι τα σκουλήκια που ακολουθούσαν την κανονική δίαιτα δεν επηρεάζονταν, αλλά τα σκουλήκια με διατροφικό περιορισμό δεν ζούσαν πια τόσο πολύ εάν μύριζαν το φαγητό τους. Με άλλα λόγια, απλώς η μυρωδιά του φαγητού ανέστρεψε εν μέρει τα οφέλη μακροζωίας του διατροφικού περιορισμού σε αυτά τα σκουλήκια, αποδεικνύοντας ότι τόσο η κατανάλωση όσο και η αντίληψη της τροφής είναι σημαντικές για τη ρύθμιση της διάρκειας ζωής.
Πώς μια μυρωδιά καταλήγει να αλλάζει το πόσο ζει ένα σκουλήκι; Οι ερευνητές εντόπισαν μια αλυσίδα γεγονότων που ξεκινά από τους νευρώνες και καταλήγει μέχρι το έντερο του σκουληκιού. Οι βασικοί παράγοντες στην απόκριση στις οσμές των τροφίμων ονομάζονται νευροδιαβιβαστές, χημικές ουσίες που στέλνουν οι νευρώνες ο ένας στον άλλο ή σε άλλους τύπους κυττάρων για να μεταδώσουν πληροφορίες. Όταν τα σκουλήκια έχουν λιγότερη τροφή γύρω τους, όπως όταν βρίσκονται σε θερμιδικό περιορισμό, ενεργοποιείται ένα σύνολο νευρώνων που ονομάζονται νευρώνες RIC (ring interneuron C: δακτυλιακός ενδονευρώνας C) και απελευθερώνουν έναν νευροδιαβιβαστή που ονομάζεται οκτοπαμίνη (octopamine), που λαμβάνεται από τα κύτταρα του εντέρου. Η οκτοπαμίνη στο έντερο προκαλεί την ενεργοποίηση ενός αισθητήρα ενέργειας που ονομάζεται AMPK (AMP-activated kinase) και έχει προηγουμένως βρεθεί ότι είναι σημαντικός για την παράταση της διάρκειας ζωής που προκύπτει από διατροφικούς περιορισμούς. Ωστόσο, όταν υπάρχουν οσμές τροφίμων, οι νευρώνες RIC αναστέλλονται και δεν απελευθερώνουν πλέον οκτοπαμίνη. Επομένως, η AMPK στο έντερο δεν ενεργοποιείται τόσο πολύ και η παράταση της διάρκειας ζωής που προκύπτει από τον διατροφικό περιορισμό αμβλύνεται.
Αυτή η μελέτη σηματοδοτεί την πρώτη αναγνώριση ενός διακριτού καταρράκτη σηματοδότησης «εγκεφάλου και εντέρου» που ξεκινά από τις οσμές των τροφίμων και επηρεάζει τη γήρανση. Αυτό το σήμα μειώνει τη διάρκεια ζωής των σκουληκιών που τρέφονται με λιγότερη τροφή αλλά δεν επηρεάζει τη διάρκεια ζωής των πλήρως ταϊσμένων σκουληκιών. Ένας λόγος που τα σκουλήκια με περιορισμένη τροφή μπορεί να επηρεαστούν περισσότερο από τη μυρωδιά του φαγητού είναι ότι η πείνα έχει προηγουμένως βρεθεί ότι ευαισθητοποιεί το σώμα στις οσμές των τροφών ως μέθοδος που οδηγεί τον οργανισμό να αναζητήσει κάτι να φάει. Αυτή η εργασία είναι μια από τις πιο ενδελεχείς έρευνες μέχρι σήμερα για το πώς η μυρωδιά ρυθμίζει τη γήρανση, αλλά υπάρχουν στοιχεία από προηγούμενη έρευνα ότι αυτή η βιολογία είναι πιθανώς σχετική και σε άλλα ζώα. Το 2007, μια μελέτη σε φρουτόμυγες (Drosophila melanogaster) έδειξε ότι η μυρωδιά της μαγιάς (η τροφή επιλογής για αυτές τις μύγες) μείωσε μετρίως τη διάρκεια ζωής των μακρόβιων μυγών με περιορισμό της διατροφής, αλλά δεν επηρέασε τις μύγες που τρέφονταν πλήρως με κανονική διάρκεια ζωής. Επιπλέον, οι μύγες που ήταν γενετικά τροποποιημένες έτσι ώστε να μην μπορούν να μυρίσουν έζησαν περισσότερο από τις κανονικές μύγες. Στα ποντίκια, η αίσθηση της όσφρησης δεν έχει συνδεθεί άμεσα με τη γήρανση, αλλά έχει αποδειχθεί ότι επηρεάζει την αύξηση του βάρους και τη νευρωνική σηματοδότηση. Τα ποντίκια που τρέφονται με μια διατροφή πλούσια σε λιπαρά παίρνουν γρήγορα βάρος, αλλά τα ποντίκια που δεν μπορούν να μυρίσουν δεν παίρνουν βάρος όταν καταναλώνουν μια διατροφή πλούσια σε λιπαρά. Αυτή η εργασία δείχνει ότι, όπως και στα σκουλήκια, η επίδραση της τροφής στην ανταπόκριση ενός ποντικιού σε μια συγκεκριμένη δίαιτα εξαρτάται όχι μόνο από την ίδια τη δίαιτα, αλλά και από την αντίληψη του ποντικιού για το φαγητό μέσω της όσφρησής του. Φτάνει να μυρίσετε ένα κομμάτι πίτσα για να καταστρέψετε τα οφέλη της δίαιτας που ακολουθείτε; Μπορούμε να χάσουμε την όσφρησή μας, να τρώμε ό,τι θέλουμε και μετά να ζήσουμε μεγάλη και υγιή ζωή; Εν ολίγοις, όχι. Υπάρχουν ενδείξεις ότι η αλλαγή της όσφρησης στους ανθρώπους μπορεί να αλλάξει τις διατροφικές συνήθειες, αλλά υπάρχουν επίσης σαφή μειονεκτήματα στη στόχευση της μυρωδιάς ως παρέμβασης για τη γήρανση και τη μακροζωία. Μια δοκιμή σε ανθρώπους έδειξε ότι η χρήση ενθέματος σιλικόνης στη μύτη για λίγες ώρες την ημέρα για να μπλοκάρει τη μυρωδιά είχε ως αποτέλεσμα απώλεια βάρους, μειωμένη όρεξη και μειωμένη λαχτάρα για γλυκά τρόφιμα. Ωστόσο, το να χάσετε την όσφρησή σας για να απελευθερωθείτε από τις επιθυμίες για επιδόρπιο αργά το βράδυ μπορεί να μην αξίζει τον κόπο. Μια μελέτη από το Ηνωμένο Βασίλειο διαπίστωσε ότι μεταξύ των ατόμων με ανοσμία -χρόνια απώλεια της όσφρησής τους- υπάρχουν υψηλά ποσοστά άγχους, κατάθλιψης και ζητημάτων σχέσεων. Το να μην μπορείτε να μυρίσετε, συχνά οδηγεί σε γενική απώλεια ενδιαφέροντος για το μαγείρεμα και το φαγητό, αλλά μπορεί να είναι ανησυχητικό για την ασφάλεια (για παράδειγμα, εάν δεν μπορείτε να μυρίσετε καπνό όταν υπάρχει φωτιά) και μπορεί να κάνει τις καθημερινές εργασίες δύσκολες (πώς θα ξέρετε πότε να αλλάξετε την πάνα του μωρού;).
Συνολικά, αυτή η έρευνα ρίχνει φως στη σημασία του εγκεφάλου ως κεντρικού ρυθμιστή της γήρανσης. Το νευρικό σύστημα διαδραματίζει μοναδικό ρόλο μέσα στο σώμα καθώς λαμβάνει πληροφορίες τόσο από το εξωτερικό περιβάλλον (όραση, όσφρηση, ήχος, γεύση, αφή) όσο και από το εσωτερικό περιβάλλον (επίπεδα θρεπτικών ουσιών, σήματα από διαφορετικά όργανα) και μπορεί να συνδυάσει όλους αυτούς τους παράγοντες να παίρνουν αποφάσεις σχετικά με τον τρόπο χρήσης της ενέργειας, το πόσο γρήγορα θα αναπτυχθούν, πότε θα αναπαραχθούν και, τελικά, τον ρυθμό με τον οποίο ένα ζώο γερνάει. Όπως δείχνει η μελέτη στο νηματώδη σκουλήκι C. elegans, η αντίληψη του εγκεφάλου για ένα σύνολο περιστάσεων, όπως το πόση τροφή είναι διαθέσιμη, είναι μια ισχυρή δύναμη που μπορεί να αλλάξει τη διάρκεια ζωής ενός ζώου, ακόμα κι αν οι πραγματικές συνθήκες δεν ταιριάζουν με αυτό που έχει αντιληφθεί ο εγκέφαλος. Η αναγνώριση της επιρροής του εγκεφάλου και η μελέτη των τρόπων με τους οποίους οι νευρώνες μπορούν να στέλνουν σήμα σε άλλους ιστούς είναι κρίσιμης σημασίας στην προσπάθεια να κατανοήσουμε πραγματικά τις δυνάμεις που οδηγούν την ανθρώπινη γήρανση.
88888888888888888888
Η μακροζωία στα ποντίκια δεν εμφανίζεται επειδή τα ποντίκια τρώνε λιγότερο κατά τη διάρκεια του 24ώρου. Ο περιορισμός των θερμίδων επιβάλλεται μέσω αφαίρεσης γευμάτων που σημαίνει ότι για ώρες τα ποντίκια παραμένουν νηστικά. Αυτός βρέθηκε να είναι ο λόγος που μειώνεται η ευπάθεια στα γηρατειά και παρατείνεται η ζωή. Παραδόξως, όταν τα ποντίκια λάμβαναν λιγότερες θερμίδες με συχνά γεύματα, πέθαναν πιο νωρίς από τα ποντίκια που κατανάλωναν περισσότερες θερμίδες. Ο περιορισμός των θερμίδων από μόνος του, χωρίς να υπάρχει απουσία τροφή για ώρες, ήταν επιβλαβής. Οι μελέτες του παρελθόντος για να επιτύχουν περιορισμό θερμίδων στα ζώα παρείχαν τροφή μόνο μία φορά την ημέρα και αυτό ήταν που προκαλούσε την παράταση της ζωής. Εφόσον έτρωγαν μόνο μια φορά τη μέρα, κατανάλωναν λιγότερες θερμίδες, αλλά η βιολογική επίδραση προερχόταν από το γεγονός ότι έτρωγαν μία φορά τη μέρα, όχι από τις λιγότερες θερμίδες. Τα ποντίκια που κατανάλωναν λιγότερες θερμίδες, χωρίς νηστεία, πέθαιναν οκτώ μήνες νωρίτερα.
Η διαλειμματική νηστεία – κουρέτας
Παρόλα αυτά δεν ενδιαφέρεστε τόσο για τη μακροζωία όσο για το πώς θα χάσετε κιλά. Η διαλειμματική νηστεία, η στέρηση της τροφής για κάποιες ώρες της ημέρας ή κάποιες ημέρες της εβδομάδας, είναι κάτι εντελώς διαφορετικό από τον περιορισμό των θερμίδων. Μιμείται την έλλειψη τροφής που αντιμετώπιζε ο άνθρωπος παλιά και μ’ αυτόν τον τρόπο τον φέρνει πιο κοντά σε βιολογικές καταστάσεις που κάποτε του ήταν οικείες και τον βοηθούσαν να είναι υγιής. Μπορεί να είναι καινούργιο για την έρευνα και τη βιβλιογραφία, αλλά ο άνθρωπος ήταν μαθημένος να νηστεύει, αναγκαστικά βέβαια, εδώ και χιλιάδες χρόνια, από τότε που ήταν κυνηγός-τροφοσυλλέκτης. Η τροφή είχε πάντα μια περιοδικότητα και αυτό συμβαίνει σήμερα με τα άγρια ζώα. Οι άνθρωποι έτρωγαν περισσότερο την άνοιξη και το καλοκαίρι αλλά το φθινόπωρο -όταν φθίνουν οι οπώρες- και το χειμώνα η τροφή λιγόστευε. Πιθανότατα ο άνθρωπος κέρδιζε μερικά κιλά την εποχή της αφθονίας και στη συνέχεια τα έχανε το χειμώνα. Αυτό το πάνω-κάτω έχουμε καταλάβει τώρα ότι είναι στην πραγματικότητα η βάση της καλής μεταβολικής υγείας του σώματος. Πρόκειται για μια σημαντική μεταβολική αλλαγή που διαφοροποιεί τα βιοχημικά μονοπάτια που χρησιμοποιεί ο οργανισμός.
Όταν αναπτύχθηκε η τεχνολογία τροφίμων και εμφανίστηκαν τα ψυγεία, αρχίσαμε να έχουμε τροφή συνεχώς και χωρίς περιοδικότητα, όπως ορίζει η φύση, με αποτέλεσμα το σώμα μας να ξεχάσει αυτή τη μεταβολική αλλαγή. Και η αφθονία της τροφής, που πάσχισε να προσφέρει η επιστήμη στον άνθρωπο βελτιώνοντας τη ζωή του, είχε ως αποτέλεσμα να χειροτερέψει η υγεία του. Ο άνθρωπος έγινε παχύσαρκος γιατί δεν δίνει πλέον στο σώμα του την ευκαιρία να κάψει το σωματικό λίπος το χειμώνα, όπως συνέβαινε κάποτε. Σήμερα, μια από τις αιτίες που πεθαίνουμε πρόωρα είναι η υπερβολική και συνεχής κατανάλωση τροφής. Βέβαια, η ανθρώπινη υγεία είχε αρχίσει να χειροτερεύει πολύ πριν, από τότε που εμφανίστηκε η γεωργία, όπως δείχνει η έρευνα. Όταν ο άνθρωπος ήταν κυνηγός-τροφοσυλλέκτης, είχε καλύτερη υγεία από τότε που έγινε γεωργός παρότι έβαλε μια σειρά τη ζωή του και είχε περισσότερη τροφή.
Η διαλειμματική νηστεία μπορεί να μιμηθεί αυτό που συνέβαινε στο ανθρώπινο σώμα για πολλά χρόνια. Πριν από 10-12 χρόνια, όταν κάποιοι επιστήμονες άρχισαν να συζητούν γύρω την νηστεία χλευάστηκαν και ταυτίστηκαν με κάτι που δεν θεωρούνταν επιστημονικό, παρότι υπήρχαν στοιχεία για τις θετικές επιδράσεις της από μελέτες σε ζώα. Η ιδέα κυρίως δεν άρεσε στις εταιρείες που φτιάχνουν τροφές πρωινού γιατί σημαίνει παράλειψη κάποιου γεύματος και το πιο εύκολο για κάποιον είναι να επιλέξει να παραλείψει το πρωινό. Έχουν δημοσιευτεί περίπου 50 σημαντικές μελέτες που έχουν αυξήσει τις γνώσεις μας γι’ αυτό το φαινόμενο.
Η διαλειμματική νηστεία, που είναι η ηθελημένη στέρηση τροφής για κάποιες ώρες την ημέρα ή κάποιες ημέρες της εβδομάδας, δεν είναι ταυτόσημη με τον περιορισμό των θερμίδων π.χ. κατά 20-30% λιγότερες θερμίδες την ημέρα, αν και η παράλειψη ενός γεύματος μπορεί να έχει αυτό το αποτέλεσμα. Ακόμα και όταν η πρόσληψη της τροφής είναι μειωμένη, εάν η σίτιση είναι συνεχής στη διάρκεια της ημέρας, κάθε 3-4 ώρες, αυτό βιοχημικά είναι κάτι εντελώς διαφορετικό. Με τον θερμιδικό περιορισμό, όταν διατηρείται η συχνότητα των γευμάτων όπως έχουμε συνηθίσει σήμερα, δεν υφίστανται οι ευεργετικές προσαρμογές που κάνει το σώμα στην κατάσταση της αφαγίας. Υπάρχουν διάφορες μέθοδοι διαλειμματικής νηστείας και οι πιο γνωστές είναι αυτές που προτείνουν αποχή από το φαγητό για κάποιες ώρες της ημέρας, για παράδειγμα για 16 ώρες, κάτι που συμπεριλαμβάνει τον ύπνο, με αποτέλεσμα η σίτιση να γίνεται σε ένα “χρονικό παράθυρο” περίπου 8 ωρών.
Αυτό που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον με τη νηστεία είναι ότι παρατηρείται μια αυξημένη επιδιορθωτική ικανότητα των κυττάρων. Όσο περισσότερο χρόνο σιτίζεται ένας άνθρωπος, τόσο περισσότερο χρόνο και ενέργεια αφιερώνουν τα κύτταρά του σ’ αυτό, αλλά η διαδικασία οδηγεί σε κυτταρικές βλάβες που συσσωρευόμενες οδηγούν σε προβλήματα κυτταρικού μεταβολισμού. Όταν απέχουμε από το φαγητό για κάποιες ώρες, τα κύτταρα ξεκινούν διαδικασίες κυτταρικής επιδιόρθωσης. Να το πούμε απλά, ξεκουράζονται από τον συνεχή μεταβολισμό της τροφής και έχουν χρόνο να ασχοληθούν με τη συντήρησή τους. Η έρευνα έχει δείξει ότι ενεργοποιούνται διαδικασίες επιδιόρθωσης του DNA και πρωτεϊνών που έχουν υποστεί βλάβες. Το “κλειδί” για όλα αυτά είναι ότι ενεργοποιείται η καύση του σωματικού λίπους. Καθώς περνάει χρόνος μετά το φαγητό, σταδιακά καίμε όλο και λιγότερη γλυκόζη και αρχίζουμε να καίμε το αποθηκευμένο λίπος. Μετά από οκτώ ώρες νηστείας καίμε μεγάλο ποσοστό λίπους, αλλά όταν ξαναφάμε το σώμα αλλάζει πάλι καύσιμο και καίει γλυκόζη. Με άλλα λόγια, με τη διαλειμματική νηστεία, το σώμα αναγκάζεται να αλλάξει καύσιμο. Και προσπαθεί να κάψει κάτι που δεν είναι πολύ συνηθισμένο να κάνει στις μέρες μας, να περιορίσει τη γλυκόζη στην οποία έμαθε να βασίζεται με τη συχνή τροφή. Η αλλαγή του καυσίμου, κατά κάποιο τρόπο ζορίζει τα κύτταρα, τα κάνει να νιώθουν άσχημα γιατί τα αναγκάζει να μεταβούν σε ένα ξεχασμένο μεταβολικό μονοπάτι. Καίγοντας λίπος το κύτταρο παράγεται εννιά φορές περισσότερη ενέργεια και επειδή δεν έχει έτοιμη τροφή ξαναμαθαίνει να χρησιμοποιεί μηχανισμούς που είναι σημαντικοί για την επιβίωσή του.
Για ποιο λόγο η νηστεία έχει συνδεθεί με την αντιγήρανση; Ακριβώς λόγω των μηχανισμών που σχετίζονται με την την επιδιόρθωση των κυττάρων. Λόγω της αφαγίας, το κύτταρο αντιλαμβάνεται ότι δεν έχει τροφή, νιώθει ότι κινδυνεύει επειδή δεν ξέρει αν θα ξαναβρεί φαγητό και ανασύρει πανάρχαιους μηχανισμούς για τη συντήρησή του. Χρησιμοποιεί τα δικά του συστατικά για πάρει ενέργεια, αυτά που είναι ελαττωματικά, που δεν τα χρειάζονται, π.χ. ελαττωματικές πρωτεΐνες, τα ντύνει με μια μεμβράνη και τα μεταβολίζει φτιάχνοντας καινούργια. Αυτή είναι η λεγόμενη αυτοφαγία, ένας βασικός μηχανισμός λειτουργίας του κυττάρου. Ήταν κάτι σαν ένα σοκ, τουλάχιστον για ορισμένους, όταν το 2016 τιμήθηκε με το Νόμπελ Φυσιολογίας και Ιατρικής ο Ιάπωνας βιολόγος Γιοσινόρι Οσούμι για την έρευνά του σ’ αυτόν τον τομέα. Ανακυκλώνοντας τα άχρηστα συστατικά του, το κύτταρο νεαροποιείται. Εν τέλει, η αφαγία δημιουργεί ένα τεράστιο μεταβολικό πλεονέκτημα γιατί ξυπνάει μηχανισμούς που ήταν συνδεδεμένοι με την επιδιόρθωση και την επιβίωση του κυττάρου, με την κυτταρική του αλήθεια -τη μη λήθη- κάτι που είχε ξεχάσει με τη συνεχή σίτιση.
Η διαλειμματική νηστεία για αδυνάτισμα; Είναι οπωσδήποτε ένα ισχυρό εργαλείο για την απώλεια βάρους και αυτός είναι ένας συνηθισμένος λόγος που επιλέγει κάποιος να ακολουθήσει τη διαλειμματική νηστεία, αλλά είναι κάτι περισσότερο. Λαμβάνοντας λιγότερα γεύματα την ημέρα, μπορεί κάποιος να οδηγηθεί σε λιγότερες θερμίδες. Όμως στην πραγματικότητα, η διαλειμματική νηστεία είναι κάτι ανεξάρτητο -μπορεί να αδυνατίσει κάποιος απλώς περιορίζοντας τις θερμίδες. Η νηστεία μπορεί να παρέχει μια διευκόλυνση σε ορισμένους ανθρώπους, αυτό όμως που έχει ιδιαίτερη σημασία είναι ότι αλλάζει τη λειτουργία ορισμένων γονιδίων. Τα γονίδια λειτουργούν σαν διακόπτες. Μπορεί να είναι τα ίδια σε κάθε κύτταρο, αλλά άλλα γονίδια είναι ενεργά σε ένα μυϊκό κύτταρο και άλλα σε έναν νευρώνα. Επίσης, δεν δουλεύουν με τον ίδιο τρόπο υπό οποιεσδήποτε συνθήκες. Η νηστεία είναι μια κατάσταση που το κύτταρο παύει να ασχολείται με την επεξεργασία και την αποθήκευση της τροφής και έτσι αλλάζει η έκφραση των γονιδίων του. Αυτό είναι ξεκάθαρο από πολλές μελέτες, για παράδειγμα αλλάζει η λειτουργία των γονιδίων που εμπλέκονται στον αερόβιο μεταβολισμό. Αλλάζοντας την έκφραση των γονιδίων, η διαλειμματική νηστεία κάνει το σώμα να εκκρίνει περισσότερη αυξητική ορμόνη, κάτι που είναι εντυπωσιακό και ήταν αυτό που αρχικά παρακίνησε την έρευνα. Η αυξητική ορμόνη εκκρίνεται από την υπόφυση του εγκεφάλου κατά ώσεις, σε μικροποσότητες ανά χρονικά διαστήματα και εμπλέκεται στους μηχανισμούς διαίρεσης των κυττάρων αλλά και στην αναγέννηση των ιστών. Ευνοεί την καύση του σωματικού λίπους και ενισχύει τους σκελετικούς μυς. Μια από τις πρώτες μελέτες σε έξι άνδρες έδειξε ότι ενώ απελευθέρωναν αυξητική ορμόνη έξι φορές στη διάρκεια του 24ώρου, με τη διαλειμματική νηστεία αυτό συνέβη 10 φορές και η συνολική ποσότητα που απελευθερώθηκε ήταν πέντε φορές παραπάνω. Παρατηρήθηκε επίσης πέντε φορές αύξηση των ελεύθερων λιπαρών οξέων στο αίμα που σημαίνει μεγαλύτερη λιπόλυση.
Πάντα υπήρχε η ανησυχία ότι η νηστεία μπορεί να έχει παρενέργειες. Μπορούν να την κάνουν όλοι οι άνθρωποι; Όπως όλα τα πράγματα, η νηστεία μπορεί πράγματι να έχει κάποιες παρενέργειες, αλλά οι περισσότερες από αυτές παρατηρούνται όταν κάποιος ακολουθεί συνεχόμενη νηστεία και για πάνω από 48 ώρες, τη λεγόμενη περιοδική νηστεία. Δεν συνιστάται σε έγκυες και θηλάζουσες ενώ οι διαβητικοί τύπου 2 μπορούν να την κάνουν μόνο με επίβλεψη ειδικού. Αν κάποιος είναι διαβητικός ή κάνει λανθασμένη διατροφή, μπορεί να αυξηθεί ο κίνδυνος για υπογλυκαιμικό επεισόδιο. Επίσης, άνθρωποι που παίρνουν φάρμακα για την αρτηριακή πίεση ή την καρδιά τους μπορεί να είναι πιο επιρρεπείς σε ηλεκτρολυτικές διαταραχές λόγω της νηστείας. Στα παιδιά δεν συνιστάται γιατί δεν υπάρχουν σχετικές μελέτες.
Μπορεί η διαλειμματική νηστεία να κάνει πιο αδύναμο το ανοσοποιητικό σύστημα;
Παραδόξως συμβαίνει το αντίθετο, όπως έδειξε μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature. Όταν κάποιος κάνει διαλειμματική νηστεία, ορισμένα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος φεύγουν από το αίμα του γιατί αισθάνονται ότι δεν υπάρχει τροφή και πηγαίνουν στον μυελό των οστών όπου κάθονται εκεί γιατί βρίσκουν τροφή. Όταν αισθανθούν ξανά ότι υπάρχει φαγητό στο αίμα μετακινούνται και πάλι. Αυτό το ταξίδι του πήγαινε-έλα αυξάνει τη διάρκεια ζωής τους κατά περίπου δύο φορές και τα κάνει πιο αποδοτικά απέναντι στα παθογόνα. Όπως καταλαβαίνετε από αυτό, το ανοσοποιητικό ενισχύεται αντί να αδυνατίζει, αρκεί βέβαια να κάνει κάποιος τη νηστεία λεγογισμένα. Σ’ ένα δεύτερο άρθρο που δημοσιεύθηκε στο ίδιο περιοδικό βρέθηκε κάτι άλλο εκπληκτικό. Εξετάστηκαν άνθρωποι διαφόρων ηλικιών και διαπιστώθηκε ότι διάφορα ένζυμα στα κύτταρά τους κάνουν λάθη με την πάροδο της ηλικίας, το οποίο μερικές φορές μπορεί να είναι καταστρεπτικό πυροδοτώντας ασθένειες. Η νηστεία αίρει, σε κάποιο βαθμό, αυτού του είδους τα λάθη.
Μια άλλη σημαντική επίδραση είναι στη φλεγμονή. Μας ανησυχεί η υπερβολική φλεγμονή γιατί υπάρχει σε πολλές ασθένειες, όπως καρδιοπάθειες, διαβήτη, καρκίνο, αυτοάνοσες ασθένειες ακόμα και σε μυοσκελετικές διαταραχές. Κάποιες ασθένειες μπορεί να ξεκινούν επειδή υπάρχει μια ακατάλληλη φλεγμονώδης απόκριση. Η φλεγμονή είναι η διαδικασία κατά την οποία ενεργοποιείται το ανοσοποιητικό σύστημα για να αντιμετωπίσει τα παθογόνα αλλά μερικές φορές η διαδικασία ξεφεύγει και διαρκεί περισσότερο, ακόμα και εάν έχει εκκαθαριστεί η μόλυνση. Η έρευνα έχει βρει ότι η νηστεία έχει θετική δράση στη χρόνια φλεγμονή γιατί κατεβάζει τα επίπεδά της. Ένας λόγος είναι ότι με την καύση του λίπους παράγονται κάποια μόρια που λέγονται κετόνες και έχουν την ικανότητα να αναστέλλουν την υπερλειτουργία του ανοσοποιητικού. Μια μελέτη σε 14 άτομα με ρευματοειδή αρθρίτιδα βρήκε ότι η νηστεία μείωσε την απελευθέρωση φλεγμονοδών ουσιών από ένα είδος κυττάρων του ανοσοποιητικού, τα ουδετερόφιλα. Αρκετές μελέτες έχουν δείξει παρόμοιο αποτέλεσμα το οποίο είναι σημαντικό γιατί η φλεγμονή μπορεί να επηρεάσει κάθε μέρος του σώματος, ακόμη και τον εγκέφαλο.
Μπορεί να γίνει η διαλειμματική νηστεία τρόπος ζωής; Αυτό είναι κάτι που μου το έχουν ρωτήσει πολλοί, και όταν δημοσιεύθηκε το βιβλίο δεν μπορούσα να το απαντήσω γιατί τότε δεν υπήρχαν μεγάλης διάρκειας μελέτες, έτσι έλεγα “δεν ξέρω”. Σήμερα υπάρχουν μελέτες που έχουν κρατήσει μέχρι ένα έτος και έχουν δείξει ότι δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα για τους υγιείς ανθρώπους. Για να μην κουραστεί κάποιος και ενδεχομένως μετά να αποθαρρυνθεί, εμείς προτείνουμε με την ομάδα μου, σε όσους έρχονται να τους παρακολουθήσουμε το 16: 8 για οκτώ εβδομάδες που σημαίνει ότι αν το τελευταίο γεύμα ήταν στις 8 το βράδυ το επόμενο είναι στις 12 την άλλη μέρα. Βλέπουμε τις βιοχημικές αλλαγές που έχουν συμβεί με την αλλαγή και μετά μπορεί κάποιος να ακολουθήσει για μερικές εβδομάδες το 14: 10 που είναι πιο εύκολο. Αργότερα, μπορεί να το κάνει και μόνος του μερικές φορές την εβδομάδα γιατί έχει συνηθίσει. Αφού λοιπόν η διαλειμματική νηστεία μπορεί να ακολουθηθεί για ένα έτος χωρίς πρόβλημα, πιστεύω ότι μπορεί και για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.
Νομίζω ότι αυτό που πρέπει να ψάξουμε περισσότερο είναι οι αλλαγές που υφίστανται τα γονίδιά μας από τον τρόπο ζωής μας, κάτι που βέβαια περιλαμβάνει τη διατροφή και τη συχνότητά της. Η νηστεία είναι κάτι που μας πάει σε μια άλλη θεώρηση, στη σημασία που έχει ο αντικαταναλωτισμός και η λιτότητα, και αυτό πιστεύω ότι μας κάνει καλό όχι μόνο ως άτομα αλλά και ως κοινωνία. Η νηστεία μας απελευθερώνει από την αιχμαλωσία της τροφής και στην πραγματικότητα είναι κάτι πνευματικό, ενεργοποιεί το αυτεξούσιο, την επιβολή του νου πάνω στο σώμα.
Η διαλειμματική νηστεία επιδρά σε ηπατικά ένζυμα και προλαμβάνει ασθένειες
Οι μεταβολικές ασθένειες αποτελούν ένα αυξανόμενο βάρος για την κοινωνία, συμβάλλοντας στην αύξηση της νοσηρότητας και των ποσοστών θνησιμότητας που προκαλούνται από τις επακόλουθες καρδιαγγειακές παθήσεις και τον καρκίνο.
Η μείωση της τροφής έχει γίνει δημοφιλής για τη θεραπεία της μεταβολικής νόσου, αλλά υπάρχουν περιορισμένα δεδομένα σχετικά με τους μηχανισμούς δράσης της. Σε γενικές γραμμές, η στρατηγική αυτή μπορεί να χωριστεί σε τρεις κατηγορίες: χρόνιο περιορισμό θερμίδων, περιορισμένη χρονική διατροφή (κατανάλωση σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα) και διαλείπουσα νηστεία.
Τα θηλαστικά έχουν μια σύνθετη ανταπόκριση στη νηστεία που διατηρείται από τους ανθρώπους μέχρι τους ποντικούς. Αρχικά, τα μειωμένα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα διεγείρουν την έκκριση γλυκαγόνης και γλυκοκορτικοειδών στην κυκλοφορία του αίματος, κάτι που διεγείρει την παραγωγή ηπατικής γλυκόζης είτε από το αποθηκευμένο γλυκογόνο είτε από γλυκενογονικά υποστρώματα, όπως η αλανίνη, η γλουταμίνη, το πυροσταφυλικό οξύ ή το γαλακτικό οξύ.
Η συσσώρευση λιπιδίων στο ήπαρ συνδέεται ευρέως με ένα υποβαθμισμένο μεταβολικό προφίλ, συμπεριλαμβανομένης της μειωμένης ευαισθησίας στην ινσουλίνη και υψηλότερου κινδύνου ασθενειών, όπως είναι η ίνωση του ήπατος και το ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα. Η παρατεταμένη νηστεία στους ποντικούς (> 16 ώρες) χαρακτηρίζεται από την αλλαγή ενεργειακών υποστρωμάτων του ήπατος από υδατάνθρακες σε λιπαρά οξέα.
Τώρα, ερευνητές στην Αυστραλία χρησιμοποίησαν αναλυτικά εργαλεία τελευταίας τεχνολογίας για να κατανοήσουν πώς λειτουργεί η διαλείπουσα νηστεία στο ήπαρ για την πρόληψη ασθενειών.
Τα ευρήματα θα βοηθήσουν τους ιατρικούς επιστήμονες που ασχολούνται με τον καρκίνο, τα καρδιαγγειακά νοσήματα και το διαβήτη να αναπτύξουν νέες παρεμβάσεις για να μειώσουν τον κίνδυνο ασθενειών και να ανακαλύψουν τα βέλτιστα διαστήματα νηστείας.
Σε πειράματα με ποντίκια, ερευνητές με επικεφαλής τον Δρ. Mark Larance από το Πανεπιστήμιο του Σίδνεϊ, αναγνώρισαν ότι οι καθημερινές νηστείες επηρεάζουν τις πρωτεΐνες στο ήπαρ, παρουσιάζοντας απροσδόκητες επιπτώσεις στον μεταβολισμό των λιπαρών οξέων και τον εκπληκτικό ρόλο που διαδραματίζει μια κύρια ρυθμιστική πρωτεΐνη η οποία ελέγχει πολλές βιολογικές οδούς στο ήπαρ και σε άλλα όργανα.
«Γνωρίζουμε ότι η νηστεία μπορεί να αποτελέσει μια αποτελεσματική παρέμβαση για τη θεραπεία των ασθενειών και τη βελτίωση της υγείας του ήπατος, αλλά δεν έχουμε καταλάβει πώς η νηστεία επαναπρογραμματίζει πρωτεΐνες του ήπατος, οι οποίες εκτελούν μια ποικιλία από σημαντικές μεταβολικές λειτουργίες», δήλωσε ο Δρ. Larance. «Μελετώντας τον αντίκτυπο σε πρωτεΐνες που βρίσκονται στα συκώτια των ποντικών, τα οποία είναι κατάλληλα ως ανθρώπινα βιολογικά μοντέλα, έχουμε τώρα μια πολύ καλύτερη κατανόηση για το πώς συμβαίνει αυτό».
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η πρωτεΐνη HNF4-(άλφα), η οποία ρυθμίζει μεγάλο αριθμό γονιδίων του ήπατος, παίζει έναν προηγουμένως άγνωστο ρόλο κατά τη διάρκεια της διαλείπουσας νηστείας.
«Για πρώτη φορά δείξαμε ότι η πρωτεΐνη HNF4-(άλφα) αναστέλλεται κατά τη διάρκεια της διαλείπουσας νηστείας. Αυτό έχει συνέπειες όπως η μείωση των πρωτεϊνών του αίματος που προκαλούν φλεγμονή και η μείωση της σύνθεσης της χολής. ‘Ετσι εξηγούνται μερικά από τα προηγούμενα γνωστά συμβάντα κατά τη διαλείπουσα νηστεία», είπε ο Δρ. Larance.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν επίσης ότι η νηστεία μέρα παρά μέρα -κατά την οποία δεν καταναλώθηκε καμία τροφή σε εναλλασσόμενες ημέρες- άλλαξε το μεταβολισμό των λιπαρών οξέων στο ήπαρ, μια γνώση που θα μπορούσε να εφαρμοστεί για τη βελτίωση της ανοχής στη γλυκόζη και στη ρύθμιση του διαβήτη.
«Αυτό που είναι πραγματικά συναρπαστικό είναι ότι αυτή η νέα γνώση σχετικά με το ρόλο της HNF4- (άλφα) σημαίνει ότι θα μπορούσαμε να μιμηθούμε κάποιες από τις επιδράσεις της διαλείπουσας νηστείας μέσω ρύθμισης της HNF4- (άλφα)», είπε.
Η έρευνα, που δημοσιεύτηκε στο Cell Reports, πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Καρδιολογίας και τον Δρ. John O’Sullivan στο Royal Prince Alfred Hospital. Ο O’Sullivan είπε ότι αυτές οι πολυεπίπεδες προσεγγίσεις δίνουν νέα γνώση για τα βιολογικά συστήματα.
Οι νέες πληροφορίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε μελλοντικές μελέτες για τον προσδιορισμό των βέλτιστων περιόδων νηστείας και τη ρύθμιση της απόκρισης των πρωτεϊνών στο ήπαρ.
8888888888888
Η διαλειμματική νηστεία αλλάζει τη δραστηριότητα των βακτηρίων του εντέρου των ποντικών και αυξάνει την ικανότητά τους να αναρρώνουν από νευρική βλάβη. Η σχετική έρευνα που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature διενεργήθηκε από ερευνητές του Imperial College του Λονδίνου.
Οι ερευνητές παρατήρησαν πώς η νηστεία οδήγησε τα βακτήρια του εντέρου να αυξήσουν την παραγωγή ενός μεταβολίτη γνωστού ως 3-ινδολεπροπιονικό οξύ (IPA), ο οποίος απαιτείται για την αναγέννηση των νευρικών ινών που ονομάζονται άξονες -δομές που μοιάζουν με νήματα στα άκρα των νευρικών κυττάρων και εκπέμπουν ηλεκτροχημικά σήματα σε άλλα κύτταρα του σώματος.
Αυτό που ανακαλύφθηκε στα ποντίκια μπορεί να ισχύει και στους ανθρώπους. Η ερευνητική ομάδα δηλώνει ότι το βακτήριο που παράγει το IPA, το Clostridium sporogenesis, βρίσκεται εκ φύσεως στα έντερα των ανθρώπων και των ποντικών και ότι το IPA κυκλοφορεί στο ανθρώπινο αίμα.
«Δεν υπάρχει επί του παρόντος καμία θεραπεία για άτομα με νευρική βλάβη πέρα από τη χειρουργική αποκατάσταση, η οποία είναι αποτελεσματική μόνο σε ένα μικρό ποσοστό περιπτώσεων, ωθώντας μας έτσι να διερευνήσουμε εάν οι αλλαγές στον τρόπο ζωής θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην ανάρρωση», δήλωσε η συγγραφέας της μελέτης καθηγήτρια Simone Di Giovanni. «Η διαλείπουσα νηστεία είχε προηγουμένως συνδεθεί από άλλες μελέτες με την επιδιόρθωση τραυμάτων και την ανάπτυξη νέων νευρώνων –αλλά η μελέτη μας είναι η πρώτη που εξηγεί ακριβώς πώς η νηστεία μπορεί να βοηθήσει στην επούλωση των νεύρων».
Η νηστεία ως πιθανή θεραπεία
Η μελέτη αξιολόγησε την αναγέννηση των νεύρων ποντικών όπου το ισχιακό νεύρο, το μεγαλύτερο νεύρο που τρέχει από τη σπονδυλική στήλη μέχρι το πόδι, συνθλίβεται. Τα μισά από τα ποντίκια υποβλήθηκαν σε διαλειμματική νηστεία (τρώγοντας όσο ήθελαν αλλά στη συνέχεια δεν έτρωγαν καθόλου μέρα παρά μέρα), ενώ τα άλλα μισά ήταν ελεύθερα να φάνε χωρίς κανέναν απολύτως περιορισμό. Αυτές οι δίαιτες συνεχίστηκαν για μια περίοδο 10 ημερών ή 30 ημερών πριν από την εγχείρησή τους και η ανάρρωση των ποντικών παρακολουθήθηκε 24 έως 72 ώρες μετά την αποκοπή του νεύρου.
Το μήκος των αναγεννημένων αξόνων μετρήθηκε και ήταν περίπου 50% μεγαλύτερο σε ποντίκια που έκαναν νηστεία. Η Di Giovanni είπε: «Νομίζω ότι η δύναμη αυτού του ευρήματος είναι ότι ανοίγει ένα εντελώς νέο πεδίο όπου πρέπει να αναρωτηθούμε: είναι αυτή η κορυφή ενός παγόβουνου. Υπάρχουν άλλα βακτήρια ή μεταβολίτες βακτηρίων που μπορούν να προωθήσουν την επισκευή;».
Οι ερευνητές μελέτησαν πώς η νηστεία οδήγησε σε αυτή την αναγέννηση των νεύρων. Διαπίστωσαν ότι υπήρχαν σημαντικά υψηλότερα επίπεδα συγκεκριμένων μεταβολιτών, συμπεριλαμβανομένου του IPA, στο αίμα ποντικών με διαλειμματική δίαιτα. Για να επιβεβαιωθεί εάν το IPA οδήγησε σε επιδιόρθωση νεύρων, τα ποντίκια υποβλήθηκαν σε θεραπεία με αντιβιοτικά για να καθαρίσουν τα έντερά τους από τυχόν βακτήρια. Στη συνέχεια τους δόθηκαν γενετικά τροποποιημένα στελέχη Clostridium sporogenesis που μπορούσαν ή δεν μπορούσαν να παράγουν IPA.
«Όταν το IPA δεν μπορεί να παραχθεί από αυτά τα βακτήρια και σχεδόν απουσίαζε στον ορό, η αναγέννηση ήταν μειωμένη. Αυτό υποδηλώνει ότι το IPA που δημιουργείται από αυτά τα βακτήρια έχει την ικανότητα να θεραπεύει και να αναγεννά κατεστραμμένα νεύρα», είπε η Di Giovanni.
Είναι σημαντικό πως όταν το IPA χορηγήθηκε στα ποντίκια από το στόμα μετά από τραυματισμό του ισχιακού νεύρου, παρατηρήθηκε αναγέννηση και αυξημένη ανάκτηση μεταξύ δύο και τριών εβδομάδων μετά τον τραυματισμό. Το επόμενο στάδιο για αυτήν την έρευνα θα είναι η δοκιμή αυτού του μηχανισμού για τραυματισμούς του νωτιαίου μυελού σε ποντίκια, καθώς και ο έλεγχος εάν η συχνότερη χορήγηση IPA θα μεγιστοποιούσε την αποτελεσματικότητά του.
«Ένας από τους στόχους μας τώρα είναι να διερευνήσουμε συστηματικά τον ρόλο της θεραπείας με μεταβολίτες βακτηρίων», είπε η Di Giovanni.
Θα χρειαστούν περισσότερες μελέτες για να διερευνηθεί εάν το IPA αυξάνεται μετά τη νηστεία στους ανθρώπους και η αποτελεσματικότητά του και της διαλείπουσας νηστείας ως πιθανή θεραπεία στους ανθρώπους. «Ένα από τα ερωτήματα που δεν έχουμε διερευνήσει πλήρως είναι ότι, εφόσον το IPA διαρκεί στο αίμα για τέσσερις έως έξι ώρες σε υψηλή συγκέντρωση, η επανειλημμένη χορήγηση του κατά τη διάρκεια της ημέρας ή η προσθήκη του σε μια κανονική δίαιτα θα βοηθούσε στη μεγιστοποίηση της θεραπευτικής του δράσης».
888888888888
είναι καλό να νηστεύετε?
Η νηστεία θα μπορούσε να επηρεάσει την υγεία των μελλοντικών γενεών, σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου της Ανατολικής Αγγλίας (UEA).
Οι δίαιτες διαλειμματικής νηστείας έχουν αυξηθεί σε δημοτικότητα τα τελευταία χρόνια, ωστόσο λίγα είναι γνωστά για τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις τους στις μελλοντικές γενιές.
Νέα έρευνα, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Proceedings of the Royal Society B, αποκαλύπτει ότι η μειωμένη πρόσληψη τροφής σε σκουλήκια (Caenorhabditis elegans) έχει επιζήμια επίδραση σε τρεις γενιές απογόνων, όταν οι απόγονοι αυτοί έχουν πρόσβαση σε απεριόριστο φαγητό.
Ο επικεφαλής ερευνητής Δρ. Edward Ivimey-Cook, από τη Σχολή Βιολογικών Επιστημών του UEA, δήλωσε: «Γνωρίζουμε ότι η μειωμένη πρόσληψη τροφής αυξάνει τη διάρκεια ζωής σε πολλά είδη ζώων και μπορεί δυνητικά να βελτιώσει την υγεία των ανθρώπων. Ωστόσο, λίγα είναι γνωστά για τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της μειωμένης πρόσληψης τροφής, συμπεριλαμβανομένης της διαλειμματικής νηστείας, στους απογόνους. Θέλαμε να μάθουμε περισσότερα για τον πιθανό μακροπρόθεσμο αντίκτυπο της νηστείας».
Η ομάδα διερεύνησε την επίδραση της διαλειμματικής νηστείας στη διάρκεια ζωής και στην αναπαραγωγή των σκουληκιών και σε τρεις γενιές απογόνων τους. Μελέτησε περισσότερα από 2.500 σκουλήκια χωρισμένα σε τέσσερις γενιές. Η πρώτη γενιά σκουληκιών τοποθετήθηκε σε διαφορετικά περιβάλλοντα, συμπεριλαμβανομένου του να είναι σε θέση να τρώει όσο θέλει και να κάνει νηστεία.
Τέσσερις γενιές απογόνων από αυτούς τους γονείς τοποθετήθηκαν στη συνέχεια είτε σε διατροφή πλήρους σίτισης είτε σε νηστεία.
Στη συνέχεια, η ομάδα αξιολόγησε τις επιπτώσεις διαφορετικών σεναρίων στην αναπαραγωγή και τη μακροζωία των μελλοντικών γενεών. Εξέτασε τί συμβαίνει όταν οι πρόγονοι νηστεύουν, αλλά οι μελλοντικές γενιές μπορούν να τρώνε όσο θέλουν για τέσσερις γενιές.
Ο Ivimey-Cook είπε: «Κοιτάξαμε τι συμβαίνει στα σκουλήκια. Σε αντίθεση με εμάς, είναι διαφανή, μήκους περίπου 1 χιλιοστό και ζουν στο έδαφος. Δεν έχουν οστά, καρδιά ή κυκλοφορικό σύστημα. Αλλά είναι ένα κλασικό μοντέλο οργανισμού για τη μελέτη της διαδικασίας γήρανσης στη βιολογία, επειδή μοιράζονται πολλά γονίδια και μοριακές οδούς με τον άνθρωπο. Είναι επίσης πολύ χρήσιμα επειδή έχουν μικρό κύκλο ζωής μόνο δύο εβδομάδων, οπότε μπορούμε να μελετήσουμε την ανάπτυξή τους και αυτή των απογόνων τους σε σύντομο χρονικό διάστημα. Η πραγματοποίηση παρόμοιας μελέτης σε ανθρώπους μπορεί να διαρκέσει έναν αιώνα ή περισσότερο. Βρήκαμε ότι η νηστεία αύξησε πράγματι τη διάρκεια ζωής τους και βελτίωσε την απόδοση των απογόνων όσον αφορά την αναπαραγωγή, όταν οι ίδιοι οι απόγονοι ήταν νηστικοί. Ωστόσο, εκπλαγήκαμε από το γεγονός ότι η νηστεία μείωσε την απόδοση των απογόνων όταν αυτοί είχαν πρόσβαση σε απεριόριστο φαγητό. Αυτό δείχνει ότι η νηστεία μπορεί να είναι κακή για τους απογόνους και αυτό το αποτέλεσμα μπορεί να διαρκέσει για γενιές».
Έχει υπάρξει μεγάλο ενδιαφέρον για τα πιθανά οφέλη της νηστείας στην προώθηση της υγιούς γήρανσης στον άνθρωπο. Πολλά από τα μοριακά μονοπάτια που εμπλέκονται στην απόκριση της νηστείας διατηρούνται εξελικτικά, πράγμα που σημαίνει ότι τα ίδια μονοπάτια υπάρχουν σε ένα πλήθος ειδών, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων. Έτσι, η μελέτη προτρέπει έντονα να εξεταστούν οι πολυγενετικές επιπτώσεις της νηστείας σε διαφορετικούς οργανισμούς, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων.
Πρέπει να εξετάσουμε προσεκτικά τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της νηστείας όταν προσπαθούμε να ακολουθήσουμε υγιείς τρόπους ζωής, επειδή οι επιζήμιες επιπτώσεις μπορεί να εκδηλωθούν στις επόμενες γενιές, είπε ο Ivimey-Cook.
88888888888888888888
Οι λιγότερο ακραίες εκδοχές της χρονικά περιορισμένης ή διαλείπουσας νηστείας -τρώγοντας μόνο μέσα σε ένα οκτάωρο κάθε μέρα ή νηστεία για δύο ημέρες κάθε εβδομάδα- πιστεύεται ότι μειώνουν τον κίνδυνο των μεσήλικων ατόμων να εμφανίσουν ασθένειες που σχετίζονται με την ηλικία. Μια πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι ο περιορισμός των θερμίδων για να έχει ολοκληρωμένο αποτέλεσμα, πρέπει να συνδυάζεται με την διαλειμματική νηστεία.
Ωστόσο, καμία μελέτη δεν έχει δείξει ακόμη ότι η διαλείπουσα νηστεία είναι καλύτερη από τις συμβατικές δίαιτες. Είναι βολική. Το πήρα απόφαση.
Μέχρι σήμερα, πολυάριθμες μελέτες έχουν δείξει ότι η διαλειμματική νηστεία είναι εξίσου καλή με τη μέτρηση θερμίδων όταν πρόκειται για απώλεια βάρους –συμπεριλαμβανομένης μιας πρόσφατης μελέτης, η οποία παρακολούθησε τους συμμετέχοντες για περισσότερο από ένα χρόνο. Αυτό έχει αποδειχθεί ακόμη και με πολλούς διαφορετικούς τύπους διαλείπουσας νηστείας, συμπεριλαμβανομένης της νηστείας μέρας παρά μέρας (όπου νηστεύετε ή περιορίζετε τις θερμίδες κάθε δεύτερη μέρα), τη δίαιτα 5:2 (τρώγοντας κανονικά πέντε ημέρες την εβδομάδα και νηστεύετε ή περιορίζετε τις θερμίδες για δύο ημέρες) και φαγητού περιορισμένου χρόνου (όπου τρώτε όλες τις θερμίδες της ημέρας σας μέσα σε ένα καθορισμένο χρονικό διάστημα, όπως το να τρώτε μόνο κατά τη διάρκεια ενός διαστήματος οκτώ ωρών χωρίς να τρώτε για 16 ώρες). Η Γερμανική Εταιρεία Διατροφής (DGE), από την άλλη πλευρά, προειδοποιεί ότι η διαλείπουσα νηστεία δεν είναι κατάλληλη για μακροπρόθεσμη ρύθμιση του βάρους. Επιπλέον, σύμφωνα με την DGE, δεν υπάρχουν επαρκή επιστημονικά στοιχεία σχετικά με τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις αυτής της μεθόδου δίαιτας. «Υπάρχουν μόνο λίγες μικρές μελέτες σχετικά με την διαλείπουσα νηστεία μέχρι τώρα, αλλά έχουν καταλήξει σε εντυπωσιακά θετικά αποτελέσματα για την μεταβολική υγεία»,
Άλλες γυναίκες, οι οποίες είτε παρέμειναν στη διαλειμματική νηστεία χωρίς να μειώσουν την πρόσληψη της τροφής, είτε μείωσαν την πρόσληψη τροφής χωρίς διαλειμματική νηστεία είτε δεν περιόρισαν τη διατροφή τους, δεν είχαν τόσο επιτυχημένη απώλεια βάρους», είπε η Hutchison.
Ο περιορισμός των θερμίδων είναι γνωστό ότι παρατείνει τη ζωή στα ζώα, όμως ο άνθρωπος δεν είναι εύκολο να ακολουθήσει ένα δραστικό περιορισμό θερμίδων. Έτσι μερικοί ερευνητές έχουν προτείνει τη διαλλειματική νηστεία, δηλαδή ένα περιορισμό θερμίδων για μερικές μέρες το μήνα.
Λόνγκο η δίαιτα που μιμείται τη νηστεία
Τώρα, μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Cell Metabolism συμπεραίνει ότι η διαλλειματική νηστεία μειώνει το σπλαχνικό λίπος, αυξάνει ορισμένες κατηγορίες βλαστικών κυττάρων, προστατεύει τον εγκέφαλο από τη γήρανση και μειώνει τον κίνδυνο από καρκίνο και καρδιακή προσβολή.
8888888888888
Κακό το ένα γεύμα την ημέρα
Κακή η νηστεία αποφαίνεται μελέτη στα ποντίκια
Τώρα όμως μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Journal of Nutritional Biochemistry από ερευνητές του Πολιτειακού Πανεπιστημίου του Οχάιο και αφορούσε ποντίκια, υποστηρίζει την παραδοσιακή άποψη ότι δεν πρέπει κανείς να κάνει αποχή από τη φαγητό.
Το συμπέρασμα της μελέτης ήταν πως το να τρώει κανείς μόνο μία φορά την ημέρα όχι μόνο δεν αδυνατίζει αλλά ευνοεί την αύξηση του σωματικού λίπους και ιδιαίτερα στην κοιλιά. Κι αυτό διότι η έλλειψη τροφής ενεργοποιεί μία σειρά από βιολογικούς μηχανισμούς, οι οποίοι διεγείρουν την αποθήκευσή του.
Οι ερευνητές μελέτησαν δύο ομάδες ποντικιών. Η μια ομάδα είχε συνεχή και απεριόριστη πρόσβαση στο φαγητό, ενώ η άλλη ομάδα είχε πρόσβαση στο φαγητό μόνο μία φορά την ημέρα για τέσσερις ώρες. Τις υπόλοιπες 20 ώρες ήταν έκαναν αναγκαστική νηστεία.
Στην αρχή, οι ερευνητές έδιναν στα ποντίκια της δεύτερης ομάδας τις μισές από τις θερμίδες που κανονικά χρειάζονταν, οπότε έχασαν βάρος σε σύγκριση με τα ποντίκια που μπορούσαν να φάνε όσο ήθελαν. Μετά από τρεις μέρες, όμως, αύξησαν την ποσότητα του φαγητού στο φυσιολογικό και γρήγορα τα ζώα πήραν το βάρος που είχαν χάσει, παρότι εξακολουθούσαν να τρώνε μόνο μία φορά την ημέρα.
Ωστόσο, με τη διαδικασία αυτή είχε αυξηθεί το λίπος στην κοιλιά τους και εμφάνισαν αντίσταση στην ινσουλίνη – μία διαταραχή που μπορεί να εξελιχθεί σε διαβήτη τύπου 2.
Οι ερευνητές παρατήρησαν πως όταν τα ποντίκια ήταν αναγκασμένα να τρώνε όλο το φαγητό τους μέσα σε τέσσερις ώρες υπήρχε μια μεγάλη έκκριση ινσουλίνης ενώ την περίοδο της νηστείας υπήρχαν χαμηλά επίπεδα της ορμόνης. Σ’ αυτά τα ποντίκια, που τη μια έτρωγαν πολύ και την άλλη έκαναν νηστεία, οι ερευνητές κατέγραψαν αυξημένους δείκτες φλεγμονής και ενεργοποίηση των γονιδίων που προωθούν την αποθήκευση λίπους, και μάλιστα στην κοιλιά.
«Τα ευρήματά μας ενισχύουν την άποψη ότι τα πολλά, μικρά γεύματα είναι απαραίτητα για την απώλεια βάρους που θα αντέξει στον χρόνο», δήλωσε η επικεφαλής της μελέτη Μάρτα Ανν Μπέλαρυ, καθηγήτρια Διατροφής. Αποδεικνύουν επίσης ότι είναι κακή ιδέα να παραλείπει κανείς γεύματα για να γλιτώσει θερμίδες, διότι το μόνο που επιτυγχάνει είναι να διαταράξει την βιολογία του οργανισμού και να ανοίξει τον δρόμο στον διαβήτη τύπου 2 και στην αύξηση του σωματικού λίπους, αντί για τη μείωσή του».
Σε αυτή τη μεγάλη, προοπτική μελέτη ενός εθνικά αντιπροσωπευτικού δείγματος ενηλίκων των ΗΠΑ, η κατανάλωση ενός γεύματος την ημέρα συσχετίστηκε με υψηλότερο κίνδυνο θνησιμότητας από κάθε αιτία και καρδιαγγειακή νόσο σε σύγκριση με την κατανάλωση τριών γευμάτων την ημέρα, ενώ η κατανάλωση δύο γευμάτων την ημέρα ή τεσσάρων δεν συσχετίστηκαν με αυξημένη θνησιμότητα στα πλήρως προσαρμοσμένα μοντέλα. Ο Bao εξήγησε ότι η παράλειψη γευμάτων συνήθως σημαίνει πρόσληψη μεγαλύτερου ενεργειακού φορτίου ταυτόχρονα, το οποίο μπορεί να επιδεινώσει τη ρύθμιση του μεταβολισμού της γλυκόζης και να οδηγήσει σε επακόλουθη μεταβολική επιδείνωση. Αυτό μπορεί επίσης να εξηγήσει τη σχέση μεταξύ ενός μικρότερου διαστήματος γευμάτων και της θνησιμότητας, καθώς ο μικρότερος χρόνος μεταξύ των γευμάτων θα είχε ως αποτέλεσμα μεγαλύτερο ενεργειακό φορτίο στη δεδομένη περίοδο. Ο Bao σχολίασε: «Η έρευνά μας συνεισφέρει τα απαραίτητα στοιχεία σχετικά με τη σχέση μεταξύ διατροφικών συμπεριφορών και θνησιμότητας στο πλαίσιο του χρόνου των γευμάτων και της διάρκειας της καθημερινής γευματικής περιόδου».
Είναι η διαλειμματική νηστεία πράγματι καλή για απώλεια βάρους; Τι λένε τα στοιχεία
Το παρακάτω κείμενο βασίστηκε σε δημοσίευση του David Clayton, Senior Lecturer in Nutrition and Exercise Physiology, Nottingham Trent University.
Εάν είστε κάποιος που σκέφτηκε να χάσει βάρος ή ήθελε να γίνει πιο υγιής τα τελευταία χρόνια, πιθανότατα έχετε συναντήσει αυτές τις δύο λέξεις: διαλειμματική νηστεία. Από διασημότητες μέχρι λάτρεις της φυσικής κατάστασης, η διαλειμματική νηστεία έχει πολλές χιλιάδες πιστούς υποστηρικτές στο διαδίκτυο, που λένε ότι αυτός ο τρόπος διατροφής τους έχει βοηθήσει να χάσουν βάρος καλύτερα από άλλες μεθόδους.
Είναι εύκολο να δούμε την ελκυστικότητα της διαλειμματικής νηστείας ως μέθοδο απώλειας βάρους. Όχι μόνο είναι απλή, είναι επίσης ευέλικτη, μπορεί να προσαρμοστεί εύκολα σε κάθε άτομο και δεν απαιτεί από εσάς να αφαιρείτε τροφές ή να μετράτε θερμίδες. Όμως, παρά τη δημοτικότητά της, η διαλειμματική νηστεία μπορεί στην πραγματικότητα να μην είναι καλύτερη από άλλες μεθόδους διατροφής όταν πρόκειται για απώλεια βάρους.
Μέχρι σήμερα, πολυάριθμες μελέτες έχουν δείξει ότι η διαλειμματική νηστεία είναι εξίσου καλή με τη μέτρηση θερμίδων όταν πρόκειται για απώλεια βάρους –συμπεριλαμβανομένης μιας πρόσφατης μελέτης, η οποία παρακολούθησε τους συμμετέχοντες για περισσότερο από ένα χρόνο.
Αυτό έχει αποδειχθεί ακόμη και με πολλούς διαφορετικούς τύπους διαλείπουσας νηστείας, συμπεριλαμβανομένης της νηστείας μέρας παρά μέρας (όπου νηστεύετε ή περιορίζετε τις θερμίδες κάθε δεύτερη μέρα), τη δίαιτα 5:2 (τρώγοντας κανονικά πέντε ημέρες την εβδομάδα και νηστεύετε ή περιορίζετε τις θερμίδες για δύο ημέρες) και φαγητού περιορισμένου χρόνου (όπου τρώτε όλες τις θερμίδες της ημέρας σας μέσα σε ένα καθορισμένο χρονικό διάστημα, όπως το να τρώτε μόνο κατά τη διάρκεια ενός διαστήματος οκτώ ωρών χωρίς να τρώτε για 16 ώρες). Ωστόσο, καμία μελέτη δεν έχει δείξει ακόμη ότι η διαλείπουσα νηστεία είναι καλύτερη από τις συμβατικές δίαιτες.
Η διαλειμματική νηστεία μειώνει την ποσότητα που τρώτε, αλλά μπορεί να έχει ένα μειονέκτημα, να μειώσει τη φυσική δραστηριότητα και να μειώσει την ένταση κατά τη διάρκεια της άσκησης. Αυτό ισχύει ανεξάρτητα από το είδος της διαλείπουσας νηστείας που κάνετε. Κάτι τέτοιο υποδηλώνει πως όταν η πρόσληψη θερμίδων μειώνεται σημαντικά –ακόμα και για σύντομο χρονικό διάστημα– το σώμα προσαρμόζεται μειώνοντας τον αριθμό των θερμίδων που χρησιμοποιούνται κατά την άσκηση. Ωστόσο, οι ερευνητές δεν είναι απολύτως σίγουροι γιατί συμβαίνει αυτό.
Αν και αυτό το μειονέκτημα μπορεί να μην επηρεάζει την απώλεια βάρους, τα χαμηλότερα επίπεδα σωματικής δραστηριότητας μπορεί να έχουν άλλες αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία. Για παράδειγμα, μια πρόσφατη μελέτη νηστείας μέρας παρά μέρας διαπίστωσε ότι ακόμη και τρεις μόλις εβδομάδες αυτής της δίαιτας μείωσαν τα επίπεδα σωματικής δραστηριότητας και οδήγησαν σε μεγαλύτερη απώλεια μυϊκής μάζας από μια καθημερινή δίαιτα περιορισμού θερμίδων. Η νηστεία αυτή ήταν επίσης λιγότερο αποτελεσματική από τον ημερήσιο περιορισμό των θερμίδων για απώλεια λίπους.
Η μυϊκή μάζα είναι ζωτικής σημασίας για πολλούς λόγους, συμπεριλαμβανομένης της ρύθμισης των επιπέδων σακχάρου στο αίμα και της σωματικής ικανότητας καθώς μεγαλώνουμε. Έτσι, οι δίαιτες που προκαλούν απώλεια μυών καλό είναι να αποφεύγονται. Ωστόσο, ο συνδυασμός της διαλείπουσας νηστείας με προγράμματα άσκησης –όπως η προπόνηση με αντιστάσεις– μπορεί να βοηθήσει στη διατήρηση της μυϊκής μάζας.
Υπάρχουν άλλα οφέλη από τη νηστεία;
Αν και η διαλειμματική νηστεία μπορεί να μην είναι μια θαυματουργή λύση όσον αφορά την απώλεια βάρους, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχει οφέλη για την υγεία. Μια πρόσφατη ανασκόπηση για τη διαλειμματική νηστεία διαπίστωσε ότι βελτίωσε την αρτηριακή πίεση, την ευαισθησία στην ινσουλίνη (το πόσο αποτελεσματικά το σώμα ρυθμίζει το σάκχαρο στο αίμα) και μείωσε τα επίπεδα χοληστερόλης σε παρόμοιο βαθμό με τον ημερήσιο περιορισμό των θερμίδων. Είναι πιθανό αυτό το αποτέλεσμα να οφείλεται στην απώλεια βάρους. Αλλά δεδομένου ότι λίγες μελέτες έχουν παρακολουθήσει τους συμμετέχοντες για περισσότερο από ένα χρόνο, είναι δύσκολο να γνωρίζουμε εάν αυτά τα αποτελέσματα διαρκούν στο χρόνο.
Ορισμένες έρευνες υποδεικνύουν επίσης ότι το πώς νηστεύετε μπορεί να κάνει τη διαφορά. Μια σειρά από μελέτες έχουν δείξει πολλά υποσχόμενα αποτελέσματα από την χρονικά περιορισμένη κατανάλωση φαγητού, η οποία περιλαμβάνει την κατανάλωση όλων των θερμίδων της ημέρας στις αρχές της ημέρας και νηστεία μετά το απόγευμα, συνήθως από τις 16:00 και μετά. Το φαγητό νωρίς την ημέρα ευθυγραμμίζει την πρόσληψη τροφής με τους φυσικούς κιρκάδιους ρυθμούς μας, πράγμα που σημαίνει ότι τα θρεπτικά συστατικά επεξεργάζονται πιο αποτελεσματικά.
Η πρώιμη χρονικά περιορισμένη διατροφή έχει επίσης αποδειχθεί ότι βελτιώνει αρκετούς δείκτες υγείας, όπως είναι η ευαισθησία στην ινσουλίνη, η οποία αποτελεί βασικό παράγοντα κινδύνου για διαβήτη τύπου 2. Αυτές οι βελτιώσεις φάνηκαν ακόμη και χωρίς απώλεια βάρους.
Υπάρχουν επίσης ενδείξεις ότι τα αποτελέσματα από τη δίαιτα διαλείπουσας νηστείας 5:2 μπορούν να βελτιωθούν τοποθετώντας διαδοχικά τις δύο ημέρες δίαιτας με τις πολύ χαμηλές ή καθόλου θερμίδες. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε βελτιώσεις στην ευαισθησία στην ινσουλίνη μεγαλύτερες από ό,τι θα μπορούσε να παρατηρηθεί κατά τον καθημερινό περιορισμό των θερμίδων. Κάτι τέτοιο μπορεί να οφείλεται στο ότι περνάτε περισσότερο χρόνο σε κατάσταση νηστείας, η οποία αυξάνει την ποσότητα σωματικού λίπους που καίτε. Είναι ενδιαφέρον ότι η άσκηση ενώ νηστεύετε μπορεί επίσης να σας βοηθήσει να κάψετε περισσότερο λίπος και να βελτιώσετε την ευαισθησία στην ινσουλίνη.
Έτσι, ενώ η διαλείπουσα νηστεία μπορεί να μην είναι καλύτερη από άλλες δίαιτες για απώλεια βάρους, η πραγματοποίηση αλλαγών στον τρόπο που την κάνετε –όπως η βραδινή νηστεία– μπορεί να σας βοηθήσει να δείτε άλλα οφέλη για την υγεία.
Για άτομα που δυσκολεύονται να ακολουθήσουν δίαιτες περιορισμού θερμίδων, η διαλείπουσα νηστεία είναι ασφαλής και μπορεί να είναι αποτελεσματική. Αξίζει να σημειωθεί ότι είναι καλύτερα να συνδυάσετε τη διαλειμματική νηστεία με την άσκηση ώστε να έχετε τα καλύτερα αποτελέσματα.
Η υπερβολή
Μπορεί όμως να το παρακάνετε με τη διαλειμματική νηστεία. Για παράδειγμα μπορεί να τρώτε μέσα σε ένα χρονικό διάστημα 4 ωρών ή μόνο ένα γεύμα την ημέρα. Αν το κάνετε αυτό λίγες φορές στη διάρκεια ενός έτους δεν είναι κακό, αλλά τι θα συμβεί αν το κάνετε συνέχεια; Είναι αυτό καλό για την υγεία σας; Mια μελέτη σε ποντίκια βρήκε ότι το να τρώνε μόνο μία φορά την ημέρα όχι μόνο δεν αδυνατίζει αλλά ευνοεί την αύξηση του σωματικού λίπους και ιδιαίτερα στην κοιλιά. Κι αυτό διότι η έλλειψη τροφής ενεργοποιεί μία σειρά από βιολογικούς μηχανισμούς, οι οποίοι διεγείρουν την αποθήκευσή του. Οι ερευνητές μελέτησαν δύο ομάδες ποντικιών. Μερικά είχαν συνεχή και απεριόριστη πρόσβαση στο φαγητό, ενώ άλλα είχαν πρόσβαση στο φαγητό μία φορά την ημέρα για τέσσερις ώρες, κάνοντας τις υπόλοιπες 20 ώρες αναγκαστική νηστεία. Στην αρχή, οι ερευνητές έδιναν στα ποντίκια της δεύτερης ομάδας τις μισές από τις θερμίδες που χρειάζονταν, οπότε έχασαν βάρος. Μετά από τρεις μέρες αύξησαν την ποσότητα του φαγητού στο φυσιολογικό και τα ζώα πήραν το βάρος που είχαν χάσει, παρότι εξακολουθούσαν να τρώνε μόνο μία φορά την ημέρα. Ωστόσο, είδαν ότι είχε αυξηθεί το λίπος στην κοιλιά τους. Όταν τα ποντίκια ήταν αναγκασμένα να τρώνε όλο το φαγητό τους μέσα σε τέσσερις ώρες έτρωγαν φυσικά περισσότερο και υπήρχε μια μεγάλη έκκριση ινσουλίνης ενώ τις ώρες της νηστείας είχαν χαμηλά επίπεδα ινσουλίνης. Σ’ αυτά τα ποντίκια, που τη μια έτρωγαν πολύ και την άλλη έκαναν νηστεία, οι ερευνητές κατέγραψαν αυξημένους δείκτες φλεγμονής και ενεργοποίηση γονιδίων που προωθούν την αποθήκευση λίπους, και ιδιαίτερα στην κοιλιά. Ο ερευνητές είπαν Martha Ann Belury, καθηγήτρια Διατροφής ότι η παράλειψη γευμάτων είναι κακή ιδέα διότι διαταράσσει την βιολογία του οργανισμού και τελικά αυξάνει το σωματικό λίπους, αντί να το μειώνει.
Μια άλλη μελέτη, σε ανθρώπους άνω των 40 ετών, βρήκε ότι η κατανάλωση μόνο ενός γεύματος την ημέρα σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο θνησιμότητας. Επίσης βρήκε ότι ακόμη και μεταξύ των ατόμων που τρώνε δύο γεύματα με διαφορά μικρότερη των 4,5 ωρών μεταξύ τους σχετίζεται με υψηλότερο κίνδυνο θανάτου από όλες τις αιτίες. «Σε μια εποχή που η διαλειμματική νηστεία διαφημίζεται ευρέως ως λύση για την απώλεια βάρους, τη μεταβολική υγεία και την πρόληψη ασθενειών, η μελέτη μας είναι σημαντική για το μεγάλο τμήμα των Αμερικανών ενηλίκων που τρώνε λιγότερα από τρία γεύματα κάθε μέρα. Η έρευνά μας αποκάλυψε ότι τα άτομα που τρώνε μόνο ένα γεύμα την ημέρα έχουν περισσότερες πιθανότητες να πεθάνουν από εκείνους που είχαν περισσότερα καθημερινά γεύματα. «Με βάση αυτά τα ευρήματα, συνιστούμε να τρώτε τουλάχιστον δύο έως τρία γεύματα κατά τη διάρκεια της ημέρας». ο επικεφαλής συγγραφέας Yangbo Sun, από το University of Tennessee Health Science Center, στο Μέμφις των ΗΠΑ. Η μελέτη αυτή ήταν μεγάλη αλλά Το μειονέκτημα αυτής της μελέτη ήταν ότι έγινε με ερωτηματολόγια στα οποία απάντησαν 24.000 Αμερικανοί που συμμετείχαν στην Εθνική Έρευνα Εξέτασης Υγείας και Διατροφής (NHANES) μεταξύ 1999 και 2014. Στην η κατανάλωση δύο γευμάτων την ημέρα ή τεσσάρων δεν συσχετίστηκαν με αυξημένη θνησιμότητα στα πλήρως προσαρμοσμένα μοντέλα. Επιπλέον, διαστήματα γευμάτων μικρότερα των 4,5 ωρών συσχετίστηκαν με υψηλότερο κίνδυνο θνησιμότητας από κάθε αιτία, σε σύγκριση με μεσοδιαστήματα γευμάτων 4,6 έως 5,5 ωρών, ενώ τα μεσοδιαστήματα γευμάτων πάνω από 5,5 ώρες δεν συσχετίστηκαν με αυξημένη θνησιμότητα. Τα ευρήματά μας βασίζονται σε παρατηρήσεις που προέρχονται από δημόσια δεδομένα και δεν υποδηλώνουν αιτιότητα. Ωστόσο, αυτό που παρατηρήσαμε έχει μεταβολικό νόημα».
, δήλωσε ο ανώτερος ερευνητής της μελέτης Wei Bao, από το University of Iowa. «
8888888888888
