Το 2012, ερευνητές στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Σαν Ντιέγκο εξέτασαν το εσωτερικό ενός ζωντανού κυττάρου ποντικού και χαρτογράφησαν τις διαδικασίες που τροφοδοτούν τα περίφημα οφέλη για την υγεία των ωμέγα-3 λιπαρών οξέων. Πιο συγκεκριμένα, λένε ότι τα ευρήματά τους υποδηλώνουν ότι μπορεί να είναι δυνατό να χειραγωγηθούν αυτές οι διαδικασίες για να βραχυκυκλωθεί η φλεγμονή πριν ξεκινήσει ή τουλάχιστον να βοηθηθεί στην επίλυση της φλεγμονής πριν γίνει επιζήμια.
Η μελέτη δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Proceedings of the National Academy of Sciences.
Τα θεραπευτικά οφέλη των ωμέγα-3 λιπαρών οξέων, τα οποία είναι άφθονα σε ορισμένα ιχθυέλαια, είναι γνωστά εδώ και καιρό, χρονολογούμενα τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1950, όταν διαπιστώθηκε ότι το έλαιο από συκώτι μπακαλιάρου ήταν αποτελεσματικό στη θεραπεία παθήσεων όπως το έκζεμα και η αρθρίτιδα. Τη δεκαετία του 1980, οι επιστήμονες ανέφεραν ότι οι Εσκιμώοι που κατανάλωναν μια διατροφή πλούσια σε ψάρια απολάμβαναν καλύτερη στεφανιαία υγεία από τους αντίστοιχους που κατανάλωναν τροφές της ηπειρωτικής χώρας.
«Έχουν γίνει πολλές επιδημιολογικές μελέτες που συνδέουν τα οφέλη για την υγεία από τα ωμέγα-3 έλαια, αλλά όχι πολλή βαθιά επιστήμη», δήλωσε ο Edward Dennis, διακεκριμένος καθηγητής φαρμακολογίας, χημείας και βιοχημείας. «Αυτή είναι η πρώτη ολοκληρωμένη μελέτη για το τι κάνουν στην πραγματικότητα τα ιχθυέλαια μέσα σε ένα κύτταρο».
Οι επιστήμονες τάισαν μακροφάγα ποντικών -ένα είδος λευκών αιμοσφαιρίων- με τρία διαφορετικά είδη λιπαρών οξέων: εικοσαπενταενοϊκό οξύ (EPA), δοκοσαεξαενοϊκό οξύ (DHA) και αραχιδονικό οξύ (AA). Τα EPA και DHA είναι βασικά πολυακόρεστα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα, απαραίτητα για ένα ευρύ φάσμα κυτταρικών και σωματικών λειτουργιών και το κύριο συστατικό σε εμπορικά συμπληρώματα διατροφής ιχθυελαίου. Το αραχιδονικό είναι ένα πολυακόρεστο ωμέγα-6 λιπαρό οξύ που διαδίδεται στην ανθρώπινη διατροφή.
Σε υψηλά επίπεδα, τα λιπαρά οξέα είναι τοξικά, επομένως τα κύτταρα συνήθως τα απομονώνουν ως φωσφολιπίδια στις μεμβράνες τους. Όταν διεγείρονται, ωστόσο, τα λιπαρά οξέα μπορεί να απελευθερωθούν, προκαλώντας μια αλυσιδωτή φλεγμονώδη απόκριση. Η οξεία ή περιορισμένη φλεγμονή είναι, φυσικά, μια ζωτική ανοσολογική απόκριση σε σωματική βλάβη ή διεισδυτικά παθογόνα. Αλλά η χρόνια φλεγμονή είναι επιβλαβής και κοινό στοιχείο σχεδόν κάθε ασθένειας, από τον διαβήτη μέχρι τον καρκίνο.
Αφού συμπλήρωσαν τα μακροφάγα των ποντικών με λιπαρά οξέα, οι επιστήμονες τα διέγειραν ώστε να παράγουν μια φλεγμονώδη απόκριση. Ανακάλυψαν ότι τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα αναστέλλουν ένα ένζυμο που ονομάζεται κυκλοοξυγενάση (COX), το οποίο παράγει τις ορμόνες προσταγλανδίνης που πυροδοτούν τη φλεγμονή. Η δράση είναι παρόμοια με αυτή που συμβαίνει όταν κάποιος παίρνει ασπιρίνη, η οποία διαταράσσει την οδό σηματοδότησης COX-2, μειώνοντας έτσι τη φλεγμονή και τον πόνο.
Από την άλλη πλευρά, ο Dennis και ο συν-συγγραφέας Paul C. Norris, μεταπτυχιακός φοιτητής στο τμήμα χημείας και βιοχημείας και στο πρόγραμμα εκπαίδευσης μοριακής φαρμακολογίας, ανακάλυψαν ότι τα ωμέγα-3 έλαια δεν αναστέλλουν μια άλλη ομάδα ενζύμων που ονομάζονται λιποξυγενάσες (LOX), τα οποία παράγονται επίσης από διεγερμένα μακροφάγα. Ένας τύπος παραγόμενου ενζύμου LOX με τη σειρά του παράγει μόρια σηματοδότησης λίπους που ονομάζονται λευκοτριένια, τα οποία είναι προφλεγμονώδη. Αλλά ο Norris σημείωσε ότι τα ένζυμα LOX μπορούν επίσης να παράγουν αντιφλεγμονώδεις ενώσεις που ονομάζονται ρεσολβίνες από EPA και DHA.
Αυτές οι παρατηρήσεις, είπε, είναι επίσης χρήσιμες για τον εντοπισμό πιθανών ανεπιθύμητων ενεργειών από τη λήψη ιχθυελαίου. Δεδομένου ότι τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα έχουν επικαλυπτόμενες λειτουργίες με τα φάρμακα αναστολέα COX, με γνωστές παρενέργειες, η χρήση και των δύο σε συνδυασμό μπορεί να προκαλέσει απροσδόκητες συνέπειες.
Αυτή η ανάλυση του τι συμβαίνει μέσα στα κύτταρα είναι που ο Ντένις χαρακτήρισε «πρωτοποριακή».
«Μπορέσαμε να κοιτάξουμε μέσα σε ένα κύτταρο, να δούμε τι κάνουν τα ιχθυέλαια και να διαπιστώσουμε ότι η διαδικασία της φλεγμονής σε αυτό το επίπεδο μπορεί να είναι χειραγωγήσιμη», είπε. «Τώρα, πρέπει να μάθουμε αν μπορούμε να βελτιώσουμε αυτή τη διαδικασία, ώστε να μπορούμε να χρησιμοποιούμε ωμέγα-3 λιπαρά για να μειώσουμε την παραγωγή προφλεγμονωδών προσταγλανδινών και να ενισχύσουμε την παραγωγή αντιφλεγμονωδών διαλυτών».
