Θα έχετε ακούσει για το «λιπώδες ήπαρ» ή ηπατική στεάτωση. Αν οι ηπατικές σας εξετάσεις έδειχναν αυτό το αποτέλεσμα πριν από 30 χρόνια, το μυαλό του γιατρού σας θα πήγαινε κατευθείαν στην κατάχρηση αλκοόλ. Αλλά τα τελευταία χρόνια, η μη αλκοολική λιπώδης νόσος του ήπατος (NAFLD) βρίσκεται σε άνοδο, ακόμη και στα παιδιά! Οι λόγοι για αυτό σχετίζονται σε μεγάλο βαθμό με την αύξηση των υπερεπεξεργασμένων και γεμάτων με ζάχαρη πρόχειρων φαγητών. Αλλά ο στενός ξάδερφος της NAFLD, η μυοστεάτωση ή Λιπώδης Μυϊκή Νόσος, δεν ακούγεται τόσο πολύ.
Τι είναι όμως η μυοστεάτωση; Ενώ ο όρος μυοστεάτωση αναφέρεται γενικά στη διήθηση λίπους στους μυς, το λίπος μπορεί να βρίσκεται σε διαφορετικές περιοχές μέσα στον μυ. Υπάρχουν δύο αποθήκες λίπους εντός του σκελετικού μυός: η διήθηση λίπους εντός των μυοκυττάρων και το ορατό λίπος εντός της περιτονίας που περιβάλλει τον σκελετικό μυ (διήθηση λιπιδίων).
Πιο συγκεκριμένα, στον σκελετικό μυ, τα λιπίδια είτε αποθηκεύονται ως σταγονίδια στο κυτταρόπλασμα εντός των μυϊκών ινών, γνωστά ως ενδομυοκυτταρικά λιπίδια (IMCL: intramyocellular lipids), είτε ως λιποκύτταρα μεταξύ μυϊκών ομάδων και μυϊκών ινών και εντός των μυϊκών δεσμίδων. Το λίπος που βρίσκεται εκτός των μυϊκών ινών είναι τα εξωμυοκυτταρικά λιπίδια (EMCL: extramyocellular lipids). Τα εξωμυοκυτταρικά λιπίδια επίσης να βρεθούν ανάμεσα και γύρω από τους σκελετικούς μύες, και αυτό αναφέρεται ως IMAT (intermuscular adipose tissue) που είναι ένας γνήσιος λιπώδης ιστός.
Ενώ οι υποκείμενοι μηχανισμοί είναι περίπλοκοι, αν καταναλώνετε πλεόνασμα θερμίδων για αρκετό καιρό, το σώμα μπορεί να αρχίσει να αποθηκεύει λίπος εκεί που δεν πρέπει -γύρω από τα όργανά σας και μέσα στους μύες σας. Οι υποτιθέμενοι μηχανισμοί περιλαμβάνουν περιορισμένη νευρομυϊκή ενεργοποίηση, μειωμένη ροή αίματος στους μυς και τοπική έκκριση προφλεγμονωδών αδιποκινών. Γενικά θεωρείται ότι οι εναποθέσεις λίπους προκαλούν λιποτοξικότητα με μεταβολικές και καρδιαγγειακές συνέπειες. Σημειώστε ότι τα γλυκοκορτικοειδή, μπορεί να διεγείρουν τη μυοστεάτωση.
Όταν ένας μυς αποδυναμώνεται, η απώλεια άπαχου μυός μπορεί να συνοδεύεται από την εναπόθεση λίπους στον μυ. Καθώς περνάμε χρόνια σε καθιστική, οι ισχυρότεροι μύες στο σώμα μας σιγά σιγά διασπώνται. Το σώμα δεν θα διατηρήσει τον μυϊκό ιστό που δεν εξυπηρετεί καμία λειτουργία. Αλλά αν τρώμε επιπλέον επεξεργασμένες θερμίδες, αυτή η απώλεια μυός μπορεί να είναι δύσκολο να παρατηρηθεί. Οι μύες δεν συρρικνώνονται απλώς -μπορούν στην πραγματικότητα να παραμείνουν στο ίδιο μέγεθος επειδή οι χαμένες μυϊκές ίνες αντικαθίστανται με λιπαρές εναποθέσεις.
Είναι πολύ απίθανο να έχετε τέλεια υγιή όργανα όταν οι μύες σας αντικαθίστανται αργά με λίπος. Οι λιπώδεις μύες και το λιπώδες ήπαρ συσχετίζονται με μεταβολικές και καρδιαγγειακές παθήσεις. Αλλά η μυοστεάτωση σημαίνει επίσης ότι είναι πιθανό να έχετε πολύ χειρότερα αποτελέσματα εάν διαγνωστείτε με κίρρωση του ήπατος, καρκίνο του εντέρου ή καρκίνο του στομάχου. Η ποιότητα των μυών σας μπορεί να είναι ακόμη πιο σημαντική από την ποσότητα για τον καθορισμό του χρόνου που θα ζήσετε.
Με απλά λόγια, εάν θέλετε να ζήσετε μια μακρά και υγιή ζωή, δεν θέλετε λίπος στη θέση που δεν του ανήκει. Η αποθήκευση λίπους μέσα στους μύες και γύρω από τα όργανα είναι σημάδι ότι το σώμα έχει «γεράσει» με κακό τρόπο. Αυτό το σημάδι «μεταβολικής ηλικίας» σχετίζεται με συστηματική φλεγμονή και όλες τις συνοδές αρνητικές συνέπειες της γήρανσης. Η μυοστεάτωση είναι ένας ισχυρός δείκτης συστηματικής βλάβης που σχετίζεται με πιο σοβαρές συνέπειες από ιογενείς λοιμώξεις όπως η Covid-19.
Ο ρόλος της άσκησης
Τα καλά νέα είναι ότι με την άσκηση μπορεί να γίνετε πιο δυνατοί. Η προπόνηση με αντιστάσεις αποτρέπει τη συσσώρευση λίπους στους μύες. Και, ίσως το πιο εντυπωσιακό, παραμένουν δυνατοί, ακόμα και σε μεγάλη ηλικία.
Ορισμένες τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες δοκιμές έχουν αξιολογήσει τις επιδράσεις της άσκησης σε καταστάσεις μυοστεάτωσης. Η μέτρια έως έντονη προπόνηση είναι το κλειδί για την πρόληψη της μυοστεάτωσης. Μια μελέτη που εξέτασε την ένταση της άσκησης κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η ομάδα που σήκωνε βάρη με χαμηλή ένταση δεν είδε ουσιαστικές αυξήσεις στην ποιότητα των μυών, αλλά αυτό συνέβη για τους ασκούμενουν που εργάζονταν σε μέτριες έως υψηλότερες εντάσεις.
Μια μετα-ανάλυση που δημοσιεύθηκε το 2021, βρήκε ότι η άσκηση οδηγεί σε αναδιαμόρφωση της κατανομής των κυτταρικών λιπιδίων. Αυτή η μετα-ανάλυση 13 τυχαιοποιημένων ελεγχόμενων δοκιμών έδειξε ότι οι βραχυπρόθεσμες έως μεσαίας παρεμβάσεις σωματικής άσκησης υπό επίβλεψη (μέσος όρος 23 εβδομάδες, τρεις έως πέντε συνεδρίες την εβδομάδα και μέση διάρκεια συνεδρίας 37 λεπτά οδήγησαν σε μέτρια μείωση στη διήθηση λιπιδίων σε άτομα που έχουν υπερβολικό βάρος.
Δεν είναι γνωστό γιατί η άσκηση μειώνει τη διήθηση τους λίπους στους μύες αλλά πιστεύεται ότι τα λιπίδια τόσο μέσα στα μυϊκά κύτταρα όσο και ανάμεσα στις μυϊκές ίνες, επηρεάζονται από τη μιτοχονδριακή λειτουργία. Η καλύτερη κατανόηση των παραγόντων που ρυθμίζουν τη μυοστεάτωση μπορεί να οδηγήσει σε ανάπτυξη παρεμβάσεων που σχετίζονται με την άσκηση.
