Καθώς μεγαλώνουμε οι σωματικές και πνευματικές μας ικανότητες μειώνονται, αλλά δεν χρειάζεται να είναι έτσι. Η έρευνα δείχνει ότι ο τρόπος με τον οποίο ζούμε τη ζωή μας -π.χ. η διατροφή και η άσκηση- μπορεί να έχει μεγάλο αντίκτυπο στο πώς γερνάμε. Και δεν έχει να κάνει μόνο με τα πράγματα που κάνουμε καθώς μεγαλώνουμε αλλά και με τα πράγματα που αποφεύγουμε.
Υπάρχει ένα μεγάλο πεδίο έρευνας που επιδιώκει να κατανοήσει τους παράγοντες που προκαλούν διαφορετικά ποσοστά πνευματικής έκπτωσης που σχετίζεται με την ηλικία. Οι επιστήμονες εξετάζουν πώς αυτοί οι παράγοντες αλλάζουν την ικανότητά μας να θυμόμαστε και να δίνουμε προσοχή σε πράγματα της καθημερινής ζωής. Ονομάζουμε τέτοιες αλλαγές «γνωστική γήρανση».
Προηγούμενες εργασίες εξέτασαν το πώς η διατροφή ή η σωματική ή πνευματική άσκηση (sudoku, σταυρόλεξα) επηρεάζει τη γήρανση. Ωστόσο, το μέγεθος του άγχους που βιώνουμε κατά τη διάρκεια της ζωής μας και ο αντίκτυπος που έχει στη γνωστική γήρανση είναι ένας τομέας που δεν έχει ερευνηθεί πολύ.
Η έρευνα έχει βρει ότι πολλές από τις αρνητικές πτυχές της γνωστικής γήρανσης που παρατηρούνται σε ηλικιωμένους φαίνεται να συνδέονται με το μέγεθος του άγχους που έχουν βιώσει στη ζωή τους. Μια μελέτη κατέγραψε τον αριθμό των αγχωτικών γεγονότων που βιώθηκαν κατά τη διάρκεια της ζωής. Εξετάστηκαν μια σειρά παράγοντες που κυμαίνονται από την εμπειρία μιας σοβαρής ασθένειας ή την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, την αλλαγή των κοινωνικών συνηθειών κάποιου ή τη μετακόμιση στο το σπίτι. Το συμπέρασμα ήταν ότι οι ηλικιωμένοι που έχουν βιώσει πολύ άγχος τείνουν να έχουν χειρότερη απόδοση σε γνωστικά καθήκοντα από εκείνους που βίωσαν λιγότερο άγχος.
Οι ηλικιωμένοι που δεν έχουν βιώσει πολύ άγχος στη ζωή τους αποδίδουν εξίσου καλά σε γνωστικά καθήκοντα με τους νέους. Αυτό υποδηλώνει ότι το άγχος έχει μεγάλο αντίκτυπο στη νοητική ικανότητα και ότι η επίδρασή του εμφανίζεται μόνο σε μεγάλη ηλικία. Πράγματι, οι νέοι δεν διέφεραν μεταξύ τους ως προς την επίδοσή τους στα γνωστικά τεστ όποια και αν ήταν η εμπειρία της ζωής τους από το άγχος.
Τα πρότυπα της εγκεφαλικής δραστηριότητας των ατόμων που συμμετείχαν σε μια μελέτη αντικατοπτρίζουν το ίδιο αποτέλεσμα: οι ηλικιωμένοι (ηλικίας 60 έως 80 ετών) που έχουν βιώσει λιγότερο άγχος έχουν εγκεφαλική δραστηριότητα παρόμοια με αυτή των νεότερων ανθρώπων. Ωστόσο, όταν πρόκειται για την εγκεφαλική δραστηριότητα των ηλικιωμένων που έχουν ζήσει αγχωτική ζωή, διαπιστώθηκε ότι συμβαίνει κάτι πολύ διαφορετικό.
Αυτή η εγκεφαλική δραστηριότητα μπορεί να μας δώσει ενδείξεις για το τι πάει στραβά και πού στον εγκέφαλο. Για παράδειγμα, μπορούμε να δούμε ότι ένα αυξημένο άγχος στη διάρκεια της ζωής ενός ατόμου επηρεάζει ην ικανότητά του να κρατά πράγματα στη βραχυπρόθεσμη μνήμη του και μπορεί επίσης να μειώσει την ικανότητά του να εμποδίζει άσχετες σκέψεις να παρεμβαίνουν σε αυτή τη διαδικασία. Το στρες φαίνεται να επηρεάζει μια περιοχή του εγκεφάλου που είναι απαραίτητη για το σχηματισμό νέων αναμνήσεων, τον ιππόκαμπο.
Οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις του στρες δεν είναι εμφανείς μόνο στη μνήμη: πρόσφατα αποδείχθηκε ότι οι διαδικασίες και η συμπεριφορά του εγκεφάλου που σχετίζονται με τον έλεγχο της προσοχής και της κίνησης είναι επίσης μειωμένες.
Τι μπορούμε λοιπόν να κάνουμε για αυτό; Οι περισσότεροι γνωρίζουμε πότε νιώθουμε άγχος. Για όσους από εμάς δεν το αντιλαμβάνονται, οι έξυπνες συσκευές μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να μας ειδοποιήσουν. Έχοντας επίγνωση του άγχους και των μακροπρόθεσμων συνεπειών του, μπορούμε να αρχίσουμε να το αντιμετωπίζουμε και να βρίσκουμε τρόπους να μειώσουμε τις συνέπειές του. Μερικοί άνθρωποι βρίσκουν χρήσιμο τον διαλογισμό, για άλλους οι ίδιες τεχνικές μπορεί να είναι άκαρπες. Κάθε άτομο πρέπει να βρει αυτό που του ταιριάζει. Μπορεί να χρειαστεί λίγος πειραματισμός, αλλά αξίζει τον κόπο.
