Το παράδοξο της παχυσαρκίας επιβεβαίωσε μια μελέτη που παρουσιάστηκε στην ετήσια συνάντηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Μελέτη του Διαβήτη (EASD, στη Βιέννη της Αυστρίας.
Η μελέτη δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων στη Δανία διαπίστωσε ότι όσοι είχαν ΔΜΣ στην κατηγορία του υπέρβαρου -και ακόμη και μερικοί από αυτούς που ζουν με παχυσαρκία- δεν είχαν περισσότερες πιθανότητες να πεθάνουν κατά τη διάρκεια των πέντε ετών παρακολούθησης από όσους είχαν ΔΜΣ 22,5–25,0 kg/m2, που βρίσκεται στο ανώτερο άκρο του φυσιολογικού εύρους βάρους.
Επίσης, τα άτομα με ΔΜΣ στο μεσαίο και κατώτερο τμήμα του φυσιολογικού εύρους βάρους, 18,5–22,5 kg/m2, ήταν πιο πιθανό να πεθάνουν. Όπως και τα άτομα με ΔΜΣ στην περιοχή του λιποβαρούς.
«Τόσο το λιποβαρές όσο και η παχυσαρκία αποτελούν σημαντικές παγκόσμιες προκλήσεις για την υγεία», είπε η Sigrid Bjerge Gribsholt, του Steno Diabetes Center Aarhus, Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Aarhus, Aarhus, Δανία, η οποία ηγήθηκε της έρευνας. «Η παχυσαρκία μπορεί να διαταράξει τον μεταβολισμό του σώματος, να αποδυναμώσει το ανοσοποιητικό σύστημα και να οδηγήσει σε ασθένειες όπως ο διαβήτης τύπου 2, οι καρδιαγγειακές παθήσεις και έως και 15 διαφορετικά είδη καρκίνου, ενώ το λιποβαρές συνδέεται με τον υποσιτισμό, την εξασθενημένη ανοσία και τις ελλείψεις θρεπτικών συστατικών. Υπάρχουν αντικρουόμενα ευρήματα σχετικά με το εύρος του ΔΜΣ που συνδέεται με τη χαμηλότερη θνησιμότητα. Κάποτε θεωρούνταν ότι ήταν 20 έως 25, αλλά μπορεί να μετατοπίζεται προς τα πάνω με την πάροδο του χρόνου λόγω των ιατρικών εξελίξεων και των βελτιώσεων στη γενική υγεία».
Η Gribsholt από το Steno Diabetes Center Aarhus, και οι συνεργάτες του χρησιμοποίησαν δεδομένα υγείας για να εξετάσουν τη σχέση μεταξύ ΔΜΣ και θνησιμότητας σε 85.761 άτομα (81,4% γυναίκες, μέση ηλικία κατά την έναρξη 66,4 έτη).
Ο ΔΜΣ είναι ένα μέτρο του βάρους προς το ύψος. Μια βαθμολογία 18,5–25 kg/m2 θεωρείται γενικά φυσιολογικό βάρος. Ένας ΔΜΣ <18,5 kg/m2 κατηγοριοποιείται ως λιποβαρής, 25–30 kg/m2 θεωρείται υπέρβαρο και ένας ΔΜΣ 30 kg/m2 περιγράφεται ως παχυσαρκία.
Συνολικά 7.555 (8%) των συμμετεχόντων πέθαναν κατά τη διάρκεια της παρακολούθησης. Η ανάλυση διαπίστωσε ότι τα άτομα στην κατηγορία του λιποβαρούς είχαν σχεδόν τρεις φορές περισσότερες πιθανότητες (2,73 φορές) να πεθάνουν από ό,τι τα άτομα με ΔΜΣ προς την κορυφή του υγιούς εύρους που ήταν ο πληθυσμός αναφοράς (22,5–25,0 kg/m2) -αυτός ο πληθυσμός είχε τη χαμηλότερη θνησιμότητα και χρησιμοποιήθηκε για τις συγκρίσεις.
Άτομα με ΔΜΣ 40 kg/m2 και άνω (κατηγοριοποιημένα ως σοβαρή παχυσαρκία) είχαν διπλάσιες πιθανότητες (2,1 φορές) να έχουν πεθάνει σε σύγκριση με τον πληθυσμό αναφοράς.
Ωστόσο, υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας βρέθηκαν επίσης για ΔΜΣ που θεωρούνται υγιείς. Για παράδειγμα, άτομα με ΔΜΣ 18,5–20 kg/m2, και επομένως στο κατώτερο άκρο του υγιούς εύρους βάρους, είχαν διπλάσιες πιθανότητες να έχουν πεθάνει σε σχέση με εκείνα του πληθυσμού αναφοράς. Ομοίως, τα άτομα με ΔΜΣ 20–22,5 kg/m2, και επομένως στο μέσο του υγιούς εύρους βάρους, είχαν 27% περισσότερες πιθανότητες να έχουν πεθάνει από τον πληθυσμό αναφοράς.
Αντίθετα, άτομα με ΔΜΣ στο εύρος του υπερβολικού βάρους (25–30 kg/m2) και εκείνα με ΔΜΣ στο κατώτερο μέρος του εύρους της παχυσαρκίας (30,0–35,0 kg/m2) δεν είχαν περισσότερες πιθανότητες να έχουν πεθάνει από τον πληθυσμό αναφοράς -ένα φαινόμενο που μερικές φορές αναφέρεται ως παράδοξο της παχυσαρκίας. Όσοι είχαν ΔΜΣ 35–40,0 kg/m2 είχαν αυξημένο κίνδυνο θανάτου κατά 23%.
Όλα τα αποτελέσματα προσαρμόστηκαν ως προς το φύλο, το επίπεδο συννοσηρότητας και το επίπεδο εκπαίδευσης.
Αντίστροφη αιτιότητα
Έτσι υπάρχει το παράδοξο, άτομα με ΔΜΣ 18,5–20 kg/m2, που θεωρούνται ότι έχουν υγιές βάρος να έχουν έχουν διπλάσιες πιθανότητες πρόωρου θανάτου από τα άτομα με ΔΜΣ 35–40,0 kg/m2 που είναι αρκετά παχύσαρκα. Οι ερευνητές εξεπλάγησαν όταν διαπίστωσαν ότι ο ΔΜΣ δεν συσχετίστηκε με υψηλότερη θνησιμότητα έως ΔΜΣ 35 kg/m2 και ότι ακόμη και ένας ΔΜΣ 35–40 kg/m2 συσχετίστηκε μόνο με ελαφρώς αυξημένο κίνδυνο.
Η Gribsholt είπε: «Ένας πιθανός λόγος για τα αποτελέσματα είναι η αντίστροφη αιτιότητα. Ορισμένοι άνθρωποι μπορεί να χάσουν βάρος λόγω υποκείμενης ασθένειας. Σε αυτές τις περιπτώσεις, είναι η ασθένεια, όχι το ίδιο το χαμηλό βάρος, που αυξάνει τον κίνδυνο θανάτου, γεγονός που μπορεί να κάνει να φαίνεται ότι ο υψηλότερος ΔΜΣ είναι προστατευτικός.
«Είναι επίσης πιθανό τα άτομα με υψηλότερο ΔΜΣ που ζουν περισσότερο -τα περισσότερα από τα άτομα που μελετήσαμε ήταν ηλικιωμένα- να έχουν ορισμένα προστατευτικά χαρακτηριστικά που επηρεάζουν τα αποτελέσματα. Ωστόσο, σύμφωνα με προηγούμενες έρευνες, διαπιστώσαμε ότι τα άτομα που βρίσκονται στην περιοχή του λιποβαρούς αντιμετωπίζουν πολύ υψηλότερο κίνδυνο θανάτου».
Όποια και αν είναι η εξήγηση, ο ΔΜΣ δεν είναι ο μόνος δείκτης ότι ένα άτομο φέρει ανθυγιεινά επίπεδα λίπους. Άλλοι σημαντικοί παράγοντες περιλαμβάνουν τον τρόπο κατανομής του λίπους. Το σπλαχνικό λίπος -που είναι πολύ μεταβολικά ενεργό και αποθηκεύεται βαθιά μέσα στην κοιλιά, γύρω από τα όργανα- εκκρίνει ενώσεις που επηρεάζουν αρνητικά την μεταβολική υγεία. Ως αποτέλεσμα, ένα άτομο με ΔΜΣ 35 και σχήμα μήλου -λόγω λίπους στην κοιλιά του- μπορεί να έχει διαβήτη τύπου 2 ή υψηλή αρτηριακή πίεση, ενώ ένα άλλο άτομο με τον ίδιο ΔΜΣ μπορεί να μην παρουσιάζει αυτά τα προβλήματα επειδή το υπερβολικό λίπος βρίσκεται στους γοφούς, τους γλουτούς και τους μηρούς του.
Η θεραπεία της παχυσαρκίας θα πρέπει να εξατομικεύεται ώστε να λαμβάνει υπόψη παράγοντες όπως η κατανομή του λίπους και η παρουσία παθήσεων όπως ο διαβήτης τύπου 2 κατά τον καθορισμό ενός στόχου βάρους.
