Του Justin Stebbing, The Conversation.
Η ανησυχία ότι ο καρκίνος του μαστού μπορεί κάποια μέρα να επιστρέψει, αποτελεί μια ανησυχητική πηγή άγχους για πολλές γυναίκες που επέζησαν της νόσου. Είναι κατανοητό γιατί οι περισσότερες υποτροπές και οι μεταστατικοί καρκίνοι δεν ξεκινούν από νέους όγκους. Προκαλούνται από καρκινικά κύτταρα που κοιμούνται και ξυπνούν ξαφνικά. Αυτά τα «αδρανή» καρκινικά κύτταρα συνήθως αποικίζουν μέρη όπως οι πνεύμονες ή τα οστά, περιμένοντας τις βέλτιστες συνθήκες για να ξαναζωντανέψουν.
Για πολύ καιρό, οι επιστήμονες προσπαθούσαν να καταλάβουν ακριβώς τι τα βγάζει από τον ύπνο τους. Υπήρχαν ενδείξεις ότι η χρόνια φλεγμονή -από παράγοντες όπως το κάπνισμα ή η γήρανση- θα μπορούσε να παίξει ρόλο, λειτουργώντας ως ένα είδος ακούσιου ξυπνητηριού. Αλλά νέα έρευνα παρέχει στοιχεία ότι οι κοινές αναπνευστικές λοιμώξεις, όπως η γρίπη ή η COVID, είναι ικανές να ενεργοποιήσουν τα αδρανή καρκινικά κύτταρα.
Η μελέτη χρησιμοποίησε ποντίκια που τροποποιήθηκαν ώστε να έχουν κύτταρα καρκίνου του μαστού. Αυτά τα κύτταρα σχεδιάστηκαν για να μιμούνται τη συμπεριφορά των αδρανών ανθρώπινων καρκινικών κυττάρων που κρύβονται στους πνεύμονες. Στη συνέχεια, οι ερευνητές μόλυναν τα ποντίκια είτε με τον ιό της γρίπης, είτε με τον ιό SARS-CoV-2, που προκαλεί την νόσο COVID. Αυτό που ανακάλυψαν ήταν αποκαλυπτικό και ανησυχητικό. Μέσα σε λίγες μέρες από τη μόλυνση, τα κάποτε ήσυχα καρκινικά κύτταρα άρχισαν να ξυπνούν, να πολλαπλασιάζονται γρήγορα και να σχηματίζουν νέες μεταστατικές αλλοιώσεις στον πνεύμονα.
Ο ρόλος του ανοσοποιητικού
Αλλά τι οδηγούσε αυτή τη διαδικασία; Δεν ήταν οι ίδιοι οι ιοί. Αντίθετα, οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι η διαδικασία καθοδηγούνταν από την ανοσολογική απόκριση που ανέπτυξε το σώμα για να καταπολεμήσει τη λοίμωξη. Η ανοσολογική απόκριση του σώματος καθοδηγείται σε μεγάλο βαθμό από ένα εκκρινόμενο μόριο που ονομάζεται ιντερλευκίνη-6 (IL-6). Κανονικά, η IL-6 βοηθά στον συντονισμό της άμυνας του σώματος έναντι των εισβολέων, όπως οι ιοί. Αλλά όταν χτυπούν ιογενείς λοιμώξεις, τα επίπεδα IL-6 μπορούν να εκτοξευθούν. Αυτή η προσωρινή αύξηση φαίνεται να δημιουργεί την τέλεια καταιγίδα για να μεταβούν τα αδρανή καρκινικά κύτταρα από μια νυσταγμένη, ανενεργή κατάσταση σε μια κατάσταση υψηλής δραστηριότητας όπου τα κύτταρα αρχίζουν να διαιρούνται.
Όταν οι επιστήμονες απενεργοποίησαν την IL-6 στα ποντίκια, τα αδρανή καρκινικά κύτταρα δεν πολλαπλασιάστηκαν τόσο πολύ όταν εισήχθη η ιογενής λοίμωξη. Αυτό υποδηλώνει ότι η IL-6 λειτουργεί ως κρίσιμος διακόπτης για τα καρκινικά κύτταρα μεταξύ μιας αβλαβούς κατάστασης και της μετάστασης. Οι ερευνητές διαπίστωσαν επίσης ότι η αναζωπύρωση των καρκινικών κυττάρων δεν διαρκεί για πάντα. Μέσα σε περίπου δύο εβδομάδες από τη μόλυνση, η έκρηξη δραστηριότητας ηρέμησε και τα καρκινικά κύτταρα συχνά επέστρεφαν σε αδρανή κατάσταση. Ωστόσο, ο κίνδυνος δεν είχε περάσει. Μετά από κάθε μόλυνση, υπήρχαν πλέον δραματικά περισσότερα αφυπνισμένα καρκινικά κύτταρα στους πνεύμονες, προετοιμασμένα να αρχίσουν να πολλαπλασιάζονται ξανά μόλις ενεργοποιηθούν. Αυτό δημιουργεί μεγαλύτερο κίνδυνο για μελλοντικές υποτροπές, καθώς κάθε επεισόδιο μεγεθύνει την απειλή.
Αλλά γιατί το ανοσοποιητικό σύστημα δεν εξαλείφει αυτά τα καρκινικά κύτταρα αν δεν είναι πλέον αδρανή; Η μελέτη υπονοεί ότι ένας άλλος τύπος ανοσοκυττάρων -που ονομάζονται «βοηθητικά Τ κύτταρα»- παρεμβαίνει. Αλλά αντί να καταστρέφουν τα καρκινικά κύτταρα, τα Τ κύτταρα τα προστατεύουν από άλλες ανοσολογικές επιθέσεις. Αυτό δείχνει ότι ο καρκίνος μπορεί έξυπνα να καταλάβει την άμυνα του σώματος, μετατρέποντας αυτά τα κύτταρα από καταστροφείς σε φύλακες.
Αδρανή καρκινικά κύτταρα
Ενώ τα πειράματα πραγματοποιήθηκαν σε ποντίκια, οι ερευνητές εξέτασαν επίσης δεδομένα από χιλιάδες επιζώντες καρκίνου στο Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19. Διαπίστωσαν ότι οι ασθενείς με καρκίνο -ειδικά εκείνοι που είχαν πρόσφατα αναπνευστικές λοιμώξεις- αντιμετώπιζαν σχεδόν διπλάσιο κίνδυνο θανάτου από καρκίνο σε σύγκριση με εκείνους που δεν μολύνθηκαν. Αυτό το μοτίβο ήταν πιο ξεκάθαρο τους μήνες μετά τη μόλυνση, το οποίο ταιριάζει με αυτό που παρατηρήθηκε στα ποντίκια.
Η σύνδεση μεταξύ ιογενούς λοίμωξης, φλεγμονής και υποτροπής του καρκίνου θα μπορούσε να βοηθήσει στην εξήγηση γιατί τα ποσοστά θνησιμότητας από καρκίνο αυξήθηκαν στις αρχές της πανδημίας, ειδικά μεταξύ εκείνων με ιστορικό καρκίνου του μαστού ή άλλων καρκίνων. Αυτή η νέα κατανόηση είναι ανησυχητική, αλλά και κάτι για το οποίο μπορούμε να λάβουμε μέτρα.
Για τις γυναίκες που επέζησαν από τον καρκίνο του μαστού, και πιθανώς όλους τους ανθρώπου που επέζησαν από άλλους καρκίνους, τα ευρήματα υπογραμμίζουν τη σημασία της προστασίας από αναπνευστικές λοιμώξεις -όχι μόνο για να αποφύγουν την ίδια την ασθένεια, αλλά και για να μειώσουν τον κίνδυνο ενεργοποίησης των αδρανών καρκινικών κυττάρων που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε απειλητική για τη ζωή μετάσταση.
Μέτρα όπως ο εμβολιασμός και η ταχεία θεραπεία λοιμώξεων θα μπορούσαν να γίνουν μέρος του τυπικού κιτ εργαλείων για την υποστήριξη της μακροπρόθεσμης υγείας μετά τον καρκίνο. Υπάρχουν επίσης φάρμακα που στοχεύουν την IL-6 τα οποία χρησιμοποιούνται ήδη για άλλες παθήσεις όπως η νόσος COVID. Αυτά τα φάρμακα θα μπορούσαν να προστατεύσουν τους ευάλωτους επιζώντες του καρκίνου από υποτροπή κατά τη διάρκεια ή μετά από σοβαρές ιογενείς λοιμώξεις.
Αυτή η μελέτη υπενθυμίζει πόσο αλληλένδετη είναι η υγεία μας. Ενώ οι ιογενείς λοιμώξεις συχνά πιστεύεται ότι μας επηρεάζουν μόνο προσωρινά, ένα αυξανόμενο σύνολο ερευνών δείχνει ότι μπορεί να έχουν κρυφές, μακροπρόθεσμες επιπτώσεις.
