Ακόμα και μικρές ποσότητες δισφαινόλης Α μπορούν να οδηγήσουν σε μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην υγεία. Όταν οι ερευνητές μελέτησαν ενήλικους αρουραίους που εκτέθηκαν στο εμβρυϊκό στάδιο, διαπίστωσαν ότι τα θηλυκά είχαν αναπτύξει ένα πιο αρρενωπό και τα αρσενικά ένα πιο θηλυκό πρότυπο γονιδιακής έκφρασης. Αυτό οδήγησε τα θηλυκά να προχωρήσουν προς μια καρκινική κατάσταση, ενώ τα αρσενικά να προχωρήσουν προς μεταβολικό σύνδρομο, το οποίο μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο διαβήτη και καρδιακών παθήσεων.
Η δισφαινόλη Α είναι μια συνθετική χημική ουσία με ιδιότητες που μοιάζουν με οιστρογόνα και χρησιμοποιείται συνήθως σε υλικά συσκευασίας τροφίμων. Η ουσία απαγορεύεται σε πολλά προϊόντα, αλλά εξακολουθεί να υπάρχει σε ορισμένες συσκευασίες.
Τα επίπεδα δισφαινόλης Α στο ανθρώπινο σώμα είναι συχνά πάνω από τα επίπεδα που θεωρούνται ασφαλή, με προηγούμενες έρευνες να δείχνουν ότι η ουσία μπορεί να προκαλέσει δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία.
Θηλυκά αρρενοποιήθηκαν και αρσενικά θηλυκοποιήθηκαν
Στην παρούσα μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο Communications Medicine, οι ερευνητές διερεύνησαν το πώς η δισφαινόλη Α επηρεάζει το σώμα κατά το εμβρυϊκό στάδιο.
Σε έγκυους αρουραίους δόθηκε πόσιμο νερό που περιείχε δισφαινόλη Α. Μελετήθηκαν δύο δόσεις δισφαινόλης Α, η μία αντιστοιχούσε στην ημερήσια έκθεση του ανθρώπου (0,5 μικρογραμμάρια ανά κιλό σωματικού βάρους ανά ημέρα) και μια υψηλότερη δόση που θεωρήθηκε ασφαλής το 2015 (50 μικρογραμμάρια ανά κιλό σωματικού βάρους ανά ημέρα). Στη συνέχεια, οι ερευνητές ανέλυσαν την γονιδιακή έκφραση στον μυελό των οστών και βιολογικούς δείκτες στο αίμα των ενήλικων απογόνων.
«Παρατηρήσαμε διαρκή αποτελέσματα στον ενήλικο αρουραίο», λέει ο Thomas Lind, ο πρώτος συγγραφέας της μελέτης. «Ακόμα και πολύ χαμηλές δόσεις άλλαξαν τον τρόπο έκφρασης των γονιδίων. Τα θηλυκά αρρενοποιήθηκαν και τα αρσενικά θηλυκοποιήθηκαν. Και τα δύο φύλα παρουσίασαν μεταβολικές αλλαγές -τα θηλυκά προχώρησαν σε μια κατάσταση που μοιάζει με καρκίνο, ενώ τα αρσενικά εμφάνισαν σημάδια εξέλιξης προς μεταβολικό σύνδρομο, το οποίο μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο διαβήτη και καρδιακών παθήσεων».
Σύνδεση μεταξύ δισφαινόλης Α και συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών
Οι ερευνητές παρατήρησαν επίσης αντίκτυπο στο ανοσοποιητικό σύστημα. Η δραστηριότητα ορισμένων ανοσοκυττάρων, των Τ κυττάρων, αυξήθηκε στους άνδρες αλλά μειώθηκε στις γυναίκες. Αυτό το εύρημα επιβεβαιώνει αυτό που έχουν δείξει προηγούμενες μελέτες, δηλαδή ότι αυτά τα ανοσοκύτταρα εμπλέκονται σε αλλαγές που προκαλούνται από την έκθεση στη δισφαινόλη Α.
Η ανάλυση των δεικτών αίματος έδειξε αρκετές αλλαγές που αφορούν το φύλο. Στους άνδρες, παρατηρήθηκε διαταραγμένο λιπιδαιμικό προφίλ, με σημάδια αυξημένου μεταβολισμού και υπερδραστηριότητας που σχετίζεται με τον θυρεοειδή. Στις γυναίκες, υπήρχαν μειωμένα επίπεδα γλυκόζης, αυξημένα επίπεδα ινσουλίνης και σημάδια αυξημένης δραστηριότητας τεστοστερόνης, ένα μοτίβο που θυμίζει σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS).
«Τα αποτελέσματα επιβεβαιώνουν προηγούμενες μελέτες σε ανθρώπους, όπου γυναίκες με ορμονική διαταραχή PCOS εμφάνισαν υψηλότερα επίπεδα δισφαινόλης Α στο αίμα, γεγονός που συσχετίζεται με αυξημένη επίδραση των ανδρικών ορμονών φύλου. Αυτό ενισχύει τα ευρήματα άλλων μελετών που συνδέουν την έκθεση στη δισφαινόλη Α με τη μείωση της γονιμότητας στις γυναίκες», λέει ο Lind.
Η μελέτη δείχνει ότι ακόμη και πολύ μικρές ποσότητες δισφαινόλης Α μπορούν να επηρεάσουν την υγεία αργότερα στη ζωή. Αν και τα αποτελέσματα βασίζονται σε πειραματικά δεδομένα, υποστηρίζουν την απόφαση της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων να μειώσει σημαντικά την αποδεκτή ημερήσια πρόσληψη της ουσίας σε 0,2 νανογραμμάρια ανά κιλό σωματικού βάρους ανά ημέρα.
Περισσότερες πληροφορίες: Thomas Lind et al, Developmental low-dose bisphenol A exposure leads to extensive transcriptome female masculinization and male feminization later in life, Communications Medicine (2025). DOI: 10.1038/s43856-025-01119-8.
