Οι καλλιτεχνικές δημιουργίες των ατόμων με ψύχωση έχουν αναγνωριστεί και έχουν γίνει αποδεκτές πλέον από τον χώρο της τέχνης, ενώ η δημιουργία τέχνης είναι από μόνη της θεραπευτική, καθώς ανακινεί μια έντονη δημιουργικότητα, ενισχύοντας το «εγώ» των ασθενών.
Ασθενείς με βαριές ψυχικές διαταραχές, όπως για παράδειγμα σχιζοφρένεια, που ασχολήθηκαν με τη ζωγραφική στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων της Μονάδας Πολιτιστικής Επικοινωνίας του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης (ΨΝΘ), χρειάστηκαν λιγότερες ημέρες νοσηλείας, ενώ κάποιοι απ’ αυτούς δεν εισήχθησαν ξανά στο Ψυχιατρείο.
Ο ψυχίατρος, διευθυντής ΕΣΥ και επιστηµονικά υπεύθυνος της Μονάδας Πολιτιστικής Επικοινωνίας του ΨΝΘ, Παύλος Βασιλειάδης, παρατηρώντας τη ζωή των ατόμων με ψύχωση, πριν και μετά την ενασχόλησή τους με τη ζωγραφική, διαπίστωσε όχι μόνο μείωση των ημερών νοσηλείας, αλλά και μείωση των εισαγωγών στο Ψυχιατρείο.
«Το αποτέλεσμα είναι πολύ εντυπωσιακό. Μέσα σε 10 χρόνια αποφεύχθηκαν 3.500-4.000 μέρες νοσηλείας. Υπάρχουν άτομα στη Μονάδα που δεν μπήκαν ξανά στο Ψυχιατρείο τα τελευταία 5-6 χρόνια. Παραδείγματος χάριν, η Δ. ήταν για 700 μέρες συνεχώς μέσα στο Ψυχιατρείο. Από εκεί και πέρα, τα τελευταία πέντε χρόνια δεν ξαναμπήκε», αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Βασιλειάδης.
Δεν πρόκειται για art therapy
H δραστηριότητα που αναπτύσσεται στη Μονάδα Πολιτιστικής Επικοινωνίας αφορά την τέχνη των ατόμων που έχουν μια βαριά ψυχική διαταραχή και δεν είναι ένα είδος «art therapy», δηλαδή θεραπείας δια της Τέχνης.
«Είναι ένα θέμα, το οποίο έχει αρχίσει να γίνεται γνωστό τα τελευταία χρόνια και στην Ελλάδα. Δεν είναι art therapy. Ο στόχος της δουλειάς που γίνεται στη Μονάδα Πολιτιστικής Επικοινωνίας είναι η τέχνη. Στο art therapy, ο στόχος είναι η θεραπεία και όχι το εικαστικό αποτέλεσμα», εξηγεί ο κ. Βασιλειάδης.
Το είδος της τέχνης, με το οποίο ασχολούνται οι ασθενείς με ψύχωση, περιλαμβάνεται στην «art brut», δηλαδή την ωμή, την ακατέργαστη τέχνη, ή την «outsider art», δηλαδή την τέχνη του περιθωρίου. Ουσιαστικά, η «art brut» περιλαμβάνει την τέχνη που δεν είναι μέσα στα κυρίαρχα ρεύματα της τέχνης, δηλαδή στον ακαδημαϊσμό, και οι ζωγράφοι είναι αυτοδίδακτοι. Κύριος πυρήνας της «art brut» είναι η ζωγραφική των ατόμων με ψυχική διαταραχή.
«Το ενδιαφέρον είναι ότι, μέσα από τη δραστηριότητα των ατόμων με ψυχικές διαταραχές, που δεν διδάχτηκαν ποτέ ζωγραφική, βλέπει κανείς μία βελτίωση, ένα θεραπευτικό, θα λέγαμε, αποτέλεσμα. Σαν γενικό κανόνα μπορούμε να πούμε ότι η τέχνη είναι θεραπευτική, όχι με την έννοια των όρων της “art therapy”, αλλά με την εκφόρτιση των συναισθημάτων, την καταγραφή των φόβων, των σκέψεων που βασανίζουν το άτομο κλπ. Στο “art therapy”, το προσωπικό μίας κλινικής βάζει τον ασθενή να ζωγραφίσει ένα θέμα και από κει και πέρα συζητούν. Στη Μονάδα Πολιτιστικής Επικοινωνίας, οι ασθενείς αρχίζουν και ζωγραφίζουν από μόνοι τους, είναι αυτοδίδακτοι. Μέσα από τα έργα μπορεί να δει κανείς πράγματα, που έχει ένας συγκεκριμένος ασθενής, ακόμη και με τον τρόπο με τον οποίο δουλεύει. Παραδείγματος χάριν, σ’ ένα έργο ζωγραφικής, στο οποίο η τοποθέτηση των πραγμάτων μέσα στο πλαίσιο είναι αρκετά δομημένη, συμβολικά βλέπουμε μια προσπάθεια του ασθενούς να ρυθμίσει και να δομήσει ξανά το χαοτικό εγώ του, πράγμα το οποίο είναι και μία θεραπευτική λειτουργία», επισημαίνει ο κ. Βασιλειάδης.
«Η δημιουργία τέχνης είναι από μόνη της θεραπευτική, καθώς ανακινεί μια έντονη δημιουργικότητα, ενισχύοντας το “εγώ” τους. Είναι αναμενόμενο -όπως και γίνεται- να επηρεάσει θετικά τη γνώμη του κόσμου απέναντι στα άτομα με ψυχική διαταραχή, να ενισχύσει δηλαδή την αποστιγματοποίηση και κατ’ επέκταση την επανένταξή τους στο κοινωνικό σύνολο. Η τέχνη των ατόμων με ψυχικές διαταραχές αποτελεί πλέον ένα καινούριο εργαλείο για να διερευνήσει κανείς την ανθρώπινη ψυχή και να την κατανοήσει καλύτερα», καταλήγει ο κ. Βασιλειάδης.
