Με χρηματοδότηση ύψους 10 εκατ. ευρώ και έπειτα από πέντε χρόνια έρευνας, το πρόγραμμα Crescendo (σύμπραξη 22 εργαστηρίων από 7 κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης και τρεις συνεργαζόμενες χώρες και του φαρμακευτικού εργαστηρίου Servier) ολοκληρώνεται έχοντας συμβάλει στην κατανόηση του τρόπου μέσω του οποίου ορισμένοι πυρηνικοί υποδοχείς βρίσκονται στον κόμβο ελέγχου ενός κυττάρου. Οι 100 επιστήμονες που συμμετείχαν συγκεντρώθηκαν πρόσφατα για να ανακεφαλαιώσουν τα επιστημονικά επιτεύγματα του προγράμματος.
Το Crescendo είχε στόχο την αξιοποίηση των καινούριων γνώσεων στα πεδία της έρευνας του γονιδιώματος και της βιοπληροφορικής, ώστε να κατανοηθούν καλύτερα οι θεμελιώδεις μηχανισμοί δράσης των πυρηνικών υποδοχέων και η μετάφρασή τους σε φυσιολογική ρύθμιση των διαδικασιών ανάπτυξης και γήρανσης. Οι πυρηνικοί υποδοχείς είναι πρωτεΐνες που δρουν στον πυρήνα των κυττάρων. Κάποιες από αυτές μεταφέρουν στα κύτταρα συγκεκριμένα ορμονικά σήματα που οδηγούν στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς των γονιδίων-στόχων.
Οι πυρηνικοί υποδοχείς παίζουν σημαντικό ρόλο στη διαδικασία της ανάπτυξης και της γήρανσης, δηλαδή σε φαινόμενα όπως η αναπαραγωγή ή ο μεταβολισμός. Για να απαντήσουν στα ερωτήματα αυτά, οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν αρκετά μοντέλα: από σειρές καρκινικών κυττάρων μέχρι in vivo περίπλοκα μοντέλα, όπως ο γυρίνος. Πραγματικά, η μεταμόρφωση των αμφιβίων αποτελεί ένα πολύ χαρακτηριστικό στάδιο της εξέλιξης, το οποίο παρουσιάζει αναλογίες σε όλα τα σπονδυλωτά. Το αμφίβιο περνά από το υγρό στο αέριο περιβάλλον, όπως ακριβώς ο άνθρωπος κατά τη γέννησή του. Επομένως, ο γυρίνος αποδεικνύεται εξαιρετικό μοντέλο, καθώς οι επιστήμονες γνωρίζουν καλά το σχετικό ενδοκρινικό σήμα και τους πυρηνικούς υποδοχείς που το διαχειρίζονται. «Το θέμα ήταν, ξεκινώντας από έναν ζωντανό ιστό, να εξετάσουμε πώς ένα ενδοκρινικό σήμα, όπως η ορμόνη του θυρεοειδούς, μεταδίδει πολλαπλές πληροφορίες, υποδεικνύοντας σε ένα μέρος του γυρίνου να μετασχηματιστεί με έναν τρόπο και σε άλλο μέρος του να κάνει κάτι διαφορετικό» εξηγεί η Μπαρμπαρά Ντεμενέ, καθηγήτρια στο γαλλικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας και διευθύντρια του εργαστηρίου «Εξέλιξη των ενδοκρινικών ρυθμίσεων».
Τα αποτελέσματα της έρευνας του Crescendo στο πεδίο των πυρηνικών υποδοχέων ξεπέρασαν τις προσδοκίες. Νέες επιστημονικές γνώσεις κατακτήθηκαν στους τομείς της μοριακής βιολογίας, της γενετικής, ακόμη και της πληροφορικής, ενώ κατανοήθηκαν κάποια φυσικά φαινόμενα που συνδέονται με τη μεταμόρφωση των οργανισμών στις διάφορες φάσεις ανάπτυξής τους, από τη γέννηση μέχρι τον θάνατο. «Οχι μόνον απαντήσαμε, έστω και αποσπασματικά κάποιες φορές, στα ερωτήματα που θέσαμε, αλλά ανοίξαμε και αρκετά νέα πεδία για έρευνα» καταλήγει η Μπαρμπαρά Ντεμενέ. «Θα υπάρξουν δύο ερευνητικές συμπράξεις μετά το Crescendo» αναφέρει. «Και οι δύο συνδέονται με ένα άλλο ευρωπαϊκό πρόγραμμα, το Lifespan, το οποίο εξελίσσεται παράλληλα και με το οποίο είχαμε πολύ εποικοδομητική αλληλεπίδραση τα τελευταία χρόνια. Αποφασίσαμε, λοιπόν, να δραστηριοποιηθούμε από κοινού για την υλοποίηση και άλλων ευρωπαϊκών ερευνητικών σχεδίων».
Ετσι, το Lifespan και το Crescendo μετεξελίχθηκαν σε δύο νέα προγράμματα: το Ideal και το Switchbox. Το Ideal θα ασχοληθεί με ορισμένα προβλήματα που έχουν εντοπιστεί στο στάδιο της ανάπτυξης, καθώς και με το ζήτημα της ρύθμισης των γονιδίων. Το δε Switchbox θα προσπαθήσει να απαντήσει στο ερώτημα: γιατί ορισμένοι άνθρωποι καταφέρνουν να διατηρούν φυσιολογική και πνευματική ομοιόσταση κατά το γήρας;
