Το έκζεμα είναι ένα είδος δερματίτιδας (λέγεται μάλιστα και ατοπική δερματίτιδα) η οποία χαρακτηρίζεται από ένα κόκκινο, συνήθως κνησμώδες εξάνθημα που σπάει και πληγώνει το δέρμα. Μερικές από τις περιοχές που μολύνονται είναι το πρόσωπο, τα χέρια, οι κλειδώσεις των αγκώνων και των γονάτων.
Η λέξη έκζεμα προέρχεται από την ελληνική λέξη εκ-ζέω που σημαίνει εκ-βράζω και περιγράφει με ακρίβεια την κατάσταση του δέρματος όταν έχει έκζεμα. Η αιτία του εκζέματος είναι οι… στενές επαφές. Προκαλείται σχεδόν από την επαφή με ουσίες που κάνουν το δέρμα μας να αντιδρά.
Το έκζεμα οφείλεται σε ερεθισμό του δέρματος στις εξωτερικές στιβάδες του. Παρόλο που αυτός ο ερεθισμός προκαλείται συνήθως από εξωτερικές αιτίες όπως τα καθαριστικά υγρά ή τα μάλλινα υφάσματα, μπορεί επίσης να προκληθεί από ψυχολογικούς παράγοντες όπως το άγχος ενώ μια πολύ κοινή αιτία του εκζέματος είναι το φαγητό ως αλλεργική αντίδραση. Τροφές που μπορεί να προκαλέσουν έκζεμα είναι το αγελαδινό γάλα, τα αυγά, το σιτάρι, οι ξηροί καρποί, η γύρη και τα ακάρεα της σκόνης.
Ο τρόπος με τον οποίο μπορεί να εκδηλωθεί το έκζεμα διαφοροποιείται ανάλογα με το στάδιο στο οποίο βρίσκεται. Πάντως, τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα είναι η φαγούρα (που μπορεί να είναι αφόρητη), η ξηρότητα, το κοκκίνισμα και η απολέπιση του δέρματος. Εάν λοιπόν αρχίσετε να νιώθετε έντονη φαγούρα και το δέρμα σας είναι ερεθισμένο, αφυδατωμένο, «σκάει» ή εμφανίζει μικρές φυσαλίδες με διάφανο υγρό, είναι πιθανό να έχετε έκζεμα ήπιας μορφής. Το συνεχές ξύσιμο μπορεί να προκαλέσει εκδορές στο δέρμα, καθιστώντας το επιρρεπές σε λοιμώξεις.
Σε επιμολυσμένο έκζεμα το δέρμα μπορεί να σκάσει και να παρουσιάζει εξίδρωση («υγρό» έκζεμα). Στην οξεία φάση του το έκζεμα χαρακτηρίζεται από φλεγμονή με ερυθρότητα και πρήξιμο, ενώ συχνά εμφανίζονται φουσκάλες. Όταν το πρόβλημα είναι χρόνιο, το δέρμα γίνεται ξηρό, τραχύ, παχύ, με έντονη απολέπιση και μπορεί να σχηματιστούν ρωγμές στην επιφάνειά του.
Κίνδυνος λοίμωξης
Το έκζεμα δεν είναι κατάσταση απειλητική για τη ζωή. Ο πιο συνήθης λόγος ανησυχίας είναι μια σοβαρή λοίμωξη του δέρματος ως επιπλοκή. Σοβαρή ατοπική δερματίτιδα σε έξαρση μπορεί να επηρεάζει την διάθεση και την ποιότητα ζωής του παιδιού (ενόχληση στις δραστηριότητές του/ σχολείο, ενόχληση στον ύπνο του). Επιπλέον σοβαρές βλάβες μπορεί να οδηγήσουν σε δημιουργία ουλής.
Ένας στους 10 θα εμφανίσει έκζεμα σε κάποια περίοδο της ζωής του. Είναι όμως πιο συνηθισμένο στα παιδιά. Τα 3/4 εκείνων που εμφανίζουν έκζεμα είναι έφηβοι. Είναι λίγο συχνότερο στα κορίτσια από ό,τι στα αγόρια. Μπορεί να εκδηλωθεί και στη βρεφική ηλικία (βρεφικό έκζεμα), με συμπτώματα όπως έντονη απολέπιση, ερυθρότητα, φυσαλίδες και εφελκίδες (κακάδια).
Όσοι έχουν έκζεμα στη βρεφική και παιδική ηλικία παρουσιάζουν ύφεση των συμπτωμάτων μετά την ηλικία των 30 ετών. Εκείνοι που εξακολουθούν να έχουν και μετά την ηλικία αυτή, θα αποκτήσουν χρόνιο νόσημα με υφέσεις (άνοιξη, φθινόπωρο) και εξάρσεις ανάλογα με την εποχή.
Η κολύμβηση στην πισίνα με χλώριο μπορεί να επιδεινώσει το έκζεμα του παιδιού. Ωστόσο, εάν πριν το κολύμπι το παιδί βάλει στο δέρμα ένα υποαλλεργικό αντιηλιακό, κάνει ντουζ αμέσως μετά το κολύμπι και απλώσει ενυδατική στο δέρμα του μετά την έξοδο από την πισίνα, η ατοπική δερματίτιδα συνήθως δεν χειροτερεύει. Οι άνδρες που πάσχουν από έκζεμα μπορεί να διατρέχουν και υψηλότερο κίνδυνο για στυτική δυσλειτουργία.
Το έκζεμα ενδέχεται να κληρονομείται. Είναι πολλά τα στοιχεία που δείχνουν ότι το έκζεμα κληρονομείται από γενιά σε γενιά. Για παράδειγμα, είναι μια ασθένεια που εμφανίζεται πολύ νωρίς στη ζωή του ανθρώπου και την έχουν πολλά μέλη στην ίδια οικογένεια. Έτσι, λοιπόν, συζητάμε για κληρονομικότητα, χωρίς όμως να έχουμε διευκρινίσει με ποιο τρόπο κληρονομείται ή ποιοι παράγοντες είναι αυτοί που επηρεάζουν αν θα κληρονομηθεί ή όχι.
Η αντιμετώπιση
Η θεραπεία του εκζέματος δεν είναι ακόμη εφικτή και δεν διαφαίνεται στο άμεσο μέλλον μια τέτοια λύση. Η θεραπεία, επομένως, στοχεύει στην απομάκρυνση των παραγόντων που επιδεινώνουν τη νόσο, π.χ. στην ανακούφιση της φαγούρας. Έτσι, θα διευκολυνθεί ο ύπνος του παιδιού και θα προληφθεί το ξύσιμο, που οδηγεί σε βλάβη του δέρματος, καθώς και στην εξάλειψη των λοιμώξεων.
Πέρα όμως από κάθε μορφή θεραπείας, ιδιαίτερη σημασία έχει να κατανοήσουν οι ασθενείς και το περιβάλλον τους ότι το έκζεμα αποτελεί μία χρόνια νόσο και συνεπώς απαιτεί συνεχή αντιμετώπιση προκειμένου να επιτευχθεί επαρκής θεραπευτικός έλεγχος.
Παρά το ότι δεν υπάρχει θεραπεία για το έκζεμα, η σωστή αντιμετώπιση μπορεί να μειώσει την ξηρότητα και τον ερεθισμό του δέρματος, κάνοντας το παιδί να αισθάνεται πιο άνετα. Η καθημερινή ενυδάτωση του δέρματος μπορεί να είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος ελέγχου του εκζέματος και πρέπει να γίνει μέρος της καθημερινής ρουτίνας. Το ξηρό δέρμα μπορεί να κάνει έκζεμα χειρότερα. Για το λόγο αυτό, διατηρούν το δέρμα σας ενυδατωμένο θα ήταν σημαντικό. Μετά το μπάνιο μπορείτε να διατηρήσετε το δέρμα σας ενυδατωμένο, χρησιμοποιώντας μαλακτικές κρέμες και λοσιόν.
Καλό είναι να αποφεύγεται τη χρήση απορρυπαντικών, επειδή ο ερεθισμός του δέρματος μπορεί να επιδεινωθεί. Θα πρέπει να χρησιμοποιείτε μόνο κανονικό νερό. Είναι πολύ σημαντικό να αποφύγει το ξύσιμο του δέρματος σας. Ξύσιμο το δέρμα σας μπορεί να προκαλέσει ρήξη του δέρματος και μολύνσεις.
Τέλος, η χρήση κορτικοστεροειδών μπορεί να ελέγξει φλεγμονή του δέρματος. Ωστόσο, υπάρχουν πιθανές παρενέργειες με κορτικοστεροειδή.
Μία ισορροπημένη διατροφή είναι απαραίτητη για να εξασφαλίσουμε τα θρεπτικά συστατικά που είναι απαραίτητα για την υγεία του δέρματος μας. Πολλοί ασθενείς φαίνεται να έχουν έλλειψη συγκεκριμένων απαραίτητων βιταμινών και θρεπτικών στοιχείων. Η επαρκής πρόσληψη αυτών, μας εξασφαλίζει μείωση της πιθανότητας φλεγμονής και εμφάνισης ξηροδερμίας. Έτσι, συνιστάται η κατανάλωση τουλάχιστον 1 ½ λίτρο νερού καθημερινά για επαρκής ενυδάτωση του οργανισμού, η μείωση της λήψης αλκοόλ, και η κατανάλωση λιπαρών ψαριών 1-2 φορές την εβδομάδα, τα οποία είναι πλούσια σε ωμέγα-3 λιπαρά οξέα (σαρδέλα, σολωμός, κολιός κλπ) λόγω της δράσης τους κατά των φλεγμονών.
Αυστραλοί ερευνητές βρήκαν ότι τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα όταν καταναλώνονται από τις εγκύους είναι πιθανό να προστατεύουν αργότερα το παιδί από το να εμφανίσει έκζεμα. Όπως διαπίστωσαν, τα παιδιά των γυναικών που κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης λάμβαναν συμπληρώματα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα είχαν 30% μικρότερες πιθανότητες να εμφανίσουν έκζεμα σε σχέση με τα παιδιά που οι μητέρες τους δεν λάμβαναν ωμέγα-3 λιπαρά οξέα κατά την εγκυμοσύνη.
Επίσης τα παιδιά των γυναικών που κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης κατανάλωναν ωμέγα-3 λιπαρά οξέα είχαν 50% μικρότερες πιθανότητες να αναπτύξουν δυσανεξία στο αυγό. Οι ερευνητές εκτιμούν ότι τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα περνούν από τον πλακούντα στο έμβρυο και επηρεάζουν το ανοσοποιητικό του σύστημα δημιουργώντας μια «ασπίδα» κατά του εκζέματος. Επίσης η κατανάλωση μίας κουταλιάς του γλυκού από λινέλαιο (έλαιο από λιναρόσπορο) την ημέρα παρέχει το άλφα-λινολενικό οξύ, ένα μόριο από το οποίο ο οργανισμός παράγει τα ωμέγα-3 που βρίσκονται στα ψάρια (DHA και ΕPA).
Το βρεφικό έκζεμα
Το βρεφικό έκζεμα εκδηλώνεται με κοκκινίλα, φολίδες και μερικές φορές το σχηματισμό κυστιδίων με υγρό. Σε ήπιες περιπτώσεις βρεφικού εκζέματος, το δέρμα είναι κατά κάποιο τρόπο ξηρό, κόκκινο και απολεπίζεται και εμφανίζεται ένα εξάνθημα μόνο σε μικρές περιοχές, ιδιαίτερα στα μάγουλα. Στις σοβαρές περιπτώσεις, το εξάνθημα είναι περισσότερο εμφανές και καλύπτει μεγαλύτερη επιφάνεια. Στις πολύ σοβαρές περιπτώσεις, το εξάνθημα καλύπτει σχεδόν όλο το σώμα. Εμφανίζονται μικρά κόκκινα σπυράκια και με το ξύσιμο αρχίζουν να σχηματίζουν κυστίδια με υγρό και πολλές φορές με κρούστα.
Αν το έκζεμα εμφανίζει διαρροή υγρού, μπορεί να υπάρχει μόλυνση, ιδιαίτερα στην περιοχή της πάνας, όπου το υγρό, ζεστό, σκοτεινό και μολυσμένο περιβάλλον είναι ιδανικό για την εμφάνιση λοίμωξης. Επίσης, πολλές λοιμώξεις που προσβάλλουν το δέρμα, όπως η ανεμοβλογιά, μπορεί να είναι ασυνήθιστα σοβαρές σε παιδιά με έκζεμα. Αν το παιδί σας έχει έκζεμα και είναι αλλεργικό στα αυγά, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή πριν κάνει το τριπλό εμβόλιο ιλαράς-παρωτίτιδας-ερυθράς, το οποίο καλλιεργείται σε αυγά. Σε αυτή την περίπτωση, είναι απαραίτητη η συμβουλή παιδιάτρου ή αλλεργιολόγου.
Οι ήπιες μορφές βρεφικού εκζέματος δεν απαιτούν θεραπεία παρά μόνο την εφαρμογή μιας παχύρρευστης ενυδατικής κρέμας. Αν το μωρό σας δεν είναι ένα απλό περιστατικό ήπιου βρεφικού εκζέματος, προσπαθήστε να αποφεύγετε τη ζέστη και τα χοντρά ρούχα. Σιγουρευτείτε ότι τα ρούχα που έρχονται σε άμεση με το δέρμα του μωρού σας είναι βαμβακερά, καθαρά και δεν προκαλούν ερεθισμό. Μην χρησιμοποιείτε κρέμες και λοσιόν χωρίς να συμβουλευτείτε πρώτα το γιατρό σας. Αν το δέρμα του μωρού εμφανίζει μεγάλο κνησμό, ο γιατρός μπορεί να σας δώσει αντισταμινικό.
