Η δύσπνοια είναι ένα από τα συνηθισμένα συμπτώματα που σχετίζεται με ορισμένα είδη καρδιακών παθήσεων αλλά μπορεί να έχει και άλλες αιτίες ή παράγοντες όπως π.χ. το σωματικό βάρος και η εγκυμοσύνη. Η δύσπνοια και η στηθάγχη πολλές φορές εμφανίζονται συγχρόνως. Η δύσπνοια μπορεί επίσης να είναι συνέπεια πνευμονικής ασθένειας.
Η δύσπνοια είναι ο ιατρικός όρος που περιγράφει την αφύσικη ενοχλητική προσπάθεια για αναπνοή (επίπονη, ρηχή ή γρήγορη αναπνοή). Στην πραγματικότητα είναι ένα σύμπτωμα δύσκολο στην περιγραφή. Συνήθως το άτομο νιώθει την ανάγκη για αέρα, που όμως δεν μπορεί να την ικανοποιήσει. Πολλοί άνθρωποι δεν μπορούν να ξεχωρίσουν τη δύσπνοια από την ενόχληση ή κάποιο πόνο στο στήθος.
Όταν η δύσπνοια εμφανίζεται κατά τη διάρκεια της νύχτας ονομάζεται παροξυσμική νυχτερινή δύσπνοια -παροξυσμική σημαίνει ξαφνική.
Δύσπνοια ηρεμίας και προσπάθειας
Φυσικά, όλοι λαχανιάζουμε μετά από έντονη σωματική προσπάθεια. Αν δεν έχετε φυσική αντοχή, λαχανιάζετε πιο εύκολα. Επομένως, η δύσπνοια πρέπει να σας ανησυχήσει μόνο σε περίπτωση που παρουσιαστεί σε κατάσταση ηρεμίας ή την ώρα κάποιας εύκολης σωματικής δραστηριότητας. Είναι σημαντικό να μάθετε να ξεχωρίζετε πότε η δύσπνοια οφείλεται σε καρδιακό πρόβλημα και πότε αποτελεί συνέπεια κακής φυσικής κατάστασης.
Μόνο εσείς μπορείτε να κρίνετε αν η δύσπνοια είναι αφύσικο σύμπτωμα για σας. Για παράδειγμα, αν είστε συνήθως δραστήριοι και παρατηρήσετε ότι το ανέβασμα ενός ορόφου σας προκαλεί δύσπνοια, τότε ίσως να υπάρχει κάποια υφέρπουσα ασθένεια. Οι γιατροί την αποκαλούν «δύσπνοια προσπάθειας».
Πολλοί γιατροί αξιολογούν το βαθμό της δύσπνοιας ρωτώντας πόσα τετράγωνα μπορείτε να περπατήσετε με κανονικό βήμα, πόσους ορόφους μπορείτε να ανεβείτε ή πόσο κουράζεστε με τις δουλειές του σπιτιού. Η δύσπνοια την ώρα της ηρεμίας ή της ανάπαυσης είναι ένδειξη υφέρπουσας ασθένειας προχωρημένου σταδίου.
Σημειώστε ότι ενδεχόμενος πόνος στο στήθος θα αναγκάσει το γιατρό να σας κάνει, εκτός από ηλεκτροκαρδιογράφημα, και άλλες εξετάσεις ώστε να ελέγξει για τυχόν αυξημένα επίπεδα ορισμένων ενζύμων που υπάρχουν στον καρδιακό μυ. Αν έχετε πάθει καρδιακή προσβολή η οποία έχει προκαλέσει δύσπνοια, η βλάβη των κυττάρων μπορεί να επιτρέπει τη διαρροή των ενζύμων στο αίμα για πολλές ώρες. Η αιματολογική εξέταση θα εντοπίσει αυτά τα υψηλά επίπεδα και θα βοηθήσει το γιατρό να καθορίσει την απαραίτητη αγωγή.
Αιτίες
Υπάρχουν διάφοροι παράγοντες ή αιτίες που προκαλούν δύσπνοια, χωρίς αυτό να σημαίνει πως έχετε κάποια ασθένεια. Για παράδειγμα, αν είστε υπέρβαροι, πρέπει να κουβαλάτε το επιπλέον βάρος σε κάθε σας δραστηριότητα, κάτι που μπορεί να προκαλέσει δύσπνοια ακόμα και στην ελάχιστη προσπάθεια.
Η δύσπνοια μπορεί να εμφανιστεί με διάφορες παραλλαγές, που βοηθούν στον καθορισμό της υποκείμενης αιτίας.
Μια κλασική δύσπνοια είναι αυτή που συμβαίνει τη νύχτα κατά τον ύπνο, την ώρα που είστε ξαπλωμένοι. Ξυπνάτε απότομα πασχίζοντας για αέρα και κάθεστε ή ανοίγετε γρήγορα ένα παράθυρο για να ξαναβρείτε την αναπνοή σας. Μερικές φορές τα επεισόδια αυτά συνοδεύονται από βήχα, φτέρνισμα ή αίσθημα ασφυξίας. Για να ανακουφιστείτε, αναγκάζεστε τελικά να ανακαθίσετε. Τέλος, τα συμπτώματα υποχωρούν και μπορείτε να επιστρέφετε στο κρεβάτι σας και να κοιμηθείτε ήρεμα για την υπόλοιπη νύχτα. Αν δεν υποχωρήσουν, μπορεί να χρειαστεί να κοιμηθείτε καθιστοί σε πολυθρόνα.
Αυτή η δύσπνοια είναι τυπική ένδειξη ύπαρξης επιπλέον υγρού στους πνεύμονες εξαιτίας μιας μορφής καρδιακής ανεπάρκειας. Συχνά οι άνθρωποι που υποφέρουν από αυτή τη μορφή δύσπνοιας ανακαλύπτουν ότι μπορούν να μειώσουν τα συμπτώματα αν κοιμηθούν με τον κορμό και το κεφάλι σε όρθια θέση, είτε υποστηριζόμενοι από μαξιλάρια είτε καθισμένοι σε πολυθρόνα. Η δύσπνοια που δεν ανακουφίζεται παρά μόνο σε όρθια θέση ονομάζεται ορθόπνοια. Πάντως, και άλλες παθήσεις άσχετες με την καρδιά μπορούν να προκαλέσουν παρόμοια συμπτώματα.
Μερικοί άλλοι όροι που ίσως σας ενδιαφέρει να ξέρετε είναι η ταχύπνοια και η υπεραναπνοή. Η γρήγορη αναπνοή ονομάζεται ταχύπνοια και προκαλείται εν μέρει λόγω της προσπάθειας για περισσότερο οξυγόνο αλλά και από το άγχος. Κάθε πάθηση που προκαλεί λαχάνιασμα συνήθως οδηγεί σε πιο γρήγορη αναπνοή.
Στην υπεραναπνοή, το πρόβλημα είναι το άγχος. Η υπεραναπνοή λόγω άγχους είναι πολλές φορές η επαναλαμβανόμενη αναπνοή με αναστεναγμό και συνήθως ακολουθείται από ταχύπνοια. Αισθάνεστε σαν να μην μπορείτε να πάρετε βαθιά αναπνοή. Κατά την υπεραναπνοή συχνά προκαλείται μούδιασμα στα χέρια και τα πόδια.
Η υπεραναπνοή μειώνει το διοξείδιο του άνθρακα στο αίμα σε αφύσικα χαμηλά επίπεδα. Αυτό προκαλεί ζαλάδα ή μούδιασμα (κυρίως γύρω από το στόμα), καθώς και μυϊκές κράμπες. Ένας αποτελεσματικός τρόπος για να εξισορροπήσετε τα επίπεδα του διοξειδίου του άνθρακα είναι να εισπνέετε όσο ακριβώς αέρα εκπνέετε, γιατί περιέχει πολύ διοξείδιο του άνθρακα. Κάντε το τοποθετώντας μπροστά στο στόμα σας μια χάρτινη σακούλα και αναπνεύστε μέσα από αυτή. Διαφορετικά, μπορείτε να μειώσετε επίτηδες το ρυθμό και την ένταση της αναπνοής για μερικά δευτερόλεπτα. Έτσι, θα ανακουφίσετε τα συμπτώματα. Οι φυσιολογικές αιτίες της υπεραναπνοής πρέπει να αντιμετωπιστούν ώστε να αποφευχθεί η υποτροπή της.
Η δύσπνοια μπορεί να σχετίζεται με προβλήματα της καρδιάς, των πνευμόνων ή της πνευμονικής κυκλοφορίας, όπως εμφύσημα, χρόνια βρογχίτιδα και πνευμονική υπέρταση.
Αντίθετα με την καρδιακή δύσπνοια, η δύσπνοια της χρόνιας αποφρακτικής πνευμονικής ασθένειας ή του εμφυσήματος προκαλείται όταν η στάση του σώματος είναι τέτοια που να εμποδίζει τη διόγκωση των πνευμόνων, όπως, για παράδειγμα, την ώρα που σκύβετε για να δέσετε τα κορδόνια σας.
Στη δύσπνοια παρουσιάζονται και άλλα σημάδια και συμπτώματα, τα οποία παρέχουν στοιχεία για τη ρίζα του προβλήματος. Το πρήξιμο των χεριών και των ποδιών (οίδημα), το κοιλιακό φούσκωμα και η δύσπνοια σε οριζόντια θέση δείχνουν έντονη συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια. Αν έχετε τέτοια συμπτώματα, πρέπει να επισκεφτείτε επειγόντως το γιατρό σας.
Αν η δύσπνοια σας έχει σχέση με τη στηθάγχη, μπορεί να σχετίζεται με στεφανιαία νόσο. Η ξαφνική εμφάνιση δύσπνοιας μπορεί να είναι σημάδι διαφόρων πιθανών προβλημάτων, όπως θρόμβος στους πνεύμονες, υγρό στο περικάρδιο (τον υμενώδη σάκο που περιβάλλει την καρδιά), καρδιακή προσβολή ή υπεραναπνοή λόγω άγχους.
Εγκυμοσύνη
Μια ήπια δύσπνοια κατά την εγκυμοσύνη είναι ένα φυσιολογικό φαινόμενο, και πολλές γυναίκες την βιώνουν στην αρχή του 2ου τριμήνου. Οφείλεται σε ορισμένες ορμόνες που η έγκυος γυναίκα, οι οποίες προκαλούν μεταβολές στη λειτουργία των διαφόρων συστημάτων, συμπεριλαμβανομένου και του αναπνευστικού συστήματος.
Οι ορμόνες αυτές ερεθίζουν το κέντρο της αναπνοής, και αυξάνουν τη συχνότητα και το βάθος των αναπνοών, διογκώνουν τα τριχοειδή αγγεία που περιβάλλουν τις κυψελίδες και χαλαρώνουν τις μυϊκές ίνες των πνευμόνων και των βρόγχων, καθιστώντας έτσι την έγκυο γυναίκα ευάλωτη στο εύκολο “λαχάνιασμα” και προκαλώντας αίσθημα δύσπνοιας.
Η δύσπνοια επιδεινώνεται όσο η εγκυμοσύνη προχωρά, δεδομένου ότι ο συνεχώς αυξανόμενος όγκος της μήτρας πιέζει το διάφραγμα και εμποδίζει την πλήρη έκπτυξη των πνευμόνων. Έτσι η “βαθιά” αναπνοή σ’ αυτή την κατάσταση δεν είναι πολύ αποδοτική. Το γεμάτο στομάχι συντελεί στο αίσθημα αυτό και γι’ αυτά προτείνονται μικρά γεύματα.
