O ίκτερος (Jaundice ή icterus) των νεογνών είναι συνηθισμένος σχεδόν σε όλα τα νεογέννητα. Αρχίζει συνήθως μεταξύ 2ης και 5ης μέρας της ζωής τους. Η αντιμετώπιση περιλαμβάνει πολλά υγρά και φωτοθεραπεία.
Ίκτερος είναι ο χρωματισμός του δέρματος με κίτρινο χρώμα που προκαλείται από την αύξηση της χολερυθρίνης στο αίμα -η χολερυθρίνη είναι μια ουσία με κίτρινο χρώμα.
Η χολερυθρίνη παράγεται από την καταστροφή της αιμοσφαιρίνης στο αίμα. Υπάρχει λοιπόν πάντα στον οργανισμό γιατί φυσιολογικά τα ερυθρά αιμοσφαίρια καταστρέφονται μετά από κάποιο χρονικό διάστημα. Ο οργανισμός αποβάλλει όμως την χολερυθρίνη. Το συκώτι έχει την ικανότητα να συλλαμβάνει την ουσία αυτή που παράγεται στο αίμα και να την αποβάλλει στο έντερο.
Πριν από τη γέννηση, το αγέννητο μωρό χρειάζεται για την τροφοδοσία του σε οξυγόνο περισσότερα ερυθρά αιμοσφαίρια απ’ ό,τι μετά τη γέννηση του. Λόγω της φυσιολογικής αποσύνθεσης των ερυθρών αιμοσφαιρίων που πλεονάζουν, παρουσιάζονται αύξηση των κυκλοφορούντων χρωστικών του αίματος (χολερυθρίνη) στις οδούς κυκλοφορίας του αίματος. Σε πολλά νεογέννητα, η ικανότητα του ήπατος να απομακρύνει τη χολερυθρίνη δεν έχει ακόμη ωριμάσει. Γι’ αυτό και η ουσία εναποτίθεται στους σωματικούς ιστούς του βρέφους (δέρμα και εγκέφαλο) προσδίδοντας του προσωρινά μια κιτρινωπή χροιά.
Ο βρεφικός ίκτερος που προέρχεται από αυτή την διαδικασία, ονομάζεται “φυσιολογικός ίκτερος“. Ο φυσιολογικός ίκτερος συνήθως φτάνει την ανώτερη τιμή του την τρίτη ή τέταρτη ημέρα της ζωής του μωρού και η χολερυθρίνη δεν ξεπερνάει τα 12 mg/dl. Η διαδικασία αυτή γίνεται επικίνδυνη όταν η συγκέντρωση της χολερυθρίνης είναι πολύ υψηλή ή είναι ευδιάκριτη από την πρώτη κιόλας μέρα της ζωής του μωρού, όταν δηλαδή ξεπερνά τις φυσιολογικές τιμές.
Υπάρχει και ίκτερος που εκδηλώνεται μετά την πέμπτη μέρα. Αυτός ο τύπος ίκτερου πιστεύεται ότι οφείλεται σε κάποιο παράγοντα μέσα στο γάλα ορισμένων μητέρων, ο οποίος φαίνεται ότι καθυστερεί την αποβολή της πλεονάζουσας χολερυθρίνης. Ορισμένες φορές αυτός ο τύπος ίκτερου λέγεται και “ίκτερος από μητρικό γάλα”.
Υπάρχει τέλος και ο παθολογικός ίκτερος. Το μωρό συνήθως παρουσιάζει ίκτερο μετά τη γέννα ή μέσα στο πρώτο εικοσιτετράωρο καθώς τα επίπεδα της χολερυθρίνης αυξάνονται γρήγορα. Αιτία εμφάνισης του ίκτερου από την 1η μέρα μπορεί να είναι μια ασυμβατότητα του αίματος της μητέρας προς αυτό του βρέφους (ασυμβατότητα ομάδων αίματος ή παραγόντων Rhesus). Στην περίπτωση αυτή καταστρέφονται τα ερυθρά αιμοσφαίρια του εμβρύου, κάτι που οδηγεί σε αναιμία, από την οποία το παιδί μπορεί να πεθάνει αν δεν έχει ιατρική υποστήριξη, ή να επιζήσει αλλά με βαριές εγκεφαλικές βλάβες.
Αντιμετώπιση
Δώστε στο παιδί σας, όταν παρουσιάζει ελαφρώς αυξημένες τιμές χολερυθρίνης, πολλά υγρά (τσάι ή νερό) και ξαπλώστε το σε χώρο με άπλετο φως, αλλά όχι στον καυτό ήλιο. Το καταλληλότερο σημείο είναι ένα μέρος με φως της ημέρας ακριβώς πίσω από κλειστό παράθυρο χωρίς κουρτίνες.
Η υψηλή χολερυθρίνη σε ένα μωρό αποτελεί αιτία ανησυχίας, γιατί η ουσία είναι τοξική στα κύτταρα. Τα κύτταρα του εγκεφάλου που καταστρέφονται από αυτή δεν αναπτύσσονται ξανά, ούτε αναπλάθονται. Επομένως, το τελικό αποτέλεσμα πολύ υψηλών επιπέδων χολερυθρίνης στον οργανισμό, που έχουν αφεθεί χωρίς καμιά θεραπευτική αγωγή, είναι η εγκεφαλοπάθεια από χολερυθρίνη ή πυρηνικός ίκτερος.
Θα καλέσετε το γιατρό όταν:
- Tο μωρό παρουσιάσει ίκτερο την πρώτη μέρα της ζωής του.
- Mετά την έβδομη μέρα το κιτρίνισμα επιδεινώνεται αντί να βελτιώνεται.
- Yπάρχει ίκτερος και μετά τη 15η μέρα της ζωής.
- Mαζί με τον ίκτερο έχει και πυρετό.
- Tο μωρό είναι νωθρό ή δεν έχει όρεξη για φαγητό.
Σε έντονα αυξημένες τιμές χολερυθρίνης και όταν υπάρχει ασυμβατότητα μεταξύ μητρικής και εμβρυϊκής ομάδας αίματος πρέπει το νεογέννητο να νοσηλευτεί και να ελεγχθεί στο μαιευτήριο. Συχνά βοηθάει μια φωτοθεραπεία που πραγματοποιείται σε θερμοκοιτίδα. Η επιτακτικότητα και η διάρκεια της θεραπείας εξαρτώνται από την ηλικία του μωρού και από το ύψος των τιμών της χολερυθρίνης. Όταν υπάρχει μικρή αύξηση της τιμής, ο γιατρός ελέγχει τις τιμές της χολερυθρίνης στο εργαστήριο και περιμένει τη φυσιολογική υποχώρηση του ίκτερου.
Σχετικά με τη φωτοθεραπεία, υπάρχουν πίνακες που χρησιμοποιεί ο γιατρός και αποφασίζει ανάλογα με τις τιμές της χολερυθρίνης, αν χρειάζεται να κάνει το μωρό φωτοθεραπεία. Οι λάμπες της φωτοθεραπείας εκπέμπουν ψυχρό λευκό ή κυανό φως. Το φως αυτό έχει την δυνατότητα να διασπά τη χολερυθρίνη σε άλλες πιο αβλαβείς ουσίες.
Πολλοί γιατροί συστήνουν να θηλάζει το μωρό τακτικά, γιατί με τον τρόπο αυτό μειώνεται η επαναρρόφηση της χολερυθρίνης από το έντερο. Όταν οι τιμές της χολερυθρίνης υπερβούν κατά πολύ τις φυσιολογικές τιμές (όταν γίνουν πάνω από 24 mg%) συνιστάται να γίνει αφαιμαξομετάγγιση. Αφαιμαξομετάγγιση μπορεί να γίνει και σε πιο χαμηλά επίπεδα αν το μωρό είναι πρόωρο ή είναι σοβαρά άρρωστο.
Να σημειωθεί ότι η χολερυθρίνη δεν περνά στον εγκέφαλο εκτός αν οι τιμές της στο αίμα είναι υψηλές (πάνω από 26 mg%). Η είσοδος της χολερυθρίνης στον εγκέφαλο γίνεται πιο εύκολα αν το μωρό είναι πρόωρο. Όταν η χολερυθρίνη περάσει στον εγκέφαλο συγκεντρώνεται σε μια περιοχή που λέγεται βασικά γάγγλια και προκαλεί ανεπανόρθωτη ζημιά.
