Τα φάρμακα ανάλογα με την κατηγορία και τα έκδοχα που περιλαμβάνουν διαρκούν συνήθως από 1 μέχρι 5 χρόνια. Η ημερομηνία λήξης ενός φαρμάκου σημαίνει ότι ο κατασκευαστής εγγυάται ότι το φάρμακο παρέχει πλήρη δραστικότητα και ασφάλεια μέχρι την ημέρα που αναγράφεται στη συσκευασία.
Μετά την ημερομηνία λήξης, πολλές ιατρικές αρχές λένε ότι είναι τα περισσότερα φάρμακα είναι ασφαλή και αποτελεσματικά υπό την έννοια ότι δεν προκαλούν κάποια βλάβη. Η πρώτη φορά που αναφέρθηκε σοβαρή παρενέργεια από λήψη ληγμένου φαρμάκου ήταν το 1963 όταν ένας ασθενής υπέστη νεφρική νόσο όταν έλαβε μια μορφή απλής αντιβίωσης (αναφέρθηκε από τον GW Frimpter και οι συνεργάτες του στο JAMA, 1963 184:111). Η παρενέργεια ενδεχομένως να προκλήθηκε από τετρακυκλίνη που είχε λήξη αλλά το συμπέρασμα αυτό αμφισβητήθηκε από άλλους επιστήμονες. Ωστόσο δεν μπορεί να αποκλεισθεί τυχόν χημική μετατροπή του δραστικού συστατικού μετά την ημερομηνία λήξης του φαρμάκου και να εμφανιστούν παρενέργειες. Φαίνεται όμως ότι αυτό είναι μάλλον κάτι σπάνιο.
Ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι ένα ληγμένο φάρμακο μπορεί να χάσει την ισχύ του με την πάροδο του χρόνου, από 5% ή λιγότερο έως 50% ή περισσότερο (αν και συνήθως η δραστικότητα χάνεται λιγότερο από 50%). Συνεπώς ακόμα και 10 χρόνια μετά την ημερομηνία λήξης, τα περισσότερα φάρμακα έχουν κάποια ισχύ.
Έτσι, η σοφία υπαγορεύει ότι, αν η ζωή σας εξαρτάται από το φάρμακο δεν θα πρέπει να ρισκάρετε με ένα παλιό αλλά να αγοράσετε καινούργιο. Αν όμως η ζωή σας δεν εξαρτάται από ένα ληγμένο φάρμακο – όπως αυτά για τον πονοκέφαλο ή τις κράμπες της περιόδου – μπορείτε να το πάρετε και να δείτε αν υπήρξε αποτέλεσμα.
Ανθεκτικά τα φάρμακα
Το συμπέρασμα αυτό βασίζεται σε μία από τις μεγαλύτερες μελέτες που διεξήχθησαν ποτέ σχετικά με τα ληγμένα φάρμακα. Η έρευνα έγινε από τον στρατό των ΗΠΑ πριν από 14 χρόνια, σύμφωνα με ένα αφιέρωμα στην Wall Street Journal (29 Μαρτίου 2000). Τότε, ο αμερικανικός στρατός είχε στη διάθεσή του απόθεμα φαρμάκων που άξιζε 1 εκατομμύριο δολάρια και έπρεπε να πάρει απόφαση αν θα τα καταστρέψει ή θα να τα ανανεώσει. Έτσι άρχισε ένα πρόγραμμα δοκιμών για να δει αν θα μπορούσε να παρατείνει τη διάρκεια ζωής των αποθεμάτων του.
Το τεστ διεξήχθη από την αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) που κάλυψε περισσότερα από 100 φάρμακα. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι περίπου το 90% από τα φάρμακα αυτά ήταν ασφαλή και αποτελεσματικά ακόμα και 15 χρόνια μετά την ημερομηνία λήξης τους.
Συνεπώς, η ημερομηνία λήξης των φαρμάκων -σε αντίθεση με αυτή των τροφίμων- δεν σημαίνει ότι θα πάψουν να είναι αποτελεσματικά ή θα γίνουν επιβλαβή μόλις περάσει αυτή η ημερομηνία. Για παράδειγμα η Bayer θέτει 2 ή 3 έτη διάρκεια στις ημερομηνίες λήξεις για την ασπιρίνη και λέει ότι θα πρέπει να αντικαθίσταται μετά από αυτό το διάστημα. Ωστόσο, η ημερομηνία είναι συντηρητική και η εταιρεία δηλώνει ότι έχει δοκιμάσει ασπιρίνες 4 ετών οι οποίες παρέμειναν 100% αποτελεσματικές. Άλλοι ειδικοί πιστεύουν ότι μια ασπιρίνη που έχει κατασκευαστεί σωστά μπορεί να διαρκέσει 5 χρόνια χωρίς να χάσει τη δραστικότητά της.
Παρότι πολλά φάρμακα μπορεί να είναι ανθεκτικά και μετά την ημερομηνία λήξης, υπάρχουν εξαιρέσεις, ιδίως η νιτρογλυκερίνη, η ινσουλίνη και ορισμένα υγρά αντιβιοτικά. Από την άλλη πλευρά, άλλες έρευνες έχουν δείξει ότι οι ημερομηνίες λήξης των φαρμάκων χάνουν την πρακτική αξία τους αν δεν είναι συντηρημένα στη σωστή θερμοκρασία.
