H κύρια βιολογική λειτουργία του ανδρικού συστήματος αναπαραγωγής είναι η παραγωγή σπερματοζωαρίων και η μεταφορά τους στο γυναικείο σύστημα αναπαραγωγής. Αντίθετα με τις γυναίκες, που η αναπαραγωγική τους ικανότητα τερματίζεται στο μέσο της ζωής τους, οι άνδρες είναι ικανοί για αναπαραγωγή μέχρι τα βαθιά γεράματα. Όταν ο άνδρας φτάσει σε σεξουαλική ωριμότητα, παράγει συνεχώς σπερματοζωάρια.
Κάθε φορά που ο άνδρας εκσπερματώνει, εκατομμύρια μικροσκοπικά σπερματοζωάρια κινούνται μέσα στο σπερματικό υγρό. Το αν ένα σπερματοζωάριο φτάσει ένα ωάριο και το γονιμοποιήσει εξαρτάται από πολλούς παράγοντες στους οποίους περιλαμβάνονται πόσο καλά λειτουργεί το ανδρικό αναπαραγωγικό σύστημα και το αν η γυναίκα είχε πρόσφατα απελευθερώσει ωάριο από τις ωοθήκες της (αν είχε ωορρηξία).
Όπως στις γυναίκες έτσι και στους άνδρες υπάρχει κάποια επικάλυψη μεταξύ αναπαραγωγικού και ουροποιητικού συστήματος, έτσι ώστε μερικά όργανα να χρησιμοποιούνται και για τις δύο λειτουργίες. Στους άνδρες η σχέση μεταξύ των δύο συστημάτων είναι τόσο στενή, ώστε μια διαταραχή των γεννητικών οργάνων προκαλεί συχνά ουρολογικά συμπτώματα και αντίστροφα.
Όργανα αναπαραγωγής στον άνδρα
Τα γεννητικά όργανα του άνδρα περιλαμβάνουν το πέος, τους όρχεις, το σάκο από δέρμα μέσα στον οποίο βρίσκονται οι όρχεις (όσχεο), τους αγωγούς μέσω των οποίων περνάει το σπέρμα (επιδιδυμίδες και σπερματικοί πόροι), τον προστάτη και τις σπερματοδόχους κύστεις.
Το πέος έχει σεξουαλική λειτουργία και αποτελεί μέρος του ουροποιητικού συστήματος. Και το σπέρμα και τα ούρα βγαίνουν από το σώμα μέσω της ουρήθρας, η οποία διατρέχει κατά μήκος το πέος. Δεν μπορούν όμως και τα δυο να χρησιμοποιήσουν ταυτόχρονα αυτή την οδό, επειδή λίγο πριν την εκσπερμάτωση μία βαλβίδα εμποδίζει την έξοδο των ούρων από την κύστη.
Το πέος αποτελείται από μαλακούς σπογγώδεις ιστούς. Όταν όμως ο άνδρας διεγείρεται σεξουαλικά, οι ιστοί αυτοί γεμίζουν αίμα προκαλώντας στύση. Το πέος γίνεται σκληρό, πιο μακρύ και πιο φαρδύ. Μετά από αρκετή διέγερση ο άνδρας εκσπερματώνει στέλνοντας το σπέρμα μέσω της ουρήθρας έξω από το στόμιο που βρίσκεται στην κεφαλή (βάλανο) του πέους.
Σπέρμα είναι το υγρό που περιέχει τα σπερματοζωάρια. Παράγεται από τον προστάτη και τις σπερματοδόχους κύστεις. Η ποσότητα σπέρματος που παράγεται εξαρτάται σε κάποιο βαθμό από το χρόνο που περνάει μεταξύ των εκσπερματώσεων. Η μέση ποσότητα σπέρματος που βγαίνει κατά την εκσπερμάτωση ποικίλλει από μισό έως 1 και μισό κουταλάκι του τσαγιού. Αυτό το λευκό κολλώδες υγρό βοηθάει τα σπερματοζωάρια να επιζήσουν μέσα στον κόλπο. Η μέση εκσπερμάτωση περιέχει περίπου 100 εκατομμύρια σπερματοζωάρια.
Τα σπερματοζωάρια παράγονται στους όρχεις, δυο ωοειδή όργανα μήκους περίπου 5 εκατοστών. Βρίσκονται σε ένα θύλακα δέρματος, που λέγεται όσχεο και κρέμεται κάτω από την κοιλιά και πίσω από το πέος. Κάθε όρχις περιέχει μία σφιχτή μάζα τυλιγμένων σωλήνων μέσα στους οποίους παράγονται τα σπερματοζωάρια.
Το σπερματοζωάριο του ανθρώπου αποτελείται από την κεφαλή -που περιέχει το γενετικό υλικό του κυττάρου – το σώμα και την ουρά. Τα σπερματοζωάρια είναι μικροσκοπικά. Χρειάζεται να μπουν στη σειρά περίπου 235 σπερματοζωάρια, για να κάνουν ένα εκατοστό.
Όταν ένα αγόρι φτάσει στην εφηβεία, οι όρχεις του αρχίζουν να παράγουν σπερματοζωάρια. Η διαδικασία αυτή κρατάει σε όλη του τη ζωή. Εκτός από την παραγωγή σπερματοζωαρίων οι όρχεις εκκρίνουν την ανδρική ορμόνη τεστοστερόνη. Άλλες ορμόνες – χημικοί αγγελιαφόροι – παράγονται σε άλλα μέρη του σώματος.
Η τεστοστερόνη παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη και διατήρηση των αρσενικών φυσικών χαρακτηριστικών, όπως τα γένια, η μεγαλύτερη μυϊκή μάζα και δύναμη και η πιο βαθιά φωνή. Επηρεάζει επίσης το σχήμα του σώματος και τη σεξουαλική παρόρμηση. Η χαμηλή τεστοστερόνη έχει ορισμένες παρενέργειες επηρεάζοντας την ικανότητα στύσης. Από την άλλη μεριά, οι ερευνητές θεωρούν ότι η υψηλή τεστοστερόνη συντομεύει τη ζωή.
Μέσα στους όρχεις βρίσκονται τα κύτταρα από τα οποία σχηματίζονται τα σπερματοζωάρια. Τα κύτταρα αυτά είναι εξαιρετικά ευαίσθητα στη θερμοκρασία. Η παραγωγή σπερματοζωαρίων γίνεται μόνο σε θερμοκρασία χαμηλότερη από τη φυσιολογική θερμοκρασία του σώματος. Να γιατί οι όρχεις είναι έξω από την περιτοναϊκή κοιλότητα. Το όσχεο ενεργεί σαν πολύ αποτελεσματικός θερμοστάτης διατηρώντας τη θερμοκρασία των όρχεων περίπου 3,3 βαθμούς Κελσίου κάτω από τη φυσιολογική εσωτερική θερμοκρασία του σώματος. Όταν ο άνδρας κρυώνει, οι μύες του οσχέου συστέλλονται για να ανεβάσουν τους όρχεις πιο κοντά στο σώμα, ώστε να διατηρούν επαρκή θερμότητα. Όταν ο άνδρας ζεσταίνεται, το όσχεο γίνεται πιο μεγάλο και πιο πλαδαρό, για να έχει μεγαλύτερη επιφάνεια και να χάνει θερμότητα. Τα σφιχτά εσώρουχα μπορεί να κρατούν τους όρχεις πολύ κοντά στο σώμα, οπότε η αύξηση της θερμοκρασίας μπορεί να περιορίσει τον αριθμό των σπερματοζωαρίων που παράγονται.
Τα σπερματοζωάρια, αφού δημιουργηθούν στους όρχεις, πηγαίνουν στις επιδιδυμίδες, όπου συνεχίζεται η ωρίμανση τους. Οι επιδιδυμίδες είναι μακρείς σπειροειδείς σωλήνες και βρίσκονται μία επάνω σε κάθε όρχι. Όταν τα σπερματοζωάρια είναι έτοιμα, προωθούνται με συστολές από αυτούς τους σωλήνες στους σπερματικούς πόρους.
Από τους όρχεις τα σπερματοζωάρια κινούνται δια των επιδιδυμίδων και των σπερματικών πόρων με συστολές. Προστίθεται υγρό από τις σπερματοδόχους κύστεις και τον προστάτη. Το σπέρμα είναι συνδυασμός αυτών των υγρών με τα σπερματοζωάρια. Μετά από επαρκή σεξουαλική διέγερση ο άνδρας εκσπερματώνει στέλνοντας το σπέρμα του μέσω της ουρήθρας στο πέος και από εκεί προς τα έξω.
Οι σπερματικοί πόροι είναι οι αποθήκες σπέρματος καθώς και οι αγωγοί που φέρνουν τα σπερματοζωάρια από το όσχεο στην ουρήθρα. Έχουν μήκος περίπου 45 εκατοστά και εκτείνονται από το επάνω μέρος του οσχέου στην ουρήθρα, στη βάση του προστάτη. Κάθε μέρα εκατομμύρια σπερματοζωάρια μπαίνουν στους σπερματικούς πόρους.
Ο προστάτης περιβάλλει την ουρήθρα και μαζί με τις σπερματοδόχους κύστεις παράγουν υγρά που αναμειγνύονται με τα σπερματοζωάρια, για να σχηματίσουν το σπερματικό υγρό (σπέρμα). Όταν το σπέρμα εκτινάσσεται από το πέος του άνδρα στον κόλπο της γυναίκας, τα σπερματοζωάρια αναζητούν ωάριο, για να το γονιμοποιήσουν. Η ουρά βοηθάει τα σπερματοζωάρια να κινούνται. Ένα σπερματοζωάριο μπορεί να διανύσει 2,5 εκατοστά σε 4 έως 16 λεπτά ανάλογα με το αν η βλέννα του τραχήλου της γυναίκας είναι υδαρής ή πηχτή. Για να υπάρξει εγκυμοσύνη, πρέπει ένα σπερματοζωάριο να διεισδύσει σε ένα ωάριο.
Το πρώτο βήμα για την αναπαραγωγή είναι η σεξουαλική διέγερση που ρυθμίζεται από ένα συνδυασμό ψυχολογικών παραγόντων, ορμονών του φύλου και σωματικής διέγερσης. Όταν ο άνδρας διεγείρεται σεξουαλικά, έχει στύση. Κατά τη συνουσία εισάγει το πέος του που βρίσκεται σε στύση στον κόλπο της γυναίκας και η σεξουαλική έξαψη γίνεται εντονότερη κατά τον οργασμό. Συνήθως η εκσπερμάτωση γίνεται κατά τον οργασμό. Οι μύες που περιβάλλουν τον προστάτη και τις σπερματοδόχους κύστεις κάνουν μια σειρά ακούσιων συστολών που εκτοξεύουν το γεμάτο σπερματοζωάρια σπέρμα έξω από την ουρήθρα. Το σπέρμα περνά κατά μήκος του πέους και βγαίνει στον κόλπο.
Ο κόλπος πλημμυρίζει με εκατομμύρια σπερματοζωάρια που κολυμπούν προς όλες τις κατευθύνσεις αναζητώντας ωάριο, για να το γονιμοποιήσουν. Τα περισσότερα σπερματοζωάρια πεθαίνουν στον κόλπο και δε φτάνουν ποτέ στον τράχηλο της γυναίκας -το άνοιγμα μεταξύ κόλπου και μήτρας μήκους 2,5 εκατοστών. Από εκείνα που φτάνουν στον τράχηλο τα πιο πολλά δεν προχωρούν περισσότερο. Λίγα μόνο σπερματοζωάρια φτάνουν στη μήτρα και κάνουν με επιτυχία το ταξίδι μέχρι το μέσο μίας από τις σάλπιγγες, όπου συναντούν το ωάριο, αν είναι η χρονική περίοδος του μήνα που η γυναίκα έχει απελευθερώσει ένα ωάριο από την ωοθήκη της (ωορρηξία). Όταν ένα σπερματοζωάριο βρει ένα ωάριο και διεισδύσει σε αυτό, τότε έχει γίνει η γονιμοποίηση και έχει αρχίσει η εγκυμοσύνη. Το σπερματοζωάριο που γονιμοποίησε ένα ωάριο πέρασε τεράστια εμπόδια.
