Τα τελευταία χρόνια έχει γίνει κατανοητό ότι το ανοσοποιητικό σύστημα μπορεί να θεραπεύσει τον καρκίνο.
Τα ανοσοποιητικά μας κύτταρα μπορούν να καταστρέψουν τους καρκινικούς όγκους, αλλά μερικές φορές χρειάζονται μια βοήθεια, ένα αρχικό “λάκτισμα” για να κάνουν τη δουλειά τους.
Μια μελέτη σε ποντίκια που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Science Translational Medicine περιγράφει έναν νέο τρόπο υποκίνησης των επιθέσεων του ανοσοποιητικού συστήματος με την έγχυση ενός ανοσοδιεγερτικού μίγματος μέσα στους όγκους.
Αυτό ενεργοποιεί το ανοσοποιητικό σύστημα των ζώων για να εξαλείψει όχι μόνο τους όγκους στους οποίους έγινε η έγχυση αλλά και άλλους όγκους στο σώμα τους. Πιο συγκεκριμένα, ενεργοποιεί τα Τ κύτταρα που βρίσκονται στο μικροπεριβάλλον του όγκου.
“Πρόκειται για μια πολύ σημαντική μελέτη”, είπε η ανοσολόγος Keith Knutson της κλινικής Mayo που δεν συμμετείχε στην έρευνα. “Παρέχει ένα καλό προηγούμενο για να εφαρμοστεί στον άνθρωπο”.
Συνεργασία δύο μορίων
Ο καθηγητής ογκολογίας Ron Levy του Stanford University και οι συνεργάτες του χρησιμοποίησαν ποντίκια για να ελέγξουν τις δυνατότητες καταπολέμησης του καρκίνου με περίπου 20 μόρια, συμπεριλαμβανομένων πολλών τύπων αντισωμάτων που ενεργοποιούν τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος.
Οι ερευνητές προκάλεσαν πρώτα τους όγκους εισάγοντας καρκινικά κύτταρα ακριβώς κάτω από το δέρμα των ζώων σε δύο διαφορετικές θέσεις στην κοιλιά τους. Αφού οι όγκοι άρχισαν να αναπτύσσονται και στις δύο θέσεις, οι επιστήμονες έκαναν ενέσεις διαφόρων μορίων, μόνα ή σε συνδυασμό, σε έναν όγκο σε κάθε ποντίκι. Στη συνέχεια παρακολούθησαν την πορεία και των δύο όγκων.
Ένα ζευγάρι μορίων φάνηκε να είναι αποτελεσματικό. Ένα σύντομο τμήμα DNA που ονομάζεται ολιγονουκλεοτίδιο CpG συνεργάζεται με γειτονικά ανοσοκύτταρα για να ενισχύσει την έκφραση ενός ενεργοποιητικού υποδοχέα που ονομάζεται OX40 στην επιφάνεια των Τ κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος. Το άλλο μόριο, ένα αντίσωμα που συνδέεται με το ΟΧ40, ενεργοποιεί τα Τ κύτταρα για να οδηγηθούν ενάντια στα καρκινικά κύτταρα. Επειδή οι δύο παράγοντες εγχέονται απευθείας στον όγκο, ενεργοποιούνται μόνο Τ κύτταρα που έχουν διεισδύσει μέσα στον όγκο.
Όταν οι ερευνητές έβαλαν τα δύο μόρια μέσα σε όγκους ποντικιών, αυτοί εξαφανίστηκαν μέσα σε 10 ημέρες. Σε λιγότερο από 20 ημέρες είχαν επίσης εξαφανιστεί οι όγκοι στους οποίους δεν είχε γίνει έγχυση. Η χορήγηση της συνδυαστικής ανοσοθεραπείας στο έναν όγκο συντέλεσε και στην εξάλλειψη του δεύτερου που δεν είχε γίνει τοπική έγχυση κι έτσι τα 87 από τα 90 πειραματόζωα θεραπεύτηκαν. Κι ενώ σε τρία ποντίκια επανεμφανίστηκε ο καρκίνος, οι όγκοι και πάλι υποχώρησαν με την επανάληψη της θεραπείας.
“Από μόνα τους τα μόρια αυτά, δεν κάνουν σχεδόν τίποτα, αλλά ο συνδυασμός ήταν αποτελεσματικός”, είπε ο Levy, ο οποίος είναι πρωτοπόρος στην αντικαρκινική ανοσοθεραπεία και συνέβαλε στην ανάπτυξη της ριτουξιμάμπης, ενός από τα πρώτα μονοκλωνικά αντισώματα που έχουν εγκριθεί για την θεραπεία του καρκίνου σε ανθρώπους.
Ο ίδιος πρόσθεσε: “H προσέγγισή μας χρησιμοποιεί μια στιγμιαία παρέμβαση δύο πολύ μικρών παραγόντων για να διεγείρει τα ανοσοκύτταρα μόνο εντός του όγκου. Στα ποντίκια παρατηρήσαμε σημαντικά αποτελέσματα σε όλο το σώμα τους, και την εξάλειψη του όγκου”.
Το συμπέρασμα είναι ότι ο απευθείας “εμβολιασμός” συμπαγών όγκων με ανοσοδιεγερτικούς παράγοντες είναι δυνατόν να εξαφανίσει κάθε ίχνος καρκίνου, περιλαμβανομένων και των απομακρυσμένων μεταστάσεων.
Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι η νέα αυτή θεραπευτική προσέγγιση μπορεί να είναι αποτελεσματική κατά πολλών διαφορετικών μορφών καρκίνου, περιλαμβανομένων και αυτών που προκύπτουν αυθόρμητα. Πιστεύουν δε ότι η τοπική χορήγηση πολύ μικρών ποσοτήτων των θεραπευτικών παραγόντων μπορεί να αποτελέσει μια ταχεία και σχετικά ανέξοδη θεραπεία κατά του καρκίνου, χωρίς παρενέργειες.
Η ανοσοθεραπεία
Κάποιες ανοσοθεραπείες βασίζονται στην διέγερση του ανοσοποιητικού συστήματος σε όλο το σώμα. Άλλες στοχεύουν σε φυσικά κομβικά σημεία που περιορίζουν την αντικαρκινική δράση των ανοσοκυττάρων.
Τα ανοσοκύτταρα, όπως τα Τ αναγνωρίζουν τις μη φυσιολογικές πρωτεΐνες που είναι συχνά παρούσες στα καρκινικά κύτταρα και τις φιλτράρουν ώστε να επιτεθούν στον όγκο. Αλλά καθώς ο όγκος αναπτύσσεται, βρίσκει τρόπο να διαφεύγει από την επιτήρηση των Τ κυττάρων.
Η μέθοδος του Levy επανενεργοποιεί τα Τ κύτταρα μέσω της χορήγησης ενός μικρογραμμαρίου (1 εκατομμυριοστό του γραμμαρίου) δύο παραγόντων που συνεργάζονται μεταξύ τους απευθείας στον όγκο. Ενεργοποιούνται τα Τ κύτταρα τα οποία καταστρέφουν τον όγκο και στη συνέχεια φεύγουν απ’ τον αρχικό όγκο αναζητώντας άλλους όμοιους όγκους για να τους καταστρέψουν.
Η προσέγγιση ήταν αποτελεσματική σε εργαστηριακά ποντίκια με λεμφώματα. Το ίδιο συνέβη και σε 10 γενετικά τροποποιημένα ποντίκια που εκδήλωσαν αυθόρμητα καρκίνο του μαστού. Και τα 10 ανταποκρίθηκαν στη θεραπεία. Η θεραπεία του αρχικού όγκου εμπόδισε την εκδήλωση άλλων όγκων και αύξησε σημαντικά την διάρκεια ζωής τους.
“Δεν νομίζω ότι υπάρχει όριο στο είδος του καρκινικού όγκου που θα μπορούσαμε ενδεχομένως να θεραπεύσουμε, αρκεί να έχει διεισδύσει μέσα του το ανοσοποιητικό σύστημα”, δήλωσε ο Levy.
Το ερώτημα είναι εάν η προσέγγιση αυτή λειτουργεί σε ανθρώπους, καθώς οι οι περισσότερες θεραπείες για τον καρκίνο των ποντικιών δεν είχαν εφαρμογή στους ανθρώπους μέχρι σήμερα. Ο Levy και οι συνάδελφοί του πρόκειται να το μάθουν ξεκινώντας μια κλινική δοκιμή που θα αξιολογήσει την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια της προσέγγισής τους σε ασθενείς με λέμφωμα, έναν καρκίνο του λεμφικού συστήματος. Αναμένεται να ενταχθούν 15 ασθενείς με χαμηλής διαβάθμισης λέμφωμα. Αν η προσέγγιση είναι εξίσου επιτυχημένη, τότε μπορεί να δοκιμαστεί και σε άλλες μορφές καρκίνου.
Ο Levy οραματίζεται ένα μέλλον όπου οι γιατροί θα χορηγούν τους δύο θεραπευτικούς παράγοντες απευθείας στον όγκο πριν την χειρουργική του αφαίρεση και έτσι θα προλαμβάνεται η επανεμφάνισή του λόγω μετάστασης.
Πηγή: Eradication of spontaneous malignancy by local immunotherapy.
