Το εμβόλιο ιλαράς προστατεύει από τη μόλυνση από τον ιό της ιλαράς αλλά φαίνεται πως κάνει περισσότερα πράγματα.
Αυτό διαπιστώθηκε για πρώτη φορά στη Γουινέα-Μπισάου στη Δυτική Αφρική πριν από 30 χρόνια. Οι ερευνητές παρακολούθησαν ένα μεγάλο δείγμα πληθυσμού, με τακτικές επισκέψεις στο σπίτι. Το επίκεντρο ήταν η ποιότητα της διατροφής, αλλά τον Δεκέμβριο του 1979, δόθηκε ένα εμβόλιο ιλαράς σε όλα τα παιδιά. Το επόμενο έτος, παρατηρήθηκε κάτι εκπληκτικό: το εμβόλιο κατά της ιλαράς μείωσε τη συνολική θνησιμότητα πάνω από 70% – πολύ περισσότερο από ότι θα μπορούσε να εξηγηθεί από την πρόληψη της μόλυνσης από ιλαρά, η οποία προκαλούσε μόνο το 10-15% όλων των θανάτων εκείνη την εποχή.
Εισάγοντας ένα κομμάτι αποδυναμωμένου ιού, το ανοσοποιητικό σύστημα μαθαίνει πώς να χειριστεί το ιό, οπότε όταν έρχεται ένας πραγματικός ιός ιλαράς, μπορεί να τον εξαλείψει. Αλλά το ανοσοποιητικό σύστημα μαθαίνει περισσότερα από το εμβόλιο.
Οι έρευνες δείχνουν ότι η επίδραση των εμβολίων στη γενική υγεία δεν μπορεί να εξηγηθεί από τις συγκεκριμένες επιδράσεις της νόσου. Τα εμβόλια μειώνουν επίσης τον κίνδυνο άλλων λοιμώξεων.
Ζωντανά και μη ζωντανά εμβόλια
Υπάρχουν δύο κύριοι τύποι εμβολίων, των ζωντανών και μη των ζωντανών ιών.
Τα ζωντανά εμβόλια περιέχουν τον οργανισμό της νόσου σε εξασθενημένη μορφή και δημιουργούν μια ήπια φυσική λοίμωξη στο σώμα, συνήθως τόσο ήπια ώστε να μην υπάρχουν συμπτώματα (αν και αυτά τα εμβόλια έχουν τη σπάνια πιθανότητα να προκαλέσουν πραγματική ασθένεια, ιδιαίτερα σε άτομα με υποβαθμισμένο ανοσοποιητικό σύστημα).
Τα μη ζωντανά εμβόλια περιέχουν τον νεκρό οργανισμό ή μέρη αυτού. Δεν είναι πολύ καλά στη διέγερση του ανοσοποιητικού συστήματος και συνήθως πρέπει να χορηγούνται μαζί με μια βοηθητική ουσία, γνωστή ως «ανοσοενισχυτικό» και σε δόσεις. Τα μη ζωντανά εμβόλια δεν μπορούν ποτέ να δημιουργήσουν την πραγματική ασθένεια, έτσι οι περισσότεροι γιατροί τα προτιμούν.
Η έρευνα δείχνει ότι τα ζωντανά εμβόλια μειώνουν τον θάνατο και τις ασθένειες πολύ περισσότερο από ότι μπορεί να εξηγηθεί από την ειδική προστασία.
Η Christine Stabell Benn, καθηγήτρια Παγκόσμιας Υγείας στο University of Southern Denmark λέει: «Οι μελέτες σχετικά με τις γενικές επιπτώσεις στην υγεία των εμβολίων παρέχουν νέες ιδέες για το ανοσοποιητικό σύστημα και το πώς μπορεί να εκπαιδευτεί με τα εμβόλια. Τα ζωντανά εμβόλια φαίνεται να είναι ισχυροί ανοσοποιητικοί εκπαιδευτές και με αυτές τις νέες γνώσεις μπορούμε να είμαστε σε θέση να μειώσουμε την παγκόσμια παιδική θνησιμότητα κατά περισσότερο από ένα εκατομμύριο θανάτους ετησίως. Με την πιο έξυπνη χρήση των εμβολίων, ενδέχεται επίσης να είμαστε σε θέση να μειώσουμε τις ασθένειες και να βελτιώσουμε την υγεία των παιδιών σε πλούσιες χώρες».
Η μνήμη του ανοσοποιητικού
Το ανοσοποιητικό σύστημα έχει παραδοσιακά χωριστεί στο έμφυτο και το προσαρμοστικό, με το έμφυτο να θεωρείται ως η πρώτη γραμμή άμυνας, χωρίς μνήμη προηγούμενων παθογόνων. Το προσαρμοστικό θεωρείται ο “τόπος” όπου αναπτύσσεται η μνήμη των οργανισμών της νόσου, που μπορεί να μετρηθεί με τα αντισώματα που δημιουργεί η ασθένεια. Το προστατευτικό αποτέλεσμα των εμβολίων έχει αποδοθεί σε μεγάλο βαθμό στην ικανότητα επαγωγής αντισωμάτων.
Ωστόσο, η έρευνα διδάσκει ότι το ανοσοποιητικό σύστημα είναι πιο σύνθετο. Το έμφυτο ανοσοποιητικό σύστημα μαθαίνει επίσης όταν εκτίθεται σε έναν οργανισμό που προκαλεί μια συγκεκριμένη ασθένεια. Υπάρχουν στοιχεία ότι ένα ζωντανό εμβόλιο μπορεί να αλλάξει την ανοσολογική απόκριση σε επακόλουθες μη σχετιζόμενες λοιμώξεις στον άνθρωπο. Αυτό εξηγεί σε μεγάλο βαθμό το πώς τα εμβόλια μπορούν να επηρεάσουν άλλες ασθένειες και τη γενική υγεία.
Τα εμβόλια έχουν χρησιμοποιηθεί για αιώνες. Έτσι, εάν έχουν τόσο βαθιές επιπτώσεις στον κίνδυνο άλλων ασθενειών, γιατί δεν ανακαλύφθηκε εδώ και πολύ καιρό;
Η απάντηση της Christine Stabell Benn είναι ότι δεν μπορεί να ανακαλυφθεί εύκολα κάτι που δεν αναζητείται. «Όλοι έχουν πεισθεί ότι τα εμβόλια επηρέαζαν μόνο τη λοίμωξη-στόχο, επομένως η επίδρασή τους σε άλλες λοιμώξεις και στη γενική υγεία δεν μελετήθηκε», λέει η ειδικός.
Και προσθέτει: «Είναι καιρός να αλλάξουμε την αντίληψή μας για τα εμβόλια. Δεν είναι απλώς ένα προστατευτικό εργαλείο κατά μιας συγκεκριμένης ασθένειας, επηρεάζουν το ανοσοποιητικό σύστημα ευρέως. Στην περίπτωση των ζωντανών εμβολίων, ενισχύεται το ανοσοποιητικό σύστημα».
