Νέα έρευνα σε ποντίκια έχει βρει μια πιθανή εξήγηση στο γιατί οι αυτοάνοσες ασθένειες είναι πιο συχνές στις γυναίκες. Αυτό έχει να κάνει με το επιπλέον χρωμόσωμά τους Χ.
Τα χρωμοσώματα Χ φέρουν πολλά γονίδια που συνδέονται με την ανοσολογική αντίδραση και τα θηλυκά έχουν δύο από αυτά, ένα από τη μητέρα και ένα από τον πατέρα, σε σύγκριση με τα αρσενικά που έχουν μόνο ένα χρωμόσωμα Χ, από τη μητέρα τους.
Μεταξύ των ζώων, τα θηλυκά γενικά τείνουν να έχουν ισχυρότερο ανοσοποιητικό σύστημα. Ενώ αυτό μπορεί να τα βοηθήσει να αντιμετωπίσουν καλύτερα εμβόλια και λοιμώξεις, μπορεί επίσης να προκαλέσει υπερδραστική ανοσοαπόκριση. Αυτό σημαίνει ότι τα θηλυκά είναι πολύ πιο ευάλωτα στις αυτοάνοσες ασθένειες.
Oι γυναίκες είναι 2-3 φορές περισσότερες πιθανότητες από τους άνδρες να αναπτύξουν πολλαπλή σκλήρυνση και 9 φορές πιο πιθανό να αναπτύξουν λύκο.
To γιατί υπάρχει αυτή η διαφορά παραμένει ένα μυστήριο. Οι βιολογικές διαφορές μεταξύ των φύλων συνήθως εστιάζεται στις ορμόνες, τα χρωμοσώματα ή κάποιο συνδυασμό τους. Όμως, ενώ ο ρόλος της τεστοστερόνης, του οιστρογόνου και της προγεστερόνης στην αυτοανοσία έχει εξεταστεί αρκετά καλά, ο ρόλος που παίζουν τα χρωμοσώματα Χ και Υ παραμένει πολύ πιο άγνωστος.
Με βάση την παρούσα μελέτη σε μοντέλα ποντικών, οι ερευνητές του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στο Λος Άντζελες (UCLA) πιστεύουν τώρα ότι το πρόσθετο χρωμόσωμα X των θηλυκών που προέρχεται από τον πατέρα έχει μια σημαντική συμβολή στα αυτοάνοσα νοσήματα.
Επειδή τα θηλυκά έχουν δύο χρωμοσώματα Χ, αυτό που είναι διπλάσιο πρέπει να εξισορροπηθεί μέσω ενός μηχανισμού που ονομάζεται απενεργοποίηση του Χ. Ο τρόπος είναι η μεθυλίωση του DNA για να εμποδίσει την έκφραση ορισμένων γονιδίων. Στο ανενεργό χρωμόσωμα Χ, η συντριπτική πλειονότητα των γονιδίων σιωπούν. Ωστόσο, στους ανθρώπους, περίπου το 15% των γονιδίων μπορούν να ξεφύγουν από αυτή τη διαδικασία, οδηγώντας σε υψηλότερη έκφραση γονιδίων Χ στις γυναίκες σε σύγκριση με τους άνδρες. Υπάρχει επίσης καλός λόγος να πιστεύουμε ότι η σίγαση ορισμένων γονιδίων στο X μπορεί να μειώσει τη συνολική έκφραση ορισμένων χαρακτηριστικών, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που εξασφαλίζουν την ομαλή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος.
Αυτοάνοσες ασθένειες και πατρικό Χ
Σε αυτή τη μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό PNAS, ερευνητές του UCLA βρήκαν ότι ένα σύμπλεγμα πέντε γονιδίων που σχετίζεται με το ανοσοποιητικό σύστημα στο χρωμόσωμα Χ και εκφράζεται περισσότερο στα αρσενικά ποντίκια.
Αναλύοντας τον τρόπο με τον οποίο εκφράζονται γονίδια που σχετίζονται με το ανοσοποιητικό σύστημα σε άνδρες και γυναίκες, διαπιστώθηκε ότι το χρωμόσωμα X που κατέληξε να αδρανοποιείται στα θηλυκά ποντίκια έτεινε να προέρχεται από τον μπαμπά παρά να απενεργοποιείται τυχαία.
Με τη σειρά του, αυτό υποδηλώνει ότι τα χρωμοσώματα Χ που πέρασαν από στον πατέρα στη κόρη έχουν υψηλότερα επίπεδα απενεργοποίησης Χ, το οποίο στην περίπτωση του ανοσοποιητικού συστήματος, μπορεί να μειώνει την έκφραση ορισμένων γονιδίων, πιθανώς προωθώντας μια προ-φλεγμονώδη αντίδραση στις γυναίκες.
Πρόσφατες μελέτες σε ποντίκια και ανθρώπους δείχνουν ότι τα επιπλέον γονίδια στο Χ μπορούν να δώσουν στα θηλυκά ένα ανοσολογικό πλεονέκτημα, αλλά είναι σίγουρα ένα δίκοπο μαχαίρι. Η διαφορά στην απενεργοποίηση του Χ μεταξύ αρσενικών και θηλυκών ποντικών θα μπορούσε να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στο να καταστήσει το ανοσοποιητικό τους σύστημα διαφορετικό. Το εάν ή όχι αυτό συμβαίνει και στους ανθρώπους θα είναι δύσκολο να αποδειχθεί, δεδομένου του τεράστιου αριθμού των γονιδίων που σχετίζονται με το ανοσοποιητικό σύστημα και της πολύπλοκης σχέσης τους με τις ορμόνες.
Άλλες μελέτες για τα ανθρώπινα χρωμοσώματα έχουν ήδη ανακαλύψει αποτελέσματα που υποδηλώνουν κάτι παρόμοιο. Το 2016 ανακαλύφθηκε ότι στις γυναίκες, η απενεργοποίηση του Χ είναι ατελής στα Τ κύτταρα και τα Β κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος και αυτό θα μπορούσε να παίξει ρόλο σε αυτοάνοσες ασθένειες όπως ο λύκος.
Θα χρειαστεί περισσότερη έρευνα πριν οι γυναίκες να ξεκινήσουν να κατηγορούν τους πατεράδες τους για τις αυτοάνοσες ασθένειές τους, αλλά σίγουρα κάτι συμβαίνει με το χρωμόσωμα του πατρικού Χ.
Πηγή: Parent-of-origin differences in DNA methylation of X chromosome genes in T lymphocytes.
