Η κατανάλωση σογιέλαιου έχει αυξηθεί σημαντικά στις ΗΠΑ εδώ και 70 χρόνια και αυτό συνδέεται στατιστικά με την παχυσαρκία και τον διαβήτη. Αλλά κατά πάσα πιθανότητα, το σογιέλαιο δεν κάνει καλό στην υγεία του ανθρώπου, αν και θεωρούνταν για πολλά χρόνια ότι ανήκει στα υγιεινά πολυακόρεστα έλαια. Το σίγουρο είναι ότι δεν κάνει καλό στα ποντίκια.
Νέα έρευνα του University of California Riverside (UCR) δείχνει ότι το σογιέλαιο δεν οδηγεί μόνο σε παχυσαρκία και τον διαβήτη, αλλά μπορεί επίσης να επηρεάσει νευρολογικές παθήσεις όπως ο αυτισμός, η νόσος Αλτσχάιμερ, το άγχος και η κατάθλιψη.
Το σογιέλαιο χρησιμοποιείται για γρήγορο τηγάνισμα, προστίθεται σε συσκευασμένα τρόφιμα και τροφοδοτεί τα ζώα. Είναι μακράν το πιο ευρέως παραγόμενο και καταναλισκόμενο διατροφικό έλαιο στις ΗΠΑ, σύμφωνα με το Υπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ.
Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Endocrinology, συνέκρινε ποντίκια που τράφηκαν με τρεις διαφορετικές δίαιτες υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά: σογιέλαιο, σογιέλαιο τροποποιημένο να είναι χαμηλό σε λινελαϊκό οξύ (μερικές φορές γράφεται και ως λινολεϊκό) και το έλαιο καρύδας.
Η ίδια ερευνητική ομάδα του UCR είχε βρει το 2015 ότι το σογιέλαιο προκαλεί παχυσαρκία, διαβήτη, αντίσταση στην ινσουλίνη και λιπώδες ήπαρ σε ποντίκια. Στη συνέχεια, μια μελέτη το 2017, από την ίδια ομάδα βρήκε πως εάν το σογιέλαιο είναι φτιαγμένο έτσι ώστε να είναι χαμηλό σε λινελαϊκό οξύ, προκαλεί λιγότερη παχυσαρκία και αντίσταση στην ινσουλίνη.
Στην παρούσα μελέτη, οι ερευνητές διαπίστωσαν έντονες επιπτώσεις του σογιέλαιου στον υποθάλαμο, όπου πραγματοποιούνται ορισμένες κρίσιμες διεργασίες. Δεν βρήκαν καμία διαφορά μεταξύ των τροποποιημένων και μη τροποποιημένων επιδράσεων του ελαίου στον εγκέφαλο.
Ο υποθάλαμος είναι μέρος ενός σύνθετου δικτύου στον εγκέφαλο που είναι υπεύθυνος για την ανίχνευση της θρεπτικής κατάστασης του σώματος ελέγχοντας τις μεταβολικές αντιδράσεις απέναντι στη διαθεσιμότητα της τροφής. “Ο υποθάλαμος ρυθμίζει το σωματικό βάρος μέσω του μεταβολισμού, διατηρεί τη θερμοκρασία του σώματος, είναι ζωτικής σημασίας για την αναπαραγωγή και τη σωματική ανάπτυξη καθώς και την απόκριση στο άγχος”, δήλωσε η Margarita Curras-Collazo, αναπληρώτρια καθηγήτρια Νευροεπιστήμης στο UCR.
Η ομάδα διαπίστωσε ότι ορισμένα γονίδια σε ποντίκια που τρέφονται με σογιέλαιο δεν λειτουργούσαν σωστά. Ένα τέτοιο γονίδιο παράγει την ωκυτοκίνη, τη λεγόμενη ορμόνη της αγάπης. Στους ποντικούς που έλαβαν τροφή από σόγια, τα επίπεδα ωκυτοκίνης στον υποθάλαμο μειώθηκαν.
Η ερευνητική ομάδα ανακάλυψε περίπου 100 άλλα γονίδια που επηρεάζονται από τη διατροφή με σογιέλαιο. Πιστεύουν ότι αυτή η ανακάλυψη θα μπορούσε να έχει επιπτώσεις όχι μόνο για τον ενεργειακό μεταβολισμό, αλλά και για σωστή λειτουργία του εγκεφάλου και για ασθένειες όπως ο αυτισμός ή η νόσος Πάρκινσον. Ωστόσο, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι το σογιέλαιο συμβάλει πράγματι σε αυτές τις ασθένειες. Επιπλέον, η ομάδα σημειώνει ότι τα ευρήματα ισχύουν μόνο για το σογιέλαιο και όχι για άλλα προϊόντα σόγιας ή για άλλα φυτικά έλαια.
“Μην διαγράφετε το tofu, το γάλα σόγιας, το edamame ή τη σάλτσα σόγιας”, δήλωσε η Frances Sladek, τοξικολόγος στο UCR και καθηγήτρια κυτταρικής βιολογίας. “Πολλά προϊόντα σόγιας περιέχουν μόνο μικρές ποσότητες ελαίου και μεγάλες ποσότητες υγιεινών μορίων και πρωτεΐνες”.
Η μελέτη διεξήχθη σε ποντίκια και οι μελέτες με ποντίκια δεν μεταφράζονται πάντα στα ίδια αποτελέσματα στον άνθρωπο. Επίσης, αυτή η μελέτη χρησιμοποίησε αρσενικά ποντίκια. Επειδή η ωκυτοκίνη είναι τόσο σημαντική για την υγεία της μητέρας και προάγει τη δέσμευση μητέρων-παιδιών, παρόμοιες μελέτες πρέπει να πραγματοποιηθούν σε θηλυκά ποντίκια.
Η ερευνητική ομάδα δεν έχει ακόμη απομονώσει ποιες χημικές ουσίες στο σογιέλαιο είναι υπεύθυνες για τις αλλαγές που βρέθηκαν στον υποθάλαμο. Αλλά έχουν αποκλείσει δύο υποψηφίους. Δεν είναι το λινελαϊκό οξύ, καθώς το τροποποιημένο έλαιο παρήγαγε επίσης γενετικές διαταραχές. Ούτε είναι η στιγμαστερόλη (stigmasterol), μια χημική ουσία που μοιάζει με τη χοληστερόλη και βρίσκεται εκ φύσεως στο σογιέλαιο -πρόκειται για μια φυτοστερόλη. Να σημειωθεί ωστόσο ότι το λινελαϊκό οξύ, που είναι το βασικό ωμέγα-6 της διατροφής έχει συσχετιστεί με αυξημένη φλεγμονή όταν καταναλώνεται σε μεγάλη ποσότητα. Στο παρελθόν το λινελαϊκό οξύ είχε προταθεί ως υγιεινό διότι ρίχνει τη χοληστερόλη ωστόσο οι γνώσεις ήταν περιορισμένες για άλλες του επιδράσεις στο σώμα.
Ο προσδιορισμός των ενώσεων που ευθύνονται για τις αρνητικές επιπτώσεις είναι ένας σημαντικός τομέας για τη μελλοντική έρευνα της ομάδας. “Αυτό θα μπορούσε να βοηθήσει στο σχεδιασμό υγιεινών διατροφικών ελαίων στο μέλλον”, δήλωσε η Poonamjot Deol, πρώτη συγγραφέας της μελέτης.
“Το δόγμα είναι ότι το κορεσμένο λίπος είναι κακό και το ακόρεστο λίπος είναι καλό. Το σογιέλαιο είναι ένα πολυακόρεστο λίπος, αλλά η ιδέα ότι είναι καλό για εσάς απλά δεν είναι αποδεδειγμένη”, δήλωσε η Sladek. Πράγματι, το έλαιο καρύδας, το οποίο περιέχει κορεσμένα λίπη και όχι λινελαϊκό, προκάλεσε πολύ λίγες αλλαγές στα υποθαλαμικά γονίδια. “Εάν υπάρχει ένα μήνυμα για το ευρύ κοινό, είναι αυτό: μειώστε την κατανάλωση σογιέλαιου”, δήλωσε η Deol.
Να σημειωθεί ότι το δεύτερο σε κατανάλωση φυτικό έλαιο στις ΗΠΑ είναι το καλαμποκέλαιο.
