Δεν είναι η ποσότητα του λίπους στο σώμα που έχει τη μεγαλύτερη σημασία αλλά το πού αποθηκεύεται. Oι άνθρωποι που έχουν κοιλιακό λίπους αντιμετωπίζουν υψηλότερο κίνδυνο καρδιακών παθήσεων. Στους περισσότερους ανθρώπους, περίπου το 90% του σωματικού λίπους είναι υποδόριο, δηλαδή βρίσκεται ακριβώς κάτω από το δέρμα. Εάν πιέσετε με το δάχτυλο την κοιλιά σας, το λίπος που αισθάνεστε μαλακό είναι το υποδόριο.
Το σπλαχνικό λίπος είναι απρόσιτο γιατί βρίσκεται στο εσωτερικό της κοιλιάς σε χώρους που περιβάλλουν το συκώτι, το πάγκρεας και το έντερο. Μαζεύεται επίσης σε μια πτυχή του περιτονίου που ονομάζεται επίπλουν, κάτω από τους μυς της κοιλιάς. Το λίπος που συσσωρεύεται στο κάτω μέρος του σώματος (σχήμα αχλαδιού) είναι υποδόριο, ενώ το λίπος στην κοιλιακή περιοχή (σχήμα μήλου) είναι σε μεγάλο βαθμό σπλαχνικό, αλλά ο μόνος τρόπος για την οριστική διάγνωση του σπλαχνικού λίπους είναι με μια σάρωση CT (Computerized tomography: αξονική τομογραφία) ή MRI.
Το πού συσσωρεύετε το λίπος στο σώμα σας επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες, όπως η κληρονομικότητα και οι ορμόνες. Οι επιστήμονες ψάχνουν να βρουν απαντήσεις για στο γιατί το σώμα αποθηκεύει σπλαχνικό λίπος, δηλαδή γύρω από τα εσωτερικά του όργανα. Για την ώρα ξέρουμε ότι το άγχος έχει σημαντική επίδραση. Μια ορμόνη του στρες, η κορτιζόλη, αυξάνει σημαντικά την αποθήκευση του σπλαχνικού λίπους.
Η έρευνα δείχνει το σπλαχνικό λίπος προκαλεί περισσότερα προβλήματα υγείας από το υποδόριο λίπος. Αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης και αρκετών μακροχρόνιων, απειλητικών για τη ζωή ιατρικών καταστάσεων, όπως είναι η καρδιακή προσβολή, το εγκεφαλικό, ο καρκίνος του μαστού, ο καρκίνος του παχέος εντέρου και η νόσος Αλτσχάϊμερ. Στο παρελθόν, ερευνητές από τη Mayo Clinic δημοσίευσαν μια μελέτη που αφορούσε 12.785 άτομα τα οποία είχαν μεν φυσιολογικό βάρος αλλά μεγάλη περίμετρο μέσης. Τα άτομα αυτά ήταν πιο πιθανό να να πεθάνουν πρόωρα μέσα σε μια περίοδο 14 ετών (όσο κράτησε η μελέτη).
Τα λιποκύτταρα -ιδιαίτερα τα κοιλιακά- δεν είναι παθητικές αποθήκες λίπους αλλά είναι βιολογικά ενεργά παράγοντες ορμόνες και άλλες ουσίες. Ο λιπώδης ιστός θεωρείται σήμερα ενδοκρινικό όργανο που μπορεί να επηρεάσει την υγεία μας. Αν και οι επιστήμονες εξακολουθούν να αποκρυπτογραφούν τους ρόλους των ορμονών, είναι σαφές ότι το υπερβολικό λίπος, ειδικά το κοιλιακό, διαταράσσει την ισορροπία των ορμονών.
Το σπλαχνικό λίπος παράγει χημικές ουσίες του ανοσοποιητικού συστήματος που ονομάζονται κυτοκίνες, όπως είναι ο παράγοντας νέκρωσης όγκων και η ιντερλευκίνη-6, που μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων. Αυτά και άλλα βιοχημικά μόρια πιστεύεται ότι έχουν επιβλαβή αποτελέσματα στην ευαισθησία των κυττάρων απέναντι στην ινσουλίνη, την αρτηριακή πίεση και την πήξη του αίματος. Με την πάροδο του χρόνου, οι ουσίες αυτές προωθούν τη φλεγμονή και να αυξάνουν τον κίνδυνο χρόνιων ασθενειών. Για παράδειγμα, το σπλαχνικό λίπος εκκρίνει ένα μόριο που ονομάζεται RBP4 (retinol-binding protein 4) που αυξάνει την αντίσταση στην ινσουλίνη. Όσο αυξάνεται ο όγκος του σπλαχνικού λίπους αυξάνεται, αυξάνεται και η παραγωγή του επιβλαβούς μορίου. Αντίσταση στην ινσουλίνη σημαίνει ότι τα κύτταρα των μυών και του ήπατος δεν ανταποκρίνονται επαρκώς στα φυσιολογικά επίπεδα της ινσουλίνης, της παγκρεατικής ορμόνης που μεταφέρει γλυκόζη στα κύτταρα του σώματος. Καθώς τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα αυξάνονται, αυξάνεται και ο κίνδυνος για διαβήτη τύπου 2.
Ένας λόγος για τον οποίο το υπερβολικό σπλαχνικό λίπος μπορεί να είναι πιο επιβλαβές είναι η θέση του κοντά στην πυλαία φλέβα, η οποία μεταφέρει αίμα από την εντερική περιοχή στο ήπαρ. Ουσίες που απελευθερώνονται από το σπλαχνικό λίπος, συμπεριλαμβανομένων των ελεύθερων λιπαρών οξέων, εισέρχονται στην πυλαία φλέβα και ταξιδεύουν στο συκώτι, όπου μπορούν να επηρεάσουν τη λειτουργία του και την παραγωγή λιπιδίων στο αίμα. Το σπλαχνικό λίπος συνδέεται με υψηλότερη ολική χοληστερόλη, υψηλότερη LDL (κακή) χοληστερόλη και χαμηλότερη HDL (καλή) χοληστερόλη .
Πώς χάνετε λίπος στην κοιλιά; Η απάντηση δεν αποτελεί έκπληξη: με άσκηση και διατροφή. Η σωματική δραστηριότητα καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, καθώς και ο προγραμματισμός χρόνου για δομημένη άσκηση φαίνεται πως έχει μεγαλύτερη σημασία για να χάσετε σπλαχνικό λίπος. Οι μελέτες δείχνουν ότι οι άνθρωποι που τρώνε πολλή ζάχαρη τείνουν να έχουν περισσότερο σπλαχνικό λίπος. Η επιτραπέζια ζάχαρη περιέχει 50% φρουκτόζη η οποία μεταβολίζεται κυρίως στο συκώτι -σε αντίθεση με τη γλυκόζη που μεταβολίζεται σε κάθε κύτταρο. Σε μεγάλες ποσότητες, η φρουκτόζη μπορεί να μετατραπεί σε λίπος στο συκώτι και ένα μέρος του να αποθηκευτεί ως σπλαχνικό. Η κατανάλωση λιγότερης προστιθέμενης ζάχαρης και φρουκτόζης αποτελεί έναν τρόπο απώλειας σπλαχνικού λίπους. Σε μια μελέτη, 41 παιδιά ηλικίας 9-18 ετών, αντικατέστησαν τη φρουκτόζη στη δίαιτά τους με άμυλο που τους παρείχε την ίδια ποσότητα θερμίδων. Αυτή η απλή αλλαγή μείωσε το λίπος στο συκώτι του κατά 3,4% και το συνολικό σπλαχνικό λίπος κατά 10,6% σε μόλις 10 ημέρες [1]. Μια άλλη μελέτη σε 28 υπέρβαρα ή παχύσαρκα άτομα βρήκε πως όσοι ακολούθησαν μια κετογονική διατροφή έχασαν περισσότερο σπλαχνικό λίπος, από αυτούς που ακολούθησαν μια δίαιτα χαμηλών λιπαρών, παρότι κατανάλωναν 300 θερμίδες παραπάνω την ημέρα [2].
Η πυκνότητα του σπλαχνικού λίπους έχει σημασία για τις συνέπειες στην υγεία. Οι γυναίκες έχουν υψηλότερο ποσοστό λίπους στο σώμα τους και περισσότερο υποδόριο λίπος, καθώς επίσης και λιγότερους μυς από τους άνδρες. Ωστόσο, οι άνδρες έχουν περισσότερο σπλαχνικό λίπος και περισσότερο έκτοπο λίπος στους μυς και το συκώτι. Από την άλλη μεριά, μια μελέτη έδειξε ότι οι βλαβερές αποθήκες λίπους που βρίσκονται βαθιά στην κοιλιά, τους μύες και το συκώτι είναι πιο επιβλαβείς για την καρδιακή και μεταβολική υγεία των γυναικών σε σύγκριση με τους άνδρες. Αυτή η μελέτη βρήκε ότι η πυκνότητα του σπλαχνικού λίπους (που μετρήθηκε με CT) έχει την ίδια σημασία με το συνολικό σωματικό λίπος. H πυκνότητα του λίπους έχει ιδιαίτερη σημασία. Η μέτρηση της πυκνότητας του λίπους είναι ένας νέος δείκτης που έχει σημασία για την υγεία και πρέπει να κατανοηθεί καλύτερα. Σ’ αυτή τη μελέτη, στη διάρκεια μιας εξαετούς περιόδου παρακολούθησης, οι συμμετέχοντες αύξησαν το υποδόριο λίπος κατά 22% και το σπλαχνικό λίγος κατά 45%.
Πως θα χάσετε το σπλαχνικό λίπος;
Tο λίπος που μαζεύεται στα σπλάχνα είναι ευάλωτο στη συστηματική άσκηση, σύμφωνα με τον Γκάρι Χάντερ, καθηγητή Ανθρωπίνων Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Αλαμπάμα, στο Μπέρμιγχαμ. Η δίαιτα επίσης βοηθά αλλά με τη γυμναστική η μείωση είναι πιο σημαντική και πιο μόνιμη.
Έρευνες που έγιναν από το Πανεπιστήμιο της Αλαμπάμα, με επικεφαλής τον Χάντερ και αφορούσαν γυναίκες βρήκαν πως όσες αρχικά δεν γυμνάζονταν και στη συνέχεια έβαλαν την άσκηση στη ζωή τους (έκαναν γυμναστική δύο φορές την εβδομάδα για ένα έτος) έχασαν το 2% του συνολικού σωματικού λίπους τους. Αλλά η κατανομή του λίπους που χάθηκε δεν ήταν ομοιόμορφη. Η μεγαλύτερη μείωση παρατηρήθηκε στην περιοχή της κοιλιάς τους, απ’ όπου έχασαν το 10% του λίπους.
Δεν είναι μέχρι σήμερα σαφές ποιο είδος γυμναστικής είναι το καλύτερο για να χαθεί το σπλαχνικό λίπος. Μερικές μελέτες δείχνουν ότι η προπόνηση αντοχής (π.χ. βάδισμα και τζόκινγκ) είναι καλύτερη από την προπόνηση με βάρη ενώ άλλες έχουν δείξει ότι ο συνδυασμός τους είναι ακόμα καλύτερος. Το συμπέρασμα είναι: γυμναστείτε με όποιο τρόπο μπορείτε και σας αρέσει ακολουθώντας την ένταση που σας ταιριάζει.
Μια πρόσφατη μελέτη βρήκε πώς η τακτική άσκηση μειώνει το σπλαχνικό λίπος. Ένα μόριο σηματοδότησης που ονομάζεται ιντερλευκίνη-6 διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο. Μια παρέμβαση 12 εβδομάδων που συνίστατο σε άσκηση ποδηλάτου μείωσε το σπλαχνικό λίπος σε παχύσαρκους ενήλικες αλλά αυτό το αποτέλεσμα ακυρώθηκε όταν οι συμμετέχοντες έλαβαν το φάρμακο τοσιλιζουμάμπη (tocilizumab) το οποίο εμποδίζει τη σηματοδότηση της ιντερλευκίνης-6 -είναι εγκεκριμένο για τη θεραπεία της ρευματοειδούς αρθρίτιδας. Επίσης, η τοσιλιζουμάμπη αυξάνει τη χοληστερόλης ανεξάρτητα από τη σωματική δραστηριότητα. Η ιντερλευκίνη-6α απελευθερώνεται από τους σκελετικούς μυς κατά τη διάρκεια της άσκησης και οι ερευνητές υποψιάζονται ότι διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη διάλυση του σπλαχνικού λίπους επειδή ρυθμίζει τον ενεργειακό μεταβολισμό, διεγείροντας τη διάσπαση των λιπών.
Να σημειωθεί ότι η ιντερλευκίνη-6 μπορεί να έχει φαινομενικά αντίθετες επιδράσεις στη φλεγμονή. Για παράδειγμα, παρατηρούνται χρόνιες χαμηλές αυξήσεις της ιντερλευκίνης-6 σε ασθενείς με σοβαρή παχυσαρκία, διαβήτη τύπου 2 και καρδιαγγειακές παθήσεις. Το μόριο αυτό έχει φλεγμονώδεις και αντιφλεγμονώδεις ενέργειες, και μπορεί να δράσει διαφορετικά στα υγιή άτομα σε σχέση με τους αρρώστους.
Η δίαιτα χαμηλών υδατανθράκων επίσης μειώνει το σπλαχνικό λίπος. Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Ben-Gurion (BGU) με επικεφαλής την καθηγήτρια Iris Shai δημοσίευσαν μια μελέτη στο Journal of Hepatology σχετικά με τις συνέπειες του συνδυασμού μεσογειακής διατροφής με χαμηλή περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες και άσκησης. Η μελέτη έδειξε ότι η μεσογειακή διατροφή χαμηλών υδατανθράκων μειώνει περισσότερο την ποσότητα του λίπους γύρω από το ήπαρ, την καρδιά και το πάγκρεας, σε σχέση με τις δίαιτες χαμηλών λιπαρών με παρόμοιο αριθμό θερμίδων. Καταγράφηκε μια σημαντική μείωση της τάξης του 30% στο ηπατικό λίπος ενώ το λίπος γύρω από την καρδιά μειώθηκε κατά 11%.
Πηγές:
