Το γερµανικό χαµοµήλι (Matricaria recutita L. ή Ματρικάρια το χαµόµηλον), γνωστό στην Ελλάδα µε την κοινή ονοµασία χαµοµήλι, είναι µία µονοετής πόα της οικογένειας των Συνθέτων (Asteraceae/Compositae), φυτό αρωµατικό και φαρµακευτικό, ύψους µέχρι 35 εκατοστά, µε λείο βλαστό, πολύκλαδο και όρθιο.
Τα φύλλα είναι φτεροσχιδή και τα άνθη είναι σε ακραία κεφάλια ασπροκίτρινα. Αυτοφύεται σε χέρσα και καλλιεργηµένα µέρη και η άνθηση που αρχίζει τον Απρίλιο διαρκεί µέχρι και τον Ιούνιο. Πήρε το όνοµά του από το άρωµά του (µήλο του εδάφους) και ο πρώτος που αναφέρει τις ευεργετικές του ιδιότητες είναι ο πατέρας της Ιατρικής ο Ιπποκράτης που το θεωρούσε εµµηναγωγό και φάρµακο κατά της υστερίας. Άλλες ονοµασίες µε τις οποίες είναι γνωστό το φυτό διεθνώς είναι Chamomilla recutita L. Rauschert, Hungarian Chamomile, Matricaria chamomilla L., Matricaria Flowers, Sweet Chamomile και Wild Chamomile.
Συστατικά του φυτού είναι κουµαρίνες (ουµπελιφερόνη και ο µεθυλικός αιθέρας της ουµπελιφερόνης, η αινιαρίνη), διάφορα φλαβονοειδή (απιγενίνη, απιγετρίνη, απιίνη, λουτεολίνη, κερκετίνη, κερκιµεριτίνη και ρουτίνη), αιθέρια έλαια (κυρίως (-)-α-βισαβολόλη (έως και 50%), χαµαζουλένιο (1-15%), (-)-α-βισαβολολοξείδιο Α, (-)-α-βισαβολολοξείδιο Β, οξείδιο Α της (-)-α-βισαβολόνης, αιθέρες, σεσκιτερπένια πχ. ανθεκοτουλίδη, καδινένιο, φαρνασένιο, φουρφουράλη, σπανθουλενόλη και προαζουλένια πχ. µατρικαρίνη και µατρικίνη. Το χαµαζουλένιο προκύπτει από την µατρικίνη κατά την διάρκεια απόσταξης του ελαίου. Άλλα συστατικά του φυτού είναι αµινοξέα, ανθεµικά οξέα, χολίνη, πολυσακχαρίτες, φυτικά και λιπαρά οξέα, ταννίνες και τριτερπενικοί υδρογονάνθρακες (πχ. τριακοντάνη).
Τα τµήµατα του φυτού που χρησιµοποιούνται είναι οι κεφαλίδες των ανθέων.
ΔΟΣΟΛΟΓΙΑ
Αποξηραµένa άνθη: 2-8 γρ ή ως έγχυµα, τρεις φορές ηµερησίως.
Υγρό Εκχύλισµα: 1-4 ml (1:1 αλκοόλη 45%), τρεις φορές ηµερησίως.
ΔΡΑΣΗ
Σε in vitro µελέτες και µελέτες σε ζώα το χαµοµήλι αναφέρεται ότι έχει µια σειρά από φαρµακολογικές δράσεις, συµπεριλαµβανοµένων των αντιβακτηριακών, αντιφλεγµονωδών, αντισπασµωδικών, αντι-ελκωδών, αντιικών και υποουραιµικών.
Αντιφλεγµονώδης και αντι-αλλεργική δράση. Οι αντιφλεγµονώδεις και αντι-αλλεργικές δράσεις του χαµοµηλιού αναφέρονται πάρα πολύ συχνά στην βιβλιογραφία. Τα αζουλένια που περιέχονται στο αιθέριο έλαιο παρεµποδίζουν την απελευθέρωση της ισταµίνης καθώς και τις αλλεργικές κρίσεις στα πειραµατόζωα. Υγρά αλκοολικά εκχυλίσµατα έχουν δείξει ότι παρεµποδίζουν τις δράσεις της 5-λιποοξυγενάσης και της κυκλοοξυγενάσης καθώς επίσης και την οξείδωση του αραχιδονικού οξέος. Τα κύρια συστατικά για αυτήν την δραστηριότητα βρέθηκαν ότι είναι: η απιγενίνη, το χαµαζουλένιο, ο cis-εν-ινσπιροαιθέρας και η (-)-α-βισαβολόλη. Η µατρικίνη, πρόδροµη ένωση του χαµαζουλένιου, αναφέρεται ότι είναι πιο αποτελεσµατική στις φλεγµονές από ότι το δεύτερο.
Αντιφλεγµονώδης δράση έχει αναφερθεί και για τα σεσκιτερπενικά παράγωγα της βισαβολόλης, µε την µεγαλύτερη αυτήν της (-)-α-βισαβολόλης. Ίδια δράση αναφέρεται ότι έχει και ο cis-σπιροαιθέρας Ωστόσο, καµία αντιφλεγµονώδης δράση έναντι οιδήµατος που προκαλεί η σεροτονίνη, ή η ισταµίνη ή η βραδυκινίνη δεν αναφέρεται στην βιβλιογραφία. Τέλος, έχει δειχθεί ότι αντιφλεγµονώδη δράση έχουν και τα φλαβονοειδή.
Ηρεµιστική δράση. Η απιγενίνη ανταγωνίζεται την φλουνιτραζεπάµη καθώς συνδέεται στον κεντρικό βενζοδιαζεπινικό υποδοχέα, αναστέλλοντας µε αυτό τον τρόπο την δράση της, αλλά στερείται της δράσης αυτής σε άλλους υποδοχείς, συµπεριλαµβανοµένων των µουσκαρινικών, α1- αδρενεργικών και GABAA.
Η υψηλής απόδοσης υγρή χρωµατογραφία (HPLC) έδειξε ότι τα
κλάσµατα του µεθανολικού εκχυλίσµατος µετατοπίζουν: α) την φλουνιτραπεζάµη από τους υποδοχείς της, στις µεµβράνες της παρεγκεφαλίδας των αρουραίων (cerebellum membranes) και β) την µουσκιµόλη από τους GABA υποδοχείς της, στις µεµβράνες του εγκεφάλου των αρουραίων (cortical membranes), εξαιτίας της παρουσίας του GABA στα κλάσµατα. Επίσης, έχει καταγραφεί αύξηση της διάρκειας του ύπνου που προκαλείται από εξοβαρβιτάλη και µείωση της δραστηριότητας των ποντικιών.
Αντι-ελκώδης δράση. Αντι-ελκώδης δράση σε αρουραίους αναφέρεται ότι έχει η (-)-α-βισαβολόλη. Αυτή φαίνεται να αναστέλλει την ανάπτυξη ελκών που οφείλονται στην ινδοµεθακίνη, το στρες, ή την αιθανόλη.
Αντιµικροβιακή και αντιϊκή δράση. Το έλαιο του χαµοµηλιού αναφέρεται ότι έχει αντι-µυκητιακή και αντιβακτηριακή δράση εναντίον των Gram-θετικών βακτηρίων. Συγκεκριµένα, η ερνιαρίνη έχει αντιβακτηριακές και αντι-µυκητιακές δράσεις, παρουσία υπεριώδους (UV) ακτινοβολίας. Αντιβακτηριακή δράση αναφέρεται ότι έχουν όλα τα είδη των κουµαρινών του χαµοµηλιού. Ένα αιθανολικό απόσταγµα του φυτού αναφέρεται ότι αναστέλλει την ανάπτυξη του ιού της πολυοµυελίτιδας και των ερπητοϊών.
Αντισπασµωδική δράση. Τα φλαβονοειδή και η βισαβολόλη καθώς και τα παράγωγα της που περιέχονται στο χαµοµήλι αναφέρεται ότι έχουν αντισπασµωδική δράση στον ειλεό των πειραµατόζωων. Μεγαλύτερη, ωστόσο, δραστικότητα φαίνεται να έχουν τα φλαβονοειδή και κυρίως η απιγενίνη, η οποία βρέθηκε να έχει τρεις φορές µεγαλύτερη αποτελεσµατικότητα από ότι ηπαπαβερίνη. Η δράση της (-)-α-βισαβολόλης φαίνεται να είναι συγκρίσιµη µε αυτή της παπαβερίνης, ενώ το αιθέριο έλαιο, στο σύνολο του, έχει µικρότερη δράση. Επίσης ο cis- σπιροαιθέρας αναφέρεται ότι κατέχει χαλαρωτικές ιδιότητες στους λείους µύες.
Τέλος, το υδατικό εκχύλισµα προκαλεί αύξηση του τόνου της µήτρας στα πειραµατόζωα σε συγκέντρωση 1-2 mg/mm3.
Άλλες δράσεις
Πολυσακχαρίτες υψηλού µοριακού βάρους που προάγουν το ανοσοποιητικό σύστηµα έχουν αποµονωθεί από το γερµανικό χαµοµήλι. Το αιθέριο έλαιο αναφέρεται ότι αυξάνει την έκκριση της χολής και την συγκέντρωση της χοληστερόλης σε αυτή, όταν χορηγείται σε δόσεις 0,1 ml/kg σωµατικού βάρους από το στόµα σε γάτες και σκυλιά. Μια δόση 0,2 ml/kg
σωµατικού βάρους φαίνεται να έχει υποτασική δράση καθώς και κατασταλτική δράση στην λειτουργία της καρδιάς και της αναπνοής. Η ικανότητα του αιθέριου ελαίου να αναγεννά µερικώς τον ηπατικό ιστό σε αρουραίους µε ηπατική νόσο οφείλεται στα αζουλενικά συστατικά του.
Τέλος, το αιθέριο έλαιο αναφέρεται ότι µπορεί να µειώσει την συγκέντρωση της ουρίας στον ορό σε κουνέλια, σε περιπτώσεις ουραιµίας. Σε κλινικές µελέτες τα εκχυλίσµατα των γερµανικού χαµοµηλιού αναφέρεται ότι έχουν αντιφλεγµονώδεις, αντισηπτικές και αντισπασµωδικές ιδιότητες στον ανθρώπινο στόµαχο και δωδεκαδάκτυλο.
Αντιφλεγµονώδεις και επουλωτικές ιδιότητες. Οι κλινικές µελέτες που προσπάθησαν να ερευνήσουν τις αντιφλεγµονώδεις και τις επουλωτικές ιδιότητες του γερµανικού χαµοµηλιού συνοψίζονται παρακάτω:
Μια κρέµα που περιέχει εκχύλισµα του γερµανικού χαµοµηλιού αναφέρεται ότι έχει δράσεις παρόµοιες µε αυτές της 0,25% υδροκορτιζόνης αλλά µεγαλύτερη αποτελεσµατικότητα από την 0,1% διφλουκορτολόνη και την 0,5% bufexamax, σε ασθενείς µε φλεγµονώδη δερµατίτιδα. Η µελέτη αυτή απέδειξε τις παραπάνω ιδιότητες σε 161 ασθενείς. Οι έρευνες που µελέτησαν και υγιείς εθελοντές έδειξαν ότι αλοιφή που περιέχει εκχύλισµα γερµανικού χαµοµηλιού έχει µεγαλύτερη αποτελεσµατικότητα από την 0,1% υδροκορτιζόνη σε ασθενείς µε δερµατίτιδα, ενώ η κρέµα γερµανικού χαµοµηλιού (20mg/g) φάνηκε να µειώνει τον ερεθισµό στα µάτια καθώς και την ερυθρότητα του προσώπου. Μια µελέτη µε 25 τυχαία επιλεγµένους δοκιµαζόµενους έδειξε ότι κρέµα που περιέχει ένα υδατικό αλκοολικό εκχύλισµα γερµανικού χαµοµηλιού είναι περισσότερο αποτελεσµατική από την υδροκορτιζόνη σε περιπτώσεις ερυθήµατος που οφείλεται σε UVB ακτινοβολία.
Σε µια ανοιχτή έρευνα που περιελάµβανε 98 ασθενείς µε καρκίνο, ένα εκχύλισµα που περιείχε 50mg (-)-α-βισαβολόλης και 150-300mg απιγενίν-7-γλυκοσίδης/100g και χρησιµοποιήθηκε από τους ασθενείς τρεις φορές την ηµέρα, έδειξε να µειώνει την στοµατίτιδα, η οποία προκαλείται συνήθως είτε από την ακτινοβολία ή την χηµειοθεραπεία.
Ωστόσο µια άλλη έρευνα, διπλά τυφλή, που χρησιµοποίησε οµάδα placebo, 164 ασθενών, έδειξε ότι στοµατικό διάλυµα που περιείχε γερµανικό χαµοµήλι δεν µείωσε την στοµατίτιδα την προκαλούµενη από θεραπεία µε 5-φθοριοουρακύλη. Το χαµοµήλι αναφέρεται ότι είναι αποτελεσµατικό και για µολύνσεις του βλεννογόνου. Αραιωµένα εκχυλίσµατα γερµανικού χαµοµηλιού µε τα οποία οι δοκιµαζόµενοι ξέπλεναν το στόµα τους 5-6 φορές την ηµέρα πρόσφεραν φρεσκάδα και στυπτικές δράσεις. Μία κρέµα που περιέχει χαµοµήλι αναφέρεται να έχει αντιφλεγµονώδεις, ελαφρώς αναισθητικές, δροσιστικές καθώς και αρωµατικές ιδιότητες. Αυτές οι δράσεις βρέθηκαν να εµφανίζονται σε ασθενείς µε µόλυνση στο πόδι.
Σηµείωση: Παράλληλα µε την κρέµα χορηγούνταν και η φαρµακευτική αγωγή (Isaac et al, 1979). Οι επουλωτικές ιδιότητες της αλοιφής που περιέχει κοινό χαµοµήλι και της κρέµας µε 5% δεξαπανθενθόλη είχαν συγκρίσιµη αποτελεσµατικότητα όταν αυτές χορηγήθηκαν για 6 µέρες σε 147 γυναίκες ασθενείς που υποβλήθηκαν σε καισαρική. Ένα εκχύλισµα (50 mg βισαβολόλης και 3 mg χαµαζουλένιου/100g) αναφέρεται ότι µείωσε την αιµορραγία των πληγών σε 14 άτοµα που υποβλήθηκαν σε αφαίρεση των τατουάζ τους. Σε µία άλλη έρευνα µε 120 ασθενείς, αλοιφή µε γερµανικό χαµοµήλι µείωσε την αιµορραγία, τον κνησµό και το κάψιµο που οφείλονταν σε αιµορροΐδες (Tubaro et al, 1984).
Ηρεµιστική δράση. Το γερµανικό χαµοµήλι αναφέρεται ότι έχει ηρεµιστικές δράσεις. Λήψη από το στόµα ενός εκχυλίσµατος από γερµανικό χαµοµήλι φαίνεται να προκάλεσε βαθύ ύπνο σε 10 από 12 ασθενείς που υποβλήθηκαν σε καρδιακό φλεβοκαθετηριασµό.
ΧΡΗΣΕΙΣ
Το κοινό χαµοµήλι έχει αναγνωρισθεί από το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο ως µια φυσική πηγή αρώµατος στα τρόφιµα (κατηγορία Ν2). Η κατηγορία αυτή δείχνει πως το χαµοµήλι µπορεί µεν να χρησιµοποιηθεί σε ορισµένα τρόφιµα σε µικρές ποσότητες, αλλά υπάρχει πιθανότητα περιορισµού λόγω πιθανού ενεργού συστατικού (προς το παρόν αδιευκρίνιστου) στο τελικό προϊόν. Το κοινό χαµοµήλι χρησιµοποιείται ευρέως σαν έγχυµα.
Στις ΗΠΑ, το κοινό χαµοµήλι θεωρείται GRAS, δηλαδή ως ασφαλές για την υγεία του ανθρώπου (GRAS:Generally Recognized As Safe). Όσον αφορά στη χρήση του ως βοτάνου, το κοινό χαµοµήλι αναφέρεται ότι έχει αντισπασµωδικές, ελαφρώς ηρεµιστικές, αντιφλεγµονώδεις, αντισηπτικές και αντικαταρροϊκές ιδιότητες. Επίσης, έχει χρησιµοποιηθεί σε περιπτώσεις φουσκώµατος στο στοµάχι, ναυτίας του ταξιδιώτη, ρινικής καταρροής-συνάχι, διάρροιας, κόπωσης, αιµορροΐδων, µαστίτιδας, ελκών στα πόδια και ιδιαίτερα σε περιπτώσεις γαστρεντερικών ενοχλήσεων συνδυαζόµενες µε νευρικότητα σε παιδιά (Jakovlev et al, 1983).
Η µονογραφία Ε της Γερµανικής Επιτροπής ενέκρινε τη χρησιµοποίηση του χαµοµηλιού για: τη θεραπεία γαστρεντερικών σπασµών, φλεγµονωδών ασθενειών του γαστρεντερικού συστήµατος, φλεγµονών του δέρµατος (εξωτερική επιφάνεια) και των βλεννωδών µεµβρανών καθώς και για την θεραπεία δερµατικών ασθενειών που έχουν προκληθεί από βακτήρια, συµπεριλαµβανοµένων και της στοµατικής κοιλότητας (Breinlich et al, 1968). Επίσης ενέκρινε τη χρησιµοποίηση του χαµοµηλιού σε φλεγµονές και ερεθισµούς της αναπνευστικής οδού (µε εισπνοή) και των γενετικών οργάνων (λουτρά και πλύσεις).
ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ
Εξαιτίας των αλλεργικών αντιδράσεων, άτοµα µε υπερευαισθησία στα φυτά της οικογένειας Asteraceae/Compositae θα πρέπει να αποφεύγουν την κατανάλωση του γερµανικού χαµοµηλιού. Επιπρόσθετα το γερµανικό χαµοµήλι επιταχύνει τις αλλεργικές αντιδράσεις, ή επιβαρύνει ήδη υπάρχοντα συµπτώµατα σε άτοµα µε υπερευαισθησία (πχ. σε ασθµατικούς).
Υπερβολικές δόσεις µπορεί να εµπλακούν στην αντιπηκτική θεραπεία, εξαιτίας της παρουσίας των κουµαρινικών συστατικών.
Δεν συνιστάται η χρήση σκευασµάτων χαµοµηλιού σε βρέφη κατά την περίοδο της οδοντοφυίας.
Εγκυµοσύνη και θηλασµός. Το χαµοµήλι αναφέρεται ότι επηρεάζει τον έµµηνορρησιακό κύκλο και ότι τα εκχυλίσµατά του ασκούν σηµαντική επίδραση στην µήτρα. Μελέτες για τερατογένεση σε αρουραίους, σε κουνέλια και σκυλιά, έδειξαν ότι η (-)-α-βισαβολόλη προκαλεί τερατογένεση σε από του στόµατος χορηγούµενη δόση 1-3 ml/kg σωµατικού βάρους. Δόση 3 ml/kg σωµατικού βάρους βρέθηκε ότι αυξάνει τον αριθµό των reabsorbed εµβρύων και µειώνει το σωµατικό βάρος των νεογέννητων. Όταν η (-)-α-βιsαβολόλη χορηγήθηκε από το στόµα σε δόσεις 250 και 500 mg/kg σωµατικού βάρους σε εγκύους αρουραίους, το έµβρυο δεν έδειξε να επηρεάζεται καθόλου. Ωστόσο, η υπερβολική κατανάλωση χαµοµηλιού πρέπει να αποφεύγεται από τις εγκύους και τις θηλάζουσες µητέρες.
ΑΝΕΠΙΘΥΜΗΤΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ
Αν και δεν γνωρίζουν οι επιστήµονες το συγκεκριµένο είδος, το χαµοµήλι γενικά φαίνεται να προκαλεί αλλεργικές αντιδράσεις. Έως τώρα υπάρχουν δύο αναφορές που προσδίδουν στο χαµοµήλι αναφυλακτική αντίδραση. Και στις δύο αυτές περιπτώσεις οι δοκιµαζόµενοι ένιωσαν µια υπερευαισθησία στο φυτό Αµβροσία (είδος του Asteraceae/Compositae). Τα συµπτώµατα που είχαν, περιελάµβαναν: κοιλιακούς πόνους, οίδηµα της γλώσσας, αίσθηµα βάρους στο λαιµό, αγγειο-οίδηµα των χειλιών και των µατιών, διάχυτο κνησµό, µεγάλη αίσθηση της ακοής, απόφραξη της άνω αναπνευστικής οδού και οίδηµα του φάρυγγα. Όλοι οι ασθενείς συνήλθαν µετά από φαρµακευτική αγωγή. Οι ασθενείς µε υπερευαισθησία στο κοινό χαµοµήλι φάνηκε να έχουν παρόµοιες ευαισθησίες και σε άλλα µέλη της οικογένειας Asteraceae/Compositae, καθώς και στο σέλινο (οικογένεια Umbelliferae).
Η υπερβολική επαφή µε το χαµοµήλι αναφέρεται ότι προκαλεί αλλεργία στο δέρµα Κατανάλωση αφεψήµατος από χαµοµήλι µπορεί να επιβαρύνει τις ήδη υπάρχουσες αλλεργίες και η χρησιµοποίηση κλύσµατος από χαµοµήλι µπορεί να προκαλέσει άσθµα και κνησµό.
Οι αλλεργικές ιδιότητες του χαµοµηλιού οφείλονται στο ανθεκοτουλίδιο, τη σεσκιτερπενική λακτόνη (σε χαµηλές συγκεντρώσεις) και στη µατρικαρίνη, ένα προαζουλένιο που µπορεί να προκαλέσει θετικό εύρηµα στο αλλεργικό τεστ όταν οι ασθενείς έχουν υπερευαισθησία στη σεσκιτερπενική λακτόνη. Η σεσκιτερπενική λακτόνη ενοχοποιείται για την αλλεργική δράση πολλών φυτών, και κυρίως αυτών που ανήκουν στην οικογένεια Asteraceae/Compositae. Η πρόδροµη ένωση για την αλλεργική δράση είναι µια οµάδα εξωκυκλικού α-µεθυλενίου.
Οι κεφαλίδες των άνθεων περιέχουν ανθεµικό οξύ το οποίο δρα ως εµετικό σε µεγάλες δόσεις. Η οξεία τοξικότητα του αιθέριου ελαίου του χαµοµηλιού (κοινού και ρωµαϊκού) φαίνεται να είναι µικρή. Οι από του στόµατος και δέρµατος LD50 δόσεις σε κουνέλια αναφέρεται ότι είναι µεγαλύτερες από 5 g/kg σωµατικού βάρους και η εφαρµογή του µη αραιωµένου ελαίου σε ξυρισµένη πλάτη των ποντικιών, στο δέρµα των κουνελιών και του ανθρώπου δεν φαίνεται να προκαλεί κάποιον εµφανή ερεθισµό. Η LD50 δόση για το αιθέριο έλαιο του κοινού χαµοµηλιού (χορήγηση από του στόµατος σε ποντίκια) είναι 2,5ml/kg σωµατικού βάρους. Η οξεία τοξικότητα της (-)-α-βισαβολόλης σε ποντίκια και αρουραίους είναι µικρή και πιο συγκεκριµένα γύρω στα 15ml/kg σωµατικού βάρους. Η υπο-οξεία τοξικότητα της (-)-α- βισαβολόλης (χορήγηση από το στόµα) υπολογίζεται να είναι περίπου ανάµεσα στα 1 και 2ml/kg σωµατικού βάρους σε αρουραίους και σκυλιά. Τέλος, η LD50 δόση για τον cis- σπιροαιθέρα (σε ποντίκια µε ενδο-περιτοναϊκή ένεση) είναι 670 mg/kg σωµατικού βάρους.
ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ
Δεν αναφέρονται συγκεκριµένες αλληλεπιδράσεις. Υπερβολικές δόσεις όµως µπορεί να εµπλακούν στην αντιπηκτική θεραπεία, εξαιτίας της παρουσίας των κουµαρινικών συστατικών του.
Επίσης, λόγω της καταπραϋντικής του δράσης, το κοινό χαµοµήλι δεν θα πρέπει να λαµβάνεται ταυτόχρονα µε αγχολυτικά-ηρεµιστικά φάρµακα ιδιαίτερα µε βενζοδιαζεπίνες, ή αλκοόλ.
Φαρµακολογικό σχόλιο: Η χηµική σύσταση του κοινού χαµοµηλιού και ιδιαίτερα του αιθέριου ελαίου του, αναφέρεται ότι είναι παρόµοια µε αυτή του ρωµαϊκού χαµοµηλιού. Η φαρµακολογική του δράση συνδέεται µε τα φλαβονοειδή και τα κλάσµατα του αιθέριου ελαίου.
Το γερµανικό χαµοµήλι βρέθηκε ότι έχει µια µεγάλη σειρά φαρµακολογικών δράσεων (πχ. αντιφλεγµονώδεις και αντισπασµωδικές) και πολλές από αυτές υποστηρίζουν τη χρήση του ως βοτάνου). Ένας µικρός αριθµός ερευνών σε ασθενείς αλλά και υγιείς εθελοντές απέδειξαν ότι το χαµοµήλι έχει αντιφλεγµονώδεις, επουλωτικές καθώς και ηρεµιστικές ιδιότητες. Τοξικολογικές µελέτες αναφέρουν ότι το χαµοµήλι έχει µικρή τοξικότητα παρόλο που υπήρξαν αλλεργικές αντιδράσεις.
