Στη φανταστική σχέση μεταξύ των αθάνατων βαμπίρ και των νυχτερίδων, ο δημιουργός του Dracula, Bram Stoker, μπορεί να είχε κάποιο δίκιο. «Ίσως είναι όλα στο αίμα», λέει η Emma Teeling, γενετίστρια που μελετά την εξαιρετική μακροζωία των νυχτερίδων με την ελπίδα να ανακαλύψει οφέλη για τον άνθρωπο. Η ερευνήτρια του University College Dublin, στην Ιρλανδία, συνεργάζεται με τη φιλανθρωπική οργάνωση Bretagne Vivante για να μελετήσει νυχτερίδες που ζουν σε αγροτικές εκκλησίες και σχολεία στη Βρετάνη, στη δυτική Γαλλία. «Παίρνουμε λίγο αίμα, αλλά αντί να είμαστε εμείς τα βαμπίρ για τις νυχτερίδες, τις κάνουμε να μας δίνουν τα μυστικά τους», λέει η Teeling.
Αυτά τα μυστικά είναι μαγευτικά. Οι νυχτερίδες όχι μόνο ζουν περισσότερο από άλλα ζώα που έχουν το ίδιο μέγεθος τους, αλλά παραμένουν υγιείς για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και μπορούν να φιλοξενήσουν παθογόνα όπως ο ιός Έμπολα ή οι κορωνοϊοί χωρίς να αρρωσταίνουν. Το γιατί συμβαίνει αυτό είναι άγνωστο αλλά υπάρχουν ορισμένες υποθέσεις π.χ. μερικοί ερευνητές υποθέτουν ότι η αντιιική ανοσία των νυχτερίδων απέναντι στους κορωνοϊούς ενισχύεται, μεταξύ άλλων, από τα υψηλά επίπεδα μελατονίνης που διαθέτουν.
Η Teeling, η οποία περιέγραψε την έρευνά της σε μια συνέντευξή της, επικεντρώνεται στο μακρόβιο είδος που λέγεται τρανομυωτίδα (Myotis myotis ή Greater Mouse Eared Bat) με στόχο να βρει το κλειδί για τη μεγαλύτερη και πιο υγιή ζωή στους ανθρώπους. “Πιστεύω ακράδαντα ότι το κλειδί βρίσκεται στη μελέτη των νυχτερίδων”, λέει.
Τι το ιδιαίτερο έχουν οι νυχτερίδες; Συνήθως στη φύση υπάρχει ένα μοτίβο -σχεδόν νόμος- ότι τα μικρά ζώα πεθαίνουν σχετικά γρήγορα ως συνέπεια ενός πολύ γρήγορου μεταβολισμού. Οι νυχτερίδες είναι μοναδικές γιατί είναι μερικές από τις μικρότερες από όλα τα θηλαστικά, ωστόσο μπορούν να ζήσουν για εξαιρετικά μεγάλο χρονικό διάστημα. Φαίνεται ότι έχουν αναπτύξει μηχανισμούς για να επιβραδύνουν τη διαδικασία γήρανσης. Ο ρυθμός γήρανσης είναι πολύ πιο αργός στις νυχτερίδες και το εύρος της υγείας τους είναι πολύ μεγαλύτερο. Σκεφτείτε έναν εκατόχρονο που είναι πραγματικά υγιής μέχρι τις τελευταίες εβδομάδες της ζωής του. Αυτό συμβαίνει με τις νυχτερίδες.
Κανείς δεν ήξερε τι συνέβαινε με τις νυχτερίδες καθώς γερνούσαν. Ο μόνος τρόπος για να ξέρετε την ηλικία μιας νυχτερίδας είναι να κοιτάξετε τα κόκαλα στα δάχτυλά τους, εάν οι αρθρώσεις δεν έχουν ακόμη ενωθεί, αυτή η νυχτερίδα είναι ακόμα μωρό, όταν ενωθούν είναι ενήλικας. Αλλά από το 2010, ο οργανισμός Bretagne Vivante έβαλε ένα μικρό τσιπ όπως σε έναν σκύλο ή μια γάτα, που ονομάζεται pit tag, κάτω από το δέρμα των νυχτερίδων όταν είναι μωρά. Κάθε χρόνο οι ερευνητές έπαιρναν λίγα φτερά, λίγο αίμα και επέστρεφαν στο εργαστήρι της Teeling, στην Ιρλανδία, παρακολουθώντας μερικούς βιοδείκτες γήρανσης. Εξέτασαν τα τελομερή. Στο τέλος κάθε χρωμοσώματος στα κύτταρά μας υπάρχουν προστατευτικά καλύμματα -όπως ο προφυλακτήρας σε ένα αυτοκίνητο- και κάθε φορά που τα κύτταρα αναπαράγονται, συντομεύουν τα τελομερή. Αν γίνουν πολύ μικρά, το κύτταρο πρέπει να αυτοκαταστραφεί, αλλά μερικές φορές παραμένει γηρασμένο, κάτι που έχει σημασία για τη διαδικασία της γήρανσης.
Τελομερή και COVID-19
Αλλά στις μακρόβιες νυχτερίδες όπως είναι η τρανομυωτίδα, τα τελομερή δεν συντομεύονται με την ηλικία. Έτσι μπορούν να προστατεύσουν το DNA τους. Τα γονίδια από νεαρές, μέσης ηλικίας και ηλικιωμένες νυχτερίδες αυξάνουν την ικανότητά τους να επιδιορθώνουν το DNA τους με την ηλικία και να αποκαθιστούν τις ζημιές. Στον άνθρωπο αυτή η ικανότητα μειώνεται. Καθώς μεγαλώνουμε, εμφανίζουμε αρθρίτιδα, υποφέρουμε από φλεγμονή. Στις νυχτερίδες δεν φαίνεται να συμβαίνει αυτό και το ερώτημα είναι πώς; Αποκαθιστούν τη βλάβη στο DNA τους και είναι επίσης σε θέση να ρυθμίσουν την ανοσολογική τους απάντηση, διατηρώντας την ισορροπημένη μεταξύ αντιιικών και αντιφλεγμονωδών αποκρίσεων.
Όταν κοιτάζετε για παράδειγμα τη νόσο COVID-19, αυτό που σκοτώνει κάποιον είναι η υπερβολικά διεγερμένη ανοσοαπόκριση. “Στο Δουβλίνο, κάναμε ένα πείραμα εξετάζοντας τις αντιικές και αντιφλεγμονώδεις κυτοκίνες και διαπιστώσαμε ότι αν ένας άνθρωπος με ανοσοποιητικό προφίλ νυχτερίδας νοσηλευόταν στο νοσοκομείο, δεν θα κατέληγε σε αναπνευστήρα. Αν συμβαίνει το αντίστροφο, κατέληγε σε αναπνευστήρα”, λέει η Teeling. “Μοιραζόμαστε τα ίδια γονίδια με τις νυχτερίδες, με μικρές τροποποιήσεις. Φανταστείτε να βρούμε ένα γονίδιο που ρυθμίζει αυτές τις επιδράσεις, θα μπορούσαμε τότε να φτιάξουμε ένα φάρμακο για τον άνθρωπο”.
