Των Andrew Wilkinson και Jamie Barker, The Conversation.
Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους το στρες μπορεί να προκαλέσει ισχυρές σωματικές αντιδράσεις στους αθλητές. Αλλά με την εκπαίδευση, αυτή η απόκριση μπορεί να αλλάξει έτσι ώστε ένα άτομο να αντιδρά θετικά υπό πίεση. Το άγχος της απόδοσης είναι σχεδόν αναπόφευκτο. Αλλά υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί παράγοντες που υπαγορεύουν ακριβώς το πώς το μυαλό και το σώμα μας ανταποκρίνονται στα στρεσογόνα γεγονότα.
Συνήθως, το άγχος είναι το αποτέλεσμα μιας ανταλλαγής μεταξύ δύο παραγόντων: των απαιτήσεων και των πόρων. Ένα άτομο μπορεί να αισθάνεται άγχος για ένα γεγονός εάν αισθάνεται ότι οι απαιτήσεις είναι μεγαλύτερες από ό,τι μπορεί να αντεπεξέλθει. Έτσι, για έναν αθλητή, οι απαιτήσεις περιλαμβάνουν το υψηλό επίπεδο σωματικής και πνευματικής προσπάθειας που απαιτείται για να πετύχει, τα επίπεδα αβεβαιότητας σχετικά με το γεγονός ή την πιθανότητα επιτυχίας του και τυχόν κινδύνους για την υγεία του (όπως τραυματισμός) ή την αυτοεκτίμησή του.
Οι πόροι, από την άλλη πλευρά, είναι η ικανότητα ενός ατόμου να ανταπεξέλθει σε αυτές τις απαιτήσεις. Αυτά περιλαμβάνουν παράγοντες όπως τα επίπεδα εμπιστοσύνης, πόσο έλεγχο πιστεύουν ότι έχουν στην έκβαση της κατάστασης και αν ανυπομονούν για το γεγονός ή όχι.
Κάθε νέα απαίτηση ή αλλαγή στις συνθήκες επηρεάζει το εάν ένα άτομο ανταποκρίνεται θετικά ή αρνητικά στο άγχος. Συνήθως, όσο περισσότερους πόρους ένα άτομο αισθάνεται ότι διαθέτει για να χειριστεί την κατάσταση, τόσο πιο θετική είναι η απόκρισή του στο στρες. Αυτή η θετική απόκριση στο στρες είναι γνωστή ως κατάσταση πρόκλησης.
Αλλά εάν το άτομο αισθάνεται ότι υπάρχουν πάρα πολλές απαιτήσεις, είναι πιο πιθανό να βιώσει μια αρνητική απάντηση στο στρες -γνωστή ως κατάσταση απειλής. Η έρευνα δείχνει ότι οι καταστάσεις πρόκλησης οδηγούν σε καλές επιδόσεις, ενώ οι καταστάσεις απειλής οδηγούν σε χειρότερη απόδοση.
Οι συνέπειες του στρες
Οι αντιδράσεις μας απέναντι στην πρόκληση και την απειλή επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο το σώμα μας ανταποκρίνεται σε στρεσογόνες καταστάσεις, καθώς και τα δύο επηρεάζουν την παραγωγή αδρεναλίνης και κορτιζόλης (γνωστές και ως ορμόνες του στρες).
Κατά τη διάρκεια μιας κατάστασης πρόκλησης, η αδρεναλίνη αυξάνει την ποσότητα του αίματος που αντλείται από την καρδιά και διευρύνει τα αιμοφόρα αγγεία. Αυτό είναι καλό για το σώμα, καθώς η αδρεναλίνη επιτρέπει την παροχή περισσότερης ενέργειας στους μύες και τον εγκέφαλο. Αυτή η αύξηση του αίματος και η μείωση της πίεσης στα αιμοφόρα αγγεία έχει συσχετιστεί σταθερά με την ανώτερη αθλητική απόδοση σε οτιδήποτε, από το κρίκετ, το γκολφ και την εκτέλεση πέναλτι.
Αλλά κατά τη διάρκεια μιας κατάστασης απειλής, η κορτιζόλη αναστέλλει τη θετική επίδραση της αδρεναλίνης, με αποτέλεσμα πιο σφιχτά αιμοφόρα αγγεία, υψηλότερη αρτηριακή πίεση, βραδύτερες ψυχολογικές αποκρίσεις (όπως φτωχότερη λήψη αποφάσεων) και υψηλότερο καρδιακό ρυθμό. Εν ολίγοις, μια κατάσταση απειλής κάνει τους ανθρώπους πιο ανήσυχους –παίρνουν χειρότερες αποφάσεις και αποδίδουν πιο άσχημα. Στους παίκτες του τένις, τα υψηλότερα επίπεδα κορτιζόλης έχουν συσχετιστεί με περισσότερα ανεπιτυχή σερβίς και μεγαλύτερα επίπεδα άγχους.
Τούτου λεχθέντος, το άγχος είναι επίσης μια κοινή εμπειρία για τους αθλητές όταν βρίσκονται υπό πίεση. Το άγχος μπορεί να αυξήσει τον καρδιακό ρυθμό και την εφίδρωση, να προκαλέσει καρδιακούς παλμούς, μυϊκούς τρόμους και δύσπνοια, καθώς και πονοκεφάλους, ναυτία, πόνο στο στομάχι, αδυναμία και επιθυμία διαφυγής σε πιο σοβαρές περιπτώσεις. Το άγχος μπορεί επίσης να μειώσει τη συγκέντρωση και τον αυτοέλεγχο (όπως το να είσαι ήρεμος) και να προκαλέσει υπερβολική σκέψη. Το άγχος μπορεί επίσης να εκδηλωθεί με τη μορφή ενθουσιασμού ή νευρικότητας ανάλογα με την απόκριση στο στρες.
Μηχανισμοί αντιμετώπισης
Οι αρνητικές αντιδράσεις στο στρες μπορεί να είναι επιβλαβείς τόσο για τη σωματική όσο και για την ψυχική υγεία –και οι επαναλαμβανόμενες αποκρίσεις μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο καρδιακών παθήσεων και κατάθλιψης.
Αλλά υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους οι αθλητές μπορούν να διασφαλίσουν ότι ανταποκρίνονται θετικά υπό πίεση. Οι θετικές αντιδράσεις στο στρες μπορούν να προωθηθούν με την ενθάρρυνση των συναισθημάτων εμπιστοσύνης και ελέγχου μέσω της γλώσσας που εμείς και άλλοι (όπως προπονητές ή γονείς) χρησιμοποιούμε. Οι ψυχολόγοι μπορούν επίσης να βοηθήσουν τους αθλητές να αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο βλέπουν τις φυσιολογικές τους αντιδράσεις –όπως να τους βοηθήσουν να δουν τον υψηλότερο καρδιακό ρυθμό ως ενθουσιασμό και όχι ως νεύρα.
Οι ψυχολογικές δεξιότητες –όπως η οπτικοποίηση– μπορούν επίσης να βοηθήσουν στη μείωση των φυσιολογικών μας αντιδράσεων στην απειλή. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει τη δημιουργία μιας διανοητικής εικόνας μιας εποχής κατά την οποία ο αθλητής είχε καλή απόδοση ή να φανταστεί τον εαυτό του να τα πάει καλά στο μέλλον. Αυτό μπορεί να βοηθήσει στη δημιουργία συναισθημάτων εμπιστοσύνης και ελέγχου πάνω στο αγχωτικό γεγονός.
Η αναδημιουργία ανταγωνιστικής πίεσης κατά τη διάρκεια της προπόνησης μπορεί επίσης να βοηθήσει τους αθλητές να μάθουν πώς να αντιμετωπίζουν το άγχος. Ένα παράδειγμα αυτού μπορεί να είναι η βαθμολογία αθλητών έναντι συνομηλίκων τους για να δημιουργήσουν μια αίσθηση ανταγωνισμού. Αυτό θα αύξανε τις απαιτήσεις που αντιμετωπίζουν οι παίκτες σε σύγκριση με μια κανονική προπόνηση, ενώ θα τους επέτρεπε να εξασκηθούν στην αντιμετώπιση του άγχους.
Είναι λοιπόν δυνατό να μάθουμε να έχουμε καλύτερη αντίδραση σε στρεσογόνες καταστάσεις. Η εκμάθηση αυτής της δεξιότητας μπορεί να είναι μόνο ένας από τους πολλούς λόγους για τους οποίους οι αθλητές μπορούν να εκτελούν πολλά από τα κατορθώματά τους.
