Γράφει η Karin Modig, Associate Professor, Epidemiology, Karolinska Institutet, The Conversation.
Οι άνθρωποι μπορεί να ζουν περισσότερο κατά μέσο όρο στις μέρες μας, αλλά, παρόλα αυτά, μόνο ένα κλάσμα από εμάς θα ζήσει μέχρι τα 100ά γενέθλιά του. Ωστόσο, οι λόγοι για τους οποίους μόνο λίγοι εκλεκτοί θα γίνουν εκατονταετείς παραμένουν μυστήριο για τους επιστήμονες.
H τελευταία εργασία που δημοσιεύτηκε από εμένα και τους συναδέλφους μου αποκάλυψε έναν παράγοντα που μπορεί να είναι το κλειδί για τη μακρά ζωή που βιώνουν οι αιωνόβιοι. Η ερευνητική μου ομάδα διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι που ζουν μέχρι τα 100 φαίνεται να έχουν την υπεράνθρωπη ικανότητα να αποφεύγουν τις ασθένειες.
Οι εκατονταετείς παρουσιάζουν τόσο μεγάλο ενδιαφέρον για τους επιστήμονες επειδή μπορεί να κρατούν το κλειδί για την κατανόηση του πώς μπορούμε να ζήσουμε περισσότερο – και να ζήσουμε περισσότερο με καλύτερη υγεία. Μερικά ερωτήματα που οι ερευνητές έχουν σκεφτεί εδώ και καιρό είναι αν ένα από τα κλειδιά για την ανθεκτικότητα ενός εκατονταετούς έγκειται κυρίως στην ικανότητά του να αναβάλλει σοβαρές ασθένειες ή αν απλώς επιβιώνει καλύτερα από αυτές. Ή μήπως αποφεύγει εντελώς ορισμένες ασθένειες;
Η κατανόηση της απάντησης σε αυτά τα ερωτήματα θα μας έφερνε ένα βήμα πιο κοντά στο να καταλάβουμε ποιοι συγκεκριμένοι παράγοντες συμβάλλουν στη μακροζωία. Έτσι, οι συνάδελφοί μου κι εγώ ξεκινήσαμε να δούμε αν μπορούσαμε να βρούμε τις απαντήσεις. Σε δύο πρόσφατες μελέτες, αναλύσαμε και συγκρίναμε άτομα με μεγαλύτερη και μικρότερη διάρκεια ζωής που γεννήθηκαν το ίδιο έτος.
Τα αποτελέσματα των δύο μελετών έδειξαν ότι οι εκατονταετείς όχι μόνο υποφέρουν από λιγότερες ασθένειες συνολικά σε όλη τους τη ζωή, αλλά τις αναπτύσσουν και πιο αργά. Είναι επίσης λιγότερο πιθανό να εμφανίσουν θανατηφόρες παθήσεις, όπως σοβαρές καρδιαγγειακές παθήσεις, σε σύγκριση με τους συνομηλίκους τους με μικρότερη διάρκεια ζωής.
Η πρώτη μελέτη περιελάμβανε 170.787 άτομα που γεννήθηκαν στην κομητεία της Στοκχόλμης της Σουηδίας μεταξύ 1912 και 1922. Χρησιμοποιώντας ιστορικά δεδομένα υγείας, οι κάτοικοι παρακολουθήθηκαν για 40 χρόνια -είτε από την ηλικία των 60 ετών μέχρι τον θάνατό τους, είτε έως την ηλικία των 100 ετών.
Διαπιστώσαμε ότι οι αιωνόβιοι όχι μόνο είχαν χαμηλότερα ποσοστά ασθένειας στα τέλη της μέσης ηλικίας, αλλά συνέχισαν να έχουν χαμηλότερα ποσοστά ασθένειας καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Για παράδειγμα, στην ηλικία των 85 ετών, μόνο το 4% όσων έζησαν μέχρι τα 100 είχαν υποστεί εγκεφαλικό επεισόδιο. Συγκριτικά, περίπου το 10% όσων σχεδόν έγιναν εκατονταετείς -που ζούσαν μέχρι την ηλικία των 90-99 ετών- είχαν υποστεί εγκεφαλικό επεισόδιο μέχρι την ηλικία των 85 ετών.
Επιπλέον, παρά το γεγονός ότι ζούσαν περισσότερο, ο κίνδυνος για τις περισσότερες ασθένειες στη ζωή τους δεν έφτασε ποτέ σε αυτόν των συνομηλίκων τους που ζούσαν λιγότερο. Στην ηλικία των 100 ετών, το 12,5% είχε υποστεί καρδιακή προσβολή, σε σύγκριση με λίγο πάνω από 24% μεταξύ των ανθρώπων που έζησαν μεταξύ 80 και 89 ετών. Αυτό υποδηλώνει ότι οι εκατοντάχρονοι καθυστερούν -και σε πολλές περιπτώσεις ακόμη και αποφεύγουν- σοβαρές ασθένειες που σχετίζονται με την ηλικία, αντί απλώς να επιβιώνουν από αυτές πιο αποτελεσματικά.
Ένας περιορισμός της μελέτης είναι ότι επικεντρώθηκε μόνο στην ανάλυση πιο σοβαρών διαγνώσεων σοβαρών ασθενειών. Αλλά τι γίνεται αν το πραγματικό κλειδί για τη μακροζωία δεν είναι ότι οι εκατοντάχρονοι αποφεύγουν εντελώς τις ασθένειες -μάλλον, είναι ότι είναι σε θέση να αποφύγουν την ανάπτυξη σοβαρών ασθενειών;
Για να διερευνήσουμε αυτό, διεξήγαμε μια δεύτερη μελέτη που περιελάμβανε 40 διαφορετικές ιατρικές παθήσεις. Αυτές οι παθήσεις κυμαίνονταν από ήπιες έως σοβαρές -όπως υπέρταση, καρδιακή ανεπάρκεια, διαβήτη και καρδιακές προσβολές. Εξετάσαμε 274.108 συμμετέχοντες που γεννήθηκαν μεταξύ 1920 και 1922 και ζούσαν στη Σουηδία. Παρακολουθήσαμε τους συμμετέχοντες για περίπου 30 χρόνια -είτε από την ηλικία των 70 ετών μέχρι τον θάνατό τους είτε μέχρι να γίνουν 100 ετών. Συνολικά 4.330 άτομα έγιναν αιωνόβιοι- το 1,5% των συμμετεχόντων που εξετάσαμε για τη μελέτη.
Ακόμα και αφού συμπεριλάβαμε ένα ευρύτερο φάσμα ασθενειών και επιτρέψαμε στους συμμετέχοντες να έχουν περισσότερες από μία παθήσεις στην ανάλυση, η ομάδα μας κατέληξε στα ίδια συμπεράσματα με την πρώτη μελέτη: οι εκατονταετείς ανέπτυξαν λιγότερες ασθένειες και ο ρυθμός συσσώρευσης ασθενειών ήταν πιο αργός καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους.
Διαπιστώσαμε επίσης ότι οι εκατονταετείς ήταν πιο πιθανό να έχουν παθήσεις που περιορίζονται σε ένα μόνο σύστημα οργάνων. Αυτό είναι ένα σημάδι της υγείας και ανθεκτικότητας αυτής της ομάδας, καθώς οι ασθένειες που επηρεάζουν ένα σύστημα οργάνων είναι πολύ πιο εύκολο να αντιμετωπιστούν και να διαχειριστούν μακροπρόθεσμα.
Για παράδειγμα, ενώ οι καρδιαγγειακές παθήσεις ήταν οι πιο συχνές διαγνώσεις σε όλες τις ηλικιακές ομάδες, οι εκατονταετείς είχαν λιγότερες πιθανότητες να διαγνωστούν σε σύγκριση με τους βραχύβιους συντρόφους τους. Στην ηλικία των 80 ετών, περίπου το 8% των εκατονταετών διαγνώστηκε με καρδιαγγειακή νόσο. Συγκριτικά, περισσότερο από το 15% των ανθρώπων που πέθαναν στην ηλικία των 85 ετών είχαν διαγνωστεί με καρδιαγγειακή νόσο έως την ηλικία των 80 ετών. Τα χαμηλότερα ποσοστά καρδιαγγειακών παθήσεων φαίνεται να είναι κεντρικής σημασίας για την έκταση των εκατονταετών.
Οι εκατονταετείς επέδειξαν επίσης μεγαλύτερη ανθεκτικότητα σε νευροψυχιατρικές παθήσεις -όπως η κατάθλιψη και η άνοια- καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους.
Αν και οι περισσότεροι αιωνόβιοι τελικά εμφάνισαν πολλαπλές παθήσεις, το έκαναν πολύ αργότερα στη ζωή τους -συνήθως γύρω στην ηλικία των 89 ετών. Αυτό οφειλόταν στο γεγονός ότι είχαν λιγότερες ασθένειες και βραδύτερο ρυθμό συσσώρευσης ασθενειών.
Αξιοσημείωτο είναι ότι οι μη εκατονταετείς συνήθως παρουσίασαν απότομη αύξηση στον αριθμό των παθήσεων από τις οποίες υπέφεραν τα τελευταία χρόνια της ζωής τους. Αλλά οι εκατονταετείς δεν παρουσίασαν την ίδια απότομη επιδείνωση της υγείας τους, ακόμη και από τα 90 τους και μετά.
Το μυστικό της μακροζωίας;
Το εύρημα ότι οι εκατονταετείς καταφέρνουν να καθυστερήσουν, και σε ορισμένες περιπτώσεις να αποφύγουν, τις ασθένειες παρά το γεγονός ότι ζουν περισσότερο είναι ενδιαφέρον και ενθαρρυντικό. Δείχνει ότι είναι δυνατόν να γερνάμε πιο αργά από ό,τι είναι συνηθισμένο και αμφισβητεί την κοινή πεποίθηση ότι μια μεγαλύτερη ζωή αναπόφευκτα συνοδεύεται από περισσότερες ασθένειες.
Τα ευρήματά μας υποδηλώνουν ότι η εξαιρετική μακροζωία δεν αφορά μόνο την αναβολή των ασθενειών, αλλά αντανακλά ένα ξεχωριστό πρότυπο γήρανσης. Αλλά το αν αυτό οφείλεται κυρίως στη γενετική, στον τρόπο ζωής, στο περιβάλλον ή σε έναν συνδυασμό αυτών των παραγόντων παραμένει άγνωστο. Το επόμενο βήμα στην έρευνά μας θα είναι να διερευνήσουμε ποιοι παράγοντες προβλέπουν τη ζωή έως τα 100 χρόνια και πώς λειτουργούν αυτοί οι παράγοντες πρόβλεψης κατά τη διάρκεια της ζωής ενός ατόμου.
Η κατανόηση των μηχανισμών πίσω από την υγιή γήρανση στους εκατονταετείς μπορεί να προσφέρει πολύτιμες γνώσεις για την προώθηση μιας μακρύτερης και πιο υγιεινής ζωής για όλους.
