Ορισμένα θρεπτικά συστατικά στα τρόφιμα μπορούν να προκαλέσουν μια ήπια αντίδραση στο στρες στα νηματώδη. Αλλά αντί να τα αρρωσταίνουν, αυτό στην πραγματικότητα τα βοηθά να παραμένουν υγιέστερα καθώς μεγαλώνουν, σύμφωνα με ερευνητές του Πανεπιστημίου της Βασιλείας στην Ελβετία.
Τα αποτελέσματα της μελέτης τους έχουν δημοσιευτεί στο Nature Communications.
Οι άνθρωποι ζουν περισσότερο από ποτέ, αλλά η μακρά ζωή δεν σημαίνει απαραίτητα και υγιή. Για πολλούς, το ερώτημα δεν είναι τόσο “Πόσο χρονών θέλω να γίνω;” όσο μάλλον “Πώς θέλω να γεράσω;” Ενώ η διάρκεια ζωής αναφέρεται στα χρόνια που ζούμε από τη γέννηση μέχρι τον θάνατο, η “διάρκεια υγιούς ζωής” περιγράφει τον αριθμό των ετών που περνάμε με καλή υγεία.
Η υγιής γήρανση είναι, εν μέρει, θέμα διατροφής. Είναι γνωστό εδώ και καιρό ότι όχι μόνο η ποσότητα, αλλά και τα μεμονωμένα θρεπτικά συστατικά επηρεάζουν τον τρόπο που γερνάμε. Χρησιμοποιώντας το μικροσκοπικό σκουλήκι Caenorhabditis elegans, η ομάδα της Anne Spang απέδειξε ότι ορισμένα μόρια RNA στα τρόφιμα έχουν θετική επίδραση στην φυσική κατάσταση του σκουληκιού κατά τη γήρανση.
«Αυτά τα μόρια εμποδίζουν τον σχηματισμό επιβλαβών πρωτεϊνικών συσσωματωμάτων που συνήθως συνδέονται με τη γήρανση και τις ασθένειες», λέει η Spang.
Με την ηλικία, το σώμα γίνεται λιγότερο αποτελεσματικό στην απομάκρυνση αλλοιωμένων και κατεστραμμένων πρωτεϊνών. Αυτές μπορούν να συσσωρευτούν και να σχηματίσουν επιβλαβή πρωτεϊνικά συσσωματώματα στα κύτταρα. Τέτοια πρωτεϊνικά συσσωματώματα θεωρούνται παράγοντες γήρανσης και σχετίζονται με πολλαπλές ασθένειες που σχετίζονται με την ηλικία, συμπεριλαμβανομένων μυϊκών και νευροεκφυλιστικών ασθενειών όπως η νόσος Αλτσχάιμερ και η νόσος Πάρκινσον.
Οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι μια ισορροπημένη διατροφή προάγει την υγεία και συγκεκριμένα συστατικά στη διατροφή του νηματώδους ασκούν προστατευτική δράση. Τα σκουλήκια τρέφονται κυρίως με βακτήρια που περιέχουν μόρια RNA διπλής έλικας.
«Αυτά τα διατροφικά RNA απορροφώνται στο έντερο και ενεργοποιούν μηχανισμούς ελέγχου ποιότητας για την προστασία από το κυτταρικό στρες», εξηγεί ο Emmanouil Kyriakakis, ο πρώτος συγγραφέας της μελέτης. «Αυτό το χαμηλό επίπεδο στρες ουσιαστικά εκπαιδεύει το σώμα να αντιμετωπίζει την πρωτεϊνική βλάβη πιο αποτελεσματικά».
Η δίαιτα ενεργοποιεί την αυτοφαγία -μια διαδικασία κυτταρικού καθαρισμού που αποικοδομεί και ανακυκλώνει τις κατεστραμμένες πρωτεΐνες. Αυτός ο μηχανισμός μειώνει τη συσσωμάτωση επιβλαβών πρωτεϊνών και έτσι επιβραδύνει τη γήρανση των κυττάρων. «Με έκπληξη διαπιστώσαμε ότι το έντερο επικοινωνεί με άλλα όργανα. Παρατηρήσαμε προστατευτικά αποτελέσματα όχι μόνο τοπικά, αλλά και στους μύες και σε ολόκληρο τον οργανισμό».
Συνολικά, οι σκώληκες που εκτέθηκαν σε μια ισορροπημένη διατροφή ήταν πιο δραστήριοι και υγιέστεροι στην τρίτη ηλικία. «Τα είδη διατροφικού RNA προκαλούν μια συστηματική απόκριση στο στρες που προστατεύει τα σκουλήκια από τη συσσωμάτωση πρωτεϊνών κατά τη γήρανση», λέει ο Kyriakakis, «επεκτείνοντας έτσι τη διάρκεια ζωής τους.
«Συγκεκριμένα συστατικά τροφίμων μπορούν να διεγείρουν τους ίδιους τους προστατευτικούς μηχανισμούς του σώματος», προσθέτει η Spang. «Έτσι, λίγο στρες μπορεί να σας κάνει καλό».
Το κατά πόσον μεμονωμένα θρεπτικά συστατικά μπορούν επίσης να προκαλέσουν ευεργετικές επιδράσεις στους ανθρώπους -και ενδεχομένως να βοηθήσουν στην πρόληψη ασθενειών που σχετίζονται με την ηλικία- μένει να διερευνηθεί. Αλλά είναι πολύ πιθανό. Αυτό που τρώμε μπορεί να διαμορφώσει τον τρόπο που γερνάμε.
Περισσότερες πληροφορίες: Emmanouil Kyriakakis et al, Bacterial RNA promotes proteostasis through inter-tissue communication in C. elegans, Nature Communications (2025). DOI: 10.1038/s41467-025-63987-x.
