Σύμφωνα με την Αμερικανική Εταιρεία Καρκίνου, ο ένας τουλάχιστον στους 4 καρκίνους του παχέος εντέρου μπορεί να προληφθεί με την αποφυγή του κόκκινου κρέατος και την άσκηση. Επιπλέον, η εφαρμογή του προληπτικού ελέγχου μετά την ηλικία των 50 ετών, μπορεί να μειώσει τους θανάτους από τον καρκίνο αυτό κατά 50% έως το 2020, σύμφωνα με το Εθνικό Ιδρυμα Καρκίνου των ΗΠΑ (ΝCI). Ωστόσο, το είδος του κρέατος που ενοχοποιείται είναι το επεξεργασμένο, δηλαδή το σαλάμι, το μπέικον και τα λουκάνικα. Φαίνεται πως οι διάφορες χημικές ουσίες που τοποθετούνται κατά την επεξεργασία του κρέατος είναι αυτές που προκαλούν τον καρκίνο του παχέος εντέρου.
«Mε βάση τα στοιχεία θνησιμότητας (θάνατοι κατ’ έτος), ο καρκίνος του παχέος εντέρου στη χώρα μας σήμερα είναι η τρίτη συχνότερη αιτία θανάτου από κακοήθεις νεοπλασίες, τόσο για τους άνδρες (μετά τους καρκίνους του πνεύμονα και του προστάτη), όσο και για τις γυναίκες (μετά τους καρκίνους του μαστού και του πνεύμονα)», λέει η αναπληρώτρια καθηγήτρια Επιδημιολογίας στα Πανεπιστήμια Αθηνών και Χάρβαρντ Παγώνα Λάγιου.
«Τα στοιχεία δείχνουν ότι η θνησιμότητα από τη νόσο είναι μικρότερη στη χώρα μας από σχεδόν όλες τις χώρες της Ευρώπης. Εντούτοις, στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες και κυρίως στις χώρες της Ε.Ε., η θνησιμότητα από καρκίνο του παχέος εντέρου τείνει να μειωθεί (ιδίως στις γυναίκες), ενώ αντίθετα στην Ελλάδα η διαχρονική τάση της θνησιμότητας είναι αυξητική και στα δύο φύλα».
Στις ΗΠΑ, η συχνότητα της νόσου μειώνεται από το 1998 κατά 3% τον χρόνο στους άνδρες και κατά 2,3% στις γυναίκες. Οι δυσμενείς διαχρονικές τάσεις στη χώρα μας αποδίδονται:
1) Στην αύξηση της συχνότητας της παχυσαρκίας, γνωστού παράγοντα κινδύνου για τον καρκίνο του παχέος εντέρου.
2) Στο γεγονός ότι η σωματική άσκηση, που παρέχει κάποιο βαθμό προστασίας, δεν χαρακτηρίζει το σύγχρονο τρόπο ζωής μας.
3) Στη μεγάλη αύξηση της κατανάλωσης κόκκινου κρέατος, η οποία παίζει σημαντικό ρόλο στην αύξηση αυτού του καρκίνου.
Επιπλέον, «ο προσυμπτωματικός έλεγχος για τον καρκίνο του παχέος εντέρου, με έλεγχο της παρουσίας αιμοσφαιρίνης στα κόπρανα και κολονοσκόπηση, δεν εφαρμόζεται συστηματικά στη χώρα μας, σε αντιδιαστολή με το τι ισχύει για τον προσυμπτωματικό έλεγχο σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης», τονίζει η κ. Λάγιου.
Ο καθηγητής Οικονομικών της Υγείας στη Σχολή Δημόσιας Υγείας Γιάννης Κυριόπουλος προσθέτει: «Tο υψηλό προτυποποιημένο πηλίκο θνησιμότητας ανά νομό για τον καρκίνο του παχέος εντέρου στο 50% της επικράτειας της χώρας μας (με το μεγαλύτερο πρόβλημα στη Βόρεια Ελλάδα και στην Κρήτη), σύμφωνα με μελέτη μας του 2010, υποδεικνύει σαφώς την ανάγκη για μέτρα δημόσιας υγείας και πρόληψης. Η εφαρμογή ενός προγράμματος μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα από 23% έως και 55% μέσα σε διάστημα δέκα ετών, σύμφωνα με τυχοποιημένες κλινικές μελέτες (Towler et al, 1998,Telford et al, 2010)».
Πώς «γεννιέται»
Η γενετική προδιάθεση παίζει ρόλο σε αρκετές περιπτώσεις – ένας συγγενής πρώτου βαθμού ασθενούς με καρκίνο του παχέος εντέρου έχει σχεδόν διπλάσιες πιθανότητες προσβολήςσε σχέση με άτομα του γενικού πληθυσμού. Οι έρευνες έχουν δείξει ότι 75% των όγκων στο παχύ έντερο δεν οφείλονται σε κληρονομικές γενετικές μεταλλάξεις.
«Υπάρχουν επίσης ορισμένα χρόνια νοσήματα, όπως η ελκώδης κολίτιδα που σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο της νόσου», επισημαίνει η κ. Λάγιου. «Από τους παράγοντες του τρόπου ζωής, εκτός από την παχυσαρκία, την έλλειψη φυσικής άσκησης και την υπερκατανάλωση κόκκινου κρέατος, και η μειωμένη πρόσληψη φυτικών ινών σχετίζεται με αύξηση του κινδύνου.
»Επιβάρυνση του κινδύνου φαίνεται επίσης ότι προκαλεί το κάπνισμα και η υπερβολική κατανάλωση οινοπνευματωδών. Για τα οινοπνευματώδη ποτά δημοσιεύθηκε πολύ πρόσφατα (Φεβρουάριος 2011) στην επιθεώρηση «Annals of Oncology»μια σημαντική μετανάλυση για τη συμβολή τους στην εμφάνιση της νόσου. Από την άλλη πλευρά, η μακροχρόνια λήψη ασπιρίνης φαίνεται να μειώνει τον κίνδυνο της νόσου».
Μια μετανάλυση κλινικών δοκιμών, η οποία δημοσιεύθηκε στην αρχή της χρονιάς στο ιατρικό περιοδικό «Lancet», έδειξε ότι η μακροχρόνια λήψη μικρών δόσεων (75-100 mg ημερησίως) ασπιρίνης προστατεύει από τον κίνδυνο του καρκίνου του παχέος εντέρου – μεγαλύτερες δόσεις δεν βρέθηκε να παρέχουν μεγαλύτερη προστασία.
Σύμφωνα, άλλωστε με τις νέες οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (2011), 150 λεπτά μέτρια σωματική άσκηση την εβδομάδα μπορούν αποδεδειγμένα να μειώσουν τον κίνδυνο για τον καρκίνο του παχέος εντέρου.
Ο κίνδυνος εμφάνισης της νόσου στους καπνιστές είναι διπλάσιος έως τετραπλάσιος, σύμφωνα με τους επιστήμονες της Ελληνικής Εταιρείας Ογκολογίας του Πεπτικού σε σχέση με τους μη καπνιστές. Οι βαρείς καπνιστές έχουν 2-3 φορές περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν πολύποδες στο παχύ έντερο και μάλιστα μεγάλους και με δυνητική κακοήθεια.
Ο σωτήριος έλεγχος
Η Αμερικανική Εταιρεία Καρκίνου έχει ανακηρύξει τον καρκίνο του παχέος εντέρου ως «υψηλή προτεραιότητα λόγω των τεράστιων δυνατοτήτων να προληφθεί η νόσος, να μειωθεί ο πόνος και να σωθούν ζωές».
«Η αξία της έγκαιρης διάγνωσης έχει γίνει θέμα ευρείας διαφωνίας για ορισμένους καρκίνους», λέει ο πρόεδρος της Αμερικανικής Εταιρείας Καρκίνου δρ Εντουαρντ Πάτριτζ. «Για τον καρκίνο του παχέος εντέρου, όμως, δεν θα πρέπει να υπάρχει διαφωνία: ο προληπτικός έλεγχος εδώ σώζει ζωές».
Τα προγράμματα μαζικού ελέγχου του πληθυσμού με κολονοσκόπηση έχουν καταφέρει να αλλάξουν τη φυσική ιστορία της νόσου του καρκίνου του παχέος εντέρου, όπως υπογραμμίζει ο καθηγητής Χειρουργικής του Πανεπιστημίου Αθηνών Μανώλης Λέανδρος.
«Αυτό συμβαίνει διότι για τον καρκίνο του εντέρου γνωρίζουμε καλά την πρώιμη βλάβη (πολύποδας), έχουμε την κατάλληλη εξέταση για να την ανακαλύψουμε (κολονοσκόπηση) και έχουμε αρκετό χρόνο ώστε να εξαφανίσουμε την προκαρκινωματώδη βλάβη πριν γίνει διηθητικός καρκίνος εκτός ελέγχου», λέει.
«Έχει λοιπόν αποδειχθεί ότι με τον πληθυσμιακό έλεγχο με κολονοσκόπηση όχι μόνο αυξάνεται η διάγνωση σε πρώιμο στάδιο, αλλά και μειώνεται σημαντικά η συχνότητα εμφάνισης του καρκίνου του παχέος εντέρου. Στην Ελλάδα δεν υπάρχουν προγράμματα πληθυσμιακού ελέγχου και θα πρέπει ο κάθε ενήμερος πενηντάρης να αναζητήσει με τον προσωπικό του γιατρό την έναρξη του προσυμπτωματικού ελέγχου».
Σύμφωνα με την Εθνική Υπηρεσία Υγείας της Βρετανίας, σε κάθε 1.000 άτομα που κάνουν εξέταση κοπράνων τα 20 θα παραπεμφθούν για κολονοσκόπηση, τα 6 θα διαγνωσθούν τελικά με πολύποδες και τα 2 θα διαγνωσθούν με καρκίνο. Βέβαια, κάθε αλλαγή στη λειτουργία του εντέρου (λ.χ. δυσκοιλιότητα, διάρροια, αιμορραγία στα κόπρανα ή μαύρα κόπρανα), που διαρκεί αρκετές ημέρες, καθώς και κράμπες ή πόνος στην κοιλιά, ατονία ή ανεξήγητη απώλεια βάρους, θα πρέπει να σας οδηγήσει στον γιατρό.
Μια νέα και εύκολη μέθοδος προληπτικού ελέγχου, η υπολογιστική τομογραφική κολονογραφία ή εικονική κολονοσκόπηση, που παράγει τρισδιάστατες εικόνες, βρέθηκε σε μελέτη των Εθνικών Ιδρυμάτων Υγείας των ΗΠΑ (ΝΙΗ) ότι μπορεί να ανιχνεύσει τους 9 στους 10 καρκινικούς και προκαρκινικούς όγκους (ενός εκατοστού ή μεγαλύτερους) που μπορεί να βρει η κλασική κολονοσκόπηση. Το κόστος της μεθόδου, όμως, σε σχέση με τα οφέλη της ακόμα ερευνώνται.
Λαπαροσκοπική ή ανοικτή επέμβαση;
Το περίπου 90% των καρκίνων του παχέος εντέρου θεραπεύονται με τη χειρουργική, εάν έχουν βρεθεί έγκαιρα. Μια μελέτη, που χρηματοδοτήθηκε από το Εθνικά Ιδρύματα Υγείας των ΗΠΑ, έδειξε ότι η λιγότερο επεμβατική – λαπαροσκοπική – χειρουργική είναι μια ασφαλής εναλλακτική απάντηση στην κλασική χειρουργική για ασθενείς με χειρουργήσιμο καρκίνο του παχέος εντέρου.
«Μια βασική ανάγνωση των δεδομένων που έχουν αλλάξει στη χειρουργική του παχέος εντέρου και του ορθού αναδεικνύει μια βασική αντίφαση», επισημαίνει ο κ. Λέανδρος. «Μεγάλος αριθμός μελετών επιβεβαιώνουν ότι οι ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές είναι τουλάχιστον ισάξιες των παραδοσιακών τεχνικών της ανοικτής χειρουργικής.
»Επιπλέον, φαίνεται ότι σε κάποια σημεία, οι λαπαροσκοπικές επεμβάσεις υπερτερούν σαφώς των ανοικτών: o μετεγχειρητικός πόνος είναι λιγότερος, οι επιπλοκές από την τομή σχεδόν εξαφανίζονται και ο συνολικός χρόνος ανάρρωσης μάλλον μειώνεται.
»Ταυτόχρονα, όμως, εμφανίζονται μελέτες από σημαντικά κέντρα αριστείας του εξωτερικού (Erlangen, Basingstoke) που δείχνουν ότι καλύτερα σχεδιασμένες, ριζικότερες επεμβάσεις προσφέρουν καλύτερη επιβίωση σε καρκινοπαθείς μέσου ή προχωρημένου σταδίου. Το πρόβλημα λύνεται με την εξατομίκευση της επέμβασης. Για να επιτευχθεί, όμως, αυτό, πρέπει να είναι δυνατή η απόλυτα ακριβής προεγχειρητική σταδιοποίηση».
Η επιστημονική βιβλιογραφία έχει να επιδείξει πολύ σημαντικές μελέτες που επιβεβαιώνουν ότι τα αποτελέσματα των επεμβάσεων για καρκίνο παχέος εντέρου είναι σημαντικά καλύτερα όταν οι επεμβάσεις πραγματοποιούνται είτε σε εξειδικευμένα κέντρα (με ομάδες ειδικών) είτε από χειρουργούς με ειδική εκπαίδευση.
Ο καρκίνος του εντέρου με αριθμούς
– Είναι η 3η αιτία θανάτου από καρκίνο σε άνδρες και γυναίκες, η 10η αιτία θανάτου από όλες τις νόσους
– 400.000 άνθρωποι στην Ευρώπη διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο με τη νόσο, οι μισοί πεθαίνουν από αυτή
– Το 1 στα 4 περιστατικά μπορεί να προληφθεί
– Ο προληπτικός έλεγχος μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα έως και 55%
– Το 91,7% των Ελληνίδων και το 89,1% των Ελλήνων άνω των 50 δεν έχουν ποτέ κάνει εξέταση κοπράνων – μόλις το 11,2% είναι ενήμερο για την εξέταση
