Στις ηλικίες 25-30 υπάρχει μεγαλύτερος κίνδυνος εμφάνισης για πρώτη φορά Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής (Obsessive–compulsive disorder-OCD), ή αυτού που στην καθομιλουμένη αναφέρεεται ως “ψυχαναγκασμός” , σύμφωνα με νεότερα επιστημονικά δεδομένα.
Ο ψυχαναγκασμός είναι μία σοβαρή και διαδεδομένη πάθηση λέει ο κ. Γιώργος Παπαγεωργίου, BSc MSc (Health) University of Central Lancashire, μέλος της Διεθνούς Ένωσης Σχεσιακής Ψυχανάλυσης – ΗΠΑ (IARPP -International Αssociation of Relational Psychoanalysis), και διευθυντής επιστημονικού προσωπικού στην ΨΥΧΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ (psychikifrontida.gr).
Η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή είναι μία από τις πέντε πιο σοβαρές ψυχικές παθήσεις, οι οποίες προκαλούν σημαντική δυσλειτουργία στη ζωή του ατόμου. Περιλαμβάνεται στα κορυφαία πέντε ψυχικά προβλήματα. Στον δυτικό κόσμο η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή εμφανίζεται με συχνότητα 3% στον γενικό πληθυσμό, κάτι που σημαίνει ότι στην Ελλάδα νοσούν περίπου 300.000 άνθρωποι.
Ιδεοληψίες και καταναγκασμοί
Σύμφωνα με τον κ. Παπαγεωργίου, η νόσος -όπως υποδηλώνει και ο όρος- εκδηλώνεται κυρίως με δύο τρόπους: με ιδεοληψίες και ψυχικούς καταναγκασμούς:
Ιδεοληψίες, είναι οι παρορμήσεις, νοητικές εικόνες, επαναλαμβανόμενες σκέψεις και ιδέες καταστροφής που εισβάλλουν στο μυαλό του ατόμου χωρίς να το επιθυμεί, ενώ επιμένουν προκαλώντας του δυσφορία. Π.χ. “Έκλεισα τον θερμοσίφωνα;”, “Έκλεισα τα παράθυρα;”, “Μήπως ξέχασα τα κλειδιά μου;”, “Είδα μαύρη γάτα, ίσως μου συμβεί κάποιο κακό”.
“Το τελευταίο είναι ένα κλασικό παράδειγμα ιδεοληψίας” λέει ο κ. Παπαγεωργίου, “Να διασταυρωθεί κάποιος με μια μαύρη γάτα και να βασανίζεται μετά με την ιδέα ότι κάτι κακό θα του συμβεί ως τιμωρία, αν τυχόν αφαιρεθεί περνώντας από μία εκκλησία και δεν κάνει το σταυρό του. Γενικά οι ιδεοληψίες φέρνουν μεγάλο άγχος και ανασφάλεια”, τονίζει.
Ψυχικοί καταναγκασμοί, είναι οι πράξεις, στις οποίες το άτομο καταφεύγει συχνά και επαναλαμβανόμενα, για να μειώσει το άγχος που του προκαλούν οι ιδεοληψίες. Π.χ. μετρά τα φώτα που αναβοσβήνουν στον πίνακα του ασανσέρ που ανεβοκατεβαίνει στους ορόφους, ελέγχει ξανά και ξανά τις πρίζες του σπιτιού του μήπως υπάρχει διαρροή στα καλώδια, ή “τσεκάρει” πολλές φορές το θερμοσίφωνο μήπως το έχει ξεχάσει ανοιχτό.
Πρόκειται ουσιαστικά για μια μορφή “τελετουργίας” μέσα από την οποία ο άνθρωπος που πάσχει, επιθυμεί να βεβαιωθεί ότι θα ελέγξει τελικά το απροσδόκητο κι έτσι κατευνάζει το άγχος του, λέει ο κ. Παπαγεωργίου και διευκρινίζει: “Προσωρινά με τις πράξεις αυτές το άτομο ικανοποιείται, διότι την ώρα που τις ασκεί νομίζει ότι καταλαγιάζει το -πολύ βαθύτερης ψυχικής αιτίας- άγχος του. Αν παραταθεί, όμως, αυτή η κατάσταση χωρίς θεραπευτική παρέμβαση, η ζωή των ατόμων αυτών καταλήγει τρομερά δυσλειτουργική, καθώς μειώνεται τραγικά η ικανοποίησή τους από τη ζωή και ο τρόπος που σχετίζονται με τους άλλους ανθρώπους και το περιβάλλον τους”.
Συνήθη συμπτώματα της Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής
Οι άνθρωποι που υποφέρουν από ψυχαναγκασμούς έχουν την τάση να εμμένουν σε τελετουργίες ενοχλητικών και ανυπόφορων επαναλήψεων, όπως να πραγματοποιούν τακτικές τελετουργικές απολυμάνσεις (π.χ. πλένουν τα χέρια τους με 17 τριψίματα για ακριβώς 2′ λεπτά), ή να υποφέρουν όταν δεν υπάρχει εξωφρενική τάξη και συμμετρία, (π.χ. για ένα διπλωμένο τραπεζομάντιλο στο συρτάρι που δεν έχει τοποθετηθεί σωστά).
Κάποια άτομα, επίσης, μπορεί να δυσκολεύονται να ολοκληρώσουν ενέργειες και πράξεις, καθώς εμμένουν σε λεπτομέρειες (π.χ. κάποιος δυσκολεύεται να μαγειρέψει γιατί πρέπει σε κάθε κίνησή του να καθαρίζει) ή κάποιοι άλλοι μπορεί να πανικοβάλλονται με σκέψεις επερχόμενης καταστροφής, εάν τυχόν παραβούν στο ελάχιστο κάποια τελετουργία τους.
Ο κ. Γιώργος Παπαγεωργίου συμπληρώνει: “Πολύ συχνά, εξαιρετικά ευφυείς άνθρωποι υποφέρουν από ψυχαναγκασμούς, όμως, καταλήγουν να αναλώνουν την ευφυία τους σε λεπτομέρειες και επαναληπτικές πράξεις, χάνοντας σε αποτελεσματικότητα και τελικά σε αυτοεκτίμηση. Ένα τέτοιο παράδειγμα ήταν ο μεγάλος εφευρέτης Νίκολα Τέσλα, ο οποίος παρότι ευφυέστατος δυσκολευόταν στη καθημερινότητα του ακόμη και να τραφεί σωστά, εξαιτίας της ιδιόρρυθμης τελετουργίας που είχε στο στρώσιμο του τραπεζιού του φαγητού του. Κάποιοι ιδεοψυχαναγκαστικοί, επίσης, μπορεί να εμφανίζουν και βιολογικές εκδηλώσεις, π.χ. ταχυκαρδία, τρέμουλο, λαχάνιασμα, αίσθηση αηδίας, ή άγχος αρρώστιας και φόβο θανάτου. Συνηθισμένη μορφή εκδήλωσης καταναγκασμών, είναι επίσης η συσσώρευση και αποθήκευση άχρηστων αντικειμένων, αλλά και ο αυνανισμός, που μπορεί να γίνεται ψυχαναγκαστικά, προκαλώντας απώλεια δραστηριότητας σε άλλους τομείς της καθημερινότητας”.
Οι επιπτώσεις της Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής
Το οικογενειακό, φιλικό ή επαγγελματικό περιβάλλον πολύ συχνά αδυνατεί να κατανοήσει τον πάσχοντα ή τον αντιμετωπίζει με επιπόλαιο τρόπο, ότι δηλαδή έχει κάποιες “κακές συνήθειες” ή ιδιοτροπίες, ή ότι το πρόβλημα του είναι κάπως “αστείο”.
Στην πραγματικότητα, όμως, οι ψυχαναγκασμοί είναι βαθιά τραγικοί, αφού μπορεί να καταλήξουν σε πολύ βαριές καταστάσεις, τονίζει ο κ. Παπαγεωργίου: “Το αποτέλεσμα όλων αυτών είναι ένα διαρκές, ακραίο και ανυπόφορο άγχος, Τα συμπτώματα της Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής -στις πιο ακραίες τους εκδηλώσεις- μπορεί να καταλήξουν σε κατάθλιψη (συχνότερα από το μέσο όρο), κατάχρηση παράνομων ουσιών (για τη μείωση του άγχους), αλκοόλ, τζόγο ή σε συμπεριφορές που απομονώνουν (αυνανισμός, επίμονες καταμετρήσεις, φλυαρία)”.
Τα άτομα που πάσχουν από ιδεοψυχαναγκασμό, τονίζει ο κ. Παπαγεωργίου, χωρίς να το θέλουν ταλαιπωρούν κι αυτά με τη σειρά τους το περιβάλλον τους: “Έχουν συχνά καυγάδες και παρεξηγήσεις με τους άλλους, εξαιτίας των αφόρητων χρονικών τους καθυστερήσεων. Αργούν στις συναντήσεις τους, στήνουν ανθρώπους και δεν είναι συνεπείς χωρίς να ευθύνονται. Ταυτόχρονα αναστατώνουν σημαντικά την καθημερινότητα όσων συναναστρέφονται, ενώ έχουν μειωμένη ενσυναίσθηση, με αποτέλεσμα να μην αντιλαμβάνονται σε πόσο δύσκολη θέση φέρνουν τους ανθρώπους που αγαπούν”, συμπληρώνει ο ειδικός.
Όσοι πάσχουν από ψυχαναγκασμό συχνά δεν θέλουν ή δεν αντέχουν να δουν τις επακόλουθες επιπτώσεις στη ζωή τους.
Η θεραπεία καθίσταται απαραίτητη και συμβαίνει κυρίως με ψυχολογική υποστήριξη και όχι με φαρμακευτική αγωγή, αναφέρει ο κ. Παπαγεωργίου: “Κάτι τέτοιο, όμως, προϋποθέτει την ενεργό συμμετοχή του ανθρώπου που έχει ανάγκη από βοήθεια και την αναγνώριση και αποδοχή από μέρους του, πως θέλει να κάνει κάτι για να βοηθήσει τον εαυτό του. Κυρίως χρειάζεται υπομονή, διότι είναι μια κατάσταση που δεν θεραπεύεται γρήγορα”, συμπληρώνει.
