To παρακάτω κείμενο βασίζεται σε άρθρο της Nicola Guess, Λέκτορα στο King’s College London
Εάν έχετε υψηλό επίπεδο γλυκόζης στο αίμα, αλλά όχι αρκετά υψηλό για να διαγνωστείτε με διαβήτη (έχετε δηλαδή προδιαβήτη), μπορεί να σας έχει συμβουλέψει ο γιατρός σας να χάσετε βάρος και να τρώτε λιγότερο λίπος και περισσότερες φυτικές ίνες. Εάν αυτό σας ακούγεται “μια από τα ίδια”, μπορεί να ενθαρρυνθείτε από το γεγονός ότι και άλλες δίαιτες μπορεί να λειτουργούν εξίσου καλά, αν όχι καλύτερα, για την αποτροπή του διαβήτη τύπου 2.
Η συμβουλή για κατανάλωση λιγότερου λίπους, περισσότερων φυτικών ινών και απώλειας βάρους προέρχεται από μια σειρά τυχαιοποιημένων ελεγχόμενων δοκιμών μεγάλης κλίμακας που δείχνουν ότι το αδυνάτισμα βοηθά στην πρόληψη του διαβήτη τύπου 2 στο 65% των ανθρώπων. Ο πιο σημαντικός παράγοντας πρόληψης σε αυτές τις δοκιμές δεν ήταν η διατροφή αλλά η απώλεια βάρους. Όσο περισσότερο βάρος χάνει ένα άτομο, τόσο χαμηλότερος είναι ο κίνδυνος για διαβήτη τύπου 2. Ακόμα πιο συναρπαστικό είναι το γεγονός ότι η απώλεια βάρους αποτρέπει το διαβήτη, ακόμη και αν το άτομο ανακτήσει στη συνέχεια το παλιό του βάρος.
Ποιες δίαιτες θα μπορούσαν να είναι εξίσου αποτελεσματικές -ή και πιο πολύ- με μια δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά και υψηλής περιεκτικότητας σε φυτικές ίνες; Οι δίαιτες χαμηλών υδατανθράκων έχει αποδειχθεί ότι παράγουν μεγαλύτερη απώλεια βάρους βραχυπρόθεσμα. Εάν η απώλεια βάρους είναι ο πρωταρχικός παράγοντας πρόληψης του διαβήτη τύπου 2, τότε μια καλά διαμορφωμένη δίαιτα χαμηλών υδατανθράκων (υψηλή σε μη αμυλούχα λαχανικά, φρούτα, ξηρούς καρπούς και σπόρους) θα ήταν πιθανώς εξίσου αποτελεσματική με τη συμβατική συμβουλή.
Πρωτεΐνες και απώλεια βάρους
Υπάρχουν επίσης ενδείξεις ότι η προσθήκη πρωτεΐνης στη διατροφή μπορεί να βοηθήσει στον έλεγχο των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα, στη μείωση του λίπους στο ήπαρ (συνδέεται στενά με την αντίσταση στην ινσουλίνη) και στη μείωση του λίπους στο πάγκρεας το οποίο παράγει την ινσουλίνη. Το τελευταίο είναι σημαντικό, διότι όταν ένα άτομο έχει προδιαβήτη, χάνει την απόκριση ινσουλίνης πρώτης φάσης. Αυτή είναι μια ραγδαία αύξηση της ινσουλίνης που παράγεται μόλις αυξηθεί το επίπεδο γλυκόζης στο αίμα.
Η απόκριση ινσουλίνης πρώτης φάσης είναι μια κρίσιμη λειτουργία που καταστέλλει γρήγορα την απελευθέρωση της γλυκόζης από το ήπαρ (από το γλυκογόνο). Ενθαρρύνει επίσης τη λήψη γλυκόζης από τους μυς μετά το φαγητό. Χωρίς αυτήν, η γλυκόζη παραμένει αυξημένη για αρκετές ώρες μετά το γεύμα. Αναδυόμενα στοιχεία δείχνουν ότι οι πρωτεΐνες φαίνεται να βοηθούν το πάγκρεας να αυξήσει αυτήν την αρχική αύξηση της ινσουλίνης. Μικρές αλλά πολλά υποσχόμενες δοκιμές υποδηλώνουν ότι η αύξηση της πρωτεΐνης στο γεύμα μπορεί να βοηθάει στον έλεγχο των επιπέδων της γλυκόζης στο αίμα.
Μια πρόσφατη μεγάλη κλινική δοκιμή (DiRECT), καθώς και μια σειρά μικρότερων μελετών, έδειξαν ότι τα άτομα με διαβήτη τύπου 2 που χάνουν γρήγορα αρκετό βάρος μπορούν να αποκαταστήσουν την απόκριση ινσουλίνης πρώτης φάσης. Το αποτέλεσμα φαίνεται να είναι μεγαλύτερο σε άτομα που δεν είχαν διαβήτη τύπου 2 για μεγάλο χρονικό διάστημα. Αυτό υποδηλώνει ότι το αποτέλεσμα θα ήταν ακόμη μεγαλύτερο σε άτομα με προδιαβήτη.
Η μείωση των θερμίδων που καταναλώνονται φαίνεται να αποτελεί ανεξάρτητο παράγοντα βελτίωσης της παγκρεατικής λειτουργίας που δεν έχει σχέση με την απώλεια βάρους. Σε μελέτες όπου οι άνθρωποι καταναλώνουν μόνο 400 θερμίδες την ημέρα για επτά ημέρες, η απώλεια βάρους είναι ελάχιστη αλλά η λειτουργία του παγκρέατος βελτιώνεται.
Περισσότερες επιλογές
Μια μεγάλη μελέτη από την Ισπανία (PREDIMED) έδειξε ότι η μεσογειακή διατροφή με έξτρα παρθένο ελαιόλαδο και ξηρούς καρπούς βοήθησε στην πρόληψη του διαβήτη τύπου 2, παρόλο που οι άνθρωποι δεν έχασαν βάρος. Η μελέτη αυτή δημοσιεύθηκε το 2019 στο περιοδικό Lancet Diabetes & Endocrinology και αφορούσε 7.447 άνδρες και γυναίκες οι οποίοι παρακολουθήθηκαν από 11 ιατρικά κέντρα για 4,8 χρόνια, κατά μέσο όρο. Η μεσογειακή διατροφή, αν και πλούσια σε λιπαρά ήταν καλύτερη από μια δίαιτα χαμηλών λιπαρών όσον αφορά τη διατήρηση ενός υγιούς βάρους. Η πρόσληψη λιπαρών στα μεσογειακά διαιτολόγια έφτανε το 42% των ημερήσιων θερμίδων και σ’ αυτά τα άτομα δεν είχαν δοθεί οδηγίες για μείωση του καταναλισκόμενου λίπους. Μετά από πέντε χρόνια, αυτοί που ακολούθησαν την διατροφή με το πρόσθετο ελαιόλαδο είχαν χάσει περίπου 900 γραμμάρια, κατά μέσον όρο, ενώ όσοι ακολούθησαν τη δίαιτα χαμηλών λιπαρών είχαν χάσει 600 γραμμάρια.
Η μελέτη αυτή έδειξε ότι οι συστάσεις για μείωση του συνολικού λίπους στη διατροφή είναι παρωχημένες. Είναι λάθος να περιορίζει κανείς τα υγιεινά λιπαρά, πιστεύοντας ότι έτσι θα διατηρήσει καλύτερα το βάρος του. Αναφερόμενος σ’ αυτή τη μελέτη, ο καθηγητής Dariush Mozaffarian, πρύτανης στη Σχολή Επιστήμης της Διατροφής του Πανεπιστημίου Tufts της Βοστώνης, έγραψε: «Οι διατροφικές οδηγίες πρέπει να αναθεωρηθούν ώστε να αποσυρθούν τα παρωχημένα, αυθαίρετα όρια στην συνολική κατανάλωση του λίπους. Πρέπει να εγκαταλείψουμε τον μύθο ότι τα τρόφιμα με λίγα λιπαρά και λίγες θερμίδες οδηγούν σε μικρότερη αύξηση του σωματικού βάρους και ίσως ακόμα να εγκαταλείψουμε τις εμμονικές προειδοποιήσεις για τις υγιεινές αλλά πλούσιες σε λίπη επιλογές όπως οι ξηροί καρποί, τα φυτικά έλαια, το γιαούρτι και ίσως ακόμα το τυρί».
Δεν γνωρίζουμε με βεβαιότητα πώς το έξτρα παρθένο ελαιόλαδο ή οι ξηροί καρποί μπορούν να βοηθήσουν στην πρόληψη του διαβήτη τύπου 2, αλλά υπάρχει ένα αυξανόμενο σώμα έρευνας που υποδηλώνει ότι μια ομάδα ενώσεων που ονομάζονται πολυφαινόλες και βρίσκονται σε αυτά τα τρόφιμα (επίσης στον καφέ, το τσάι, τα μούρα και το κόκκινο κρασί) έχουν μια ποικιλία ευεργετικών επιπτώσεων στην υγεία. Δυνητικά οι πολυφαινόλες μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση της φλεγμονής που μπορεί να βλάπτει τα παγκρεατικά κύτταρα και να προκαλεί αντίσταση στην ινσουλίνη.
Η διατροφή που μπορεί κάποιος να συνεχίσει είναι, φυσικά, αυτή που απολαμβάνει και “ταιριάζει” με τον τρόπο ζωής του. Επομένως, οι παραπάνω διατροφικές προσεγγίσεις μπορεί όχι μόνο να είναι πιο αποτελεσματικές -επειδή είναι πιο εφικτές- από μια δίαιτα χαμηλών λιπαρών και πολλών φυτικών ινών, αλλά παρέχουν περισσότερες επιλογές στα άτομα που θέλουν να σταματήσουν την πορεία του προδιαβήτη προς το διαβήτη τύπου 2.
