Οι κατεχίνες του πράσινου τσαγιού σχετίζονται με την καθυστέρηση της γήρανσης έχει δείξει η μέχρι τώρα έρευνα. Το τσάι θεωρείται υγιεινό και προάγει την μακροζωία, κάτι που πιστευόταν ότι οφείλεται στην αντιοξειδωτική του δράση. Στην παρούσα μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Aging, ερευνητές από ETH Zurich επιβεβαιώνουν ότι οι κατεχίνες παρατείνουν τη ζωή αλλά αμφισβητούν την μέχρι πρότινος υπόθεση για τον αντιοξειδωτικό ρόλο αυτών των συστατικών.
Το πράσινο τσάι είναι γνωστό ότι έχει οφέλη για την υγεία. Περιέχει κατεχίνες που ονομάζονται ECG (epicatechin gallate: γαλλική επικατεχίνη ) και EGCG (epigallocatechin gallate: γαλλική επιγαλλοκατεχίνη ) οι οποίες έχει φανεί από προηγούμενες μελέτες ότι συμβάλλουν στη μακροζωία. Οι κατεχίνες ανήκουν στις πολυφαινόλες και θεωρούνταν μέχρι τώρα αντιοξειδωτικά, που σημαίνει ότι εξουδετερώνουν ορισμένες ελεύθερες ρίζες. Οι ελεύθερες ρίζες είναι σε θέση να προκαλέσουν βλάβες στα κύτταρα ή στο DNA. Μία πηγή ελεύθερων ριζών οξυγόνου είναι ο μεταβολισμός π.χ. όταν τα μιτοχόνδρια (οι μονάδες παραγωγής ενέργειας του κυττάρου) εργάζονται για την παραγωγή ενέργειας.
Οι ερευνητές με επικεφαλής τον Michael Ristow, καθηγητή Ενεργειακού Μεταβολισμού στο Τμήμα Επιστημών Υγείας και Τεχνολογίας στο ETH Ζυρίχης, μαζί με συναδέλφους τους από το Πανεπιστήμιο της Jena, στη Γερμανία, ανέλυσαν προσεκτικά το πώς δρουν οι κατεχίνες στο νηματώδες σκουλήκι Caenorhabditis elegans. Και κατέληξαν σε ένα παράδοξο συμπέρασμα: Αντί να καταστέλλουν το οξειδωτικό στρες, οι κατεχίνες του πράσινου τσαγιού το προωθούν. Αυτό όμως τελικά είναι καλό, διότι οι κατεχίνες παρατείνουν τη ζωή στο C. elegans. Οι κατεχίνες στο πράσινο τσάι αυξάνουν το οξειδωτικό στρες βραχυπρόθεσμα και αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση των αμυντικών ικανοτήτων των κυττάρων. Τελικά οι κατεχίνες οδήγησαν σε μεγαλύτερη διάρκεια ζωής στο C. elegans και σε καλύτερη φυσική κατάσταση. Μια συγκέντρωση 2,5 μM EGCG και ECG ενίσχυσε την υγεία και τη διάρκεια ζωής καθώς και την αντοχή στο στρες στο C. elegans.
“Αυτό σημαίνει ότι οι πολυφαινόλες στο πράσινο τσάι, δηλαδή οι κατεχίνες του, στην πραγματικότητα δεν είναι αντιοξειδωτικά, αλλά μάλλον προοξειδωτικά, που βελτιώνουν την ικανότητα του οργανισμού να αμύνεται -όπως κάνει ένα εμβόλιο”, εξηγεί ο επικεφαλής της μελέτης, καθηγητής Ristow. Φυσικά, η αύξηση της αμυντικής ικανότητας δεν εκδηλώνεται μέσω του ανοσοποιητικού συστήματος, αλλά με την ενεργοποίηση γονιδίων, που παράγουν ορισμένα ενδογενή αντιοξειδωτικά ένζυμα, όπως η υπεροξειδική δισμουτάση (SOD) και η καταλάση (CTL). Αυτά τα ένζυμα αδρανοποιούν τελικά τις ελεύθερες ρίζες στο C. elegans. Το αποτέλεσμα αυτό υπακούει στην αρχή -δεν ισχύει πάντα- που λέει πως “ότι δεν σε σκοτώνει σε κάνει πιο δυνατό”. Πράγματι, κάποιο στρες στον οργανισμό έχει θετικά αποτελέσματα.
Οι κατεχίνες παρεμπόδισαν τη μιτοχονδριακή αναπνοή στο C. elegans μετά από 6-12 ώρες και τη δραστηριότητα ενός συμπλόκου σε μεμονωμένα μιτοχόνδρια τρωκτικών. Η εξασθενημένη μιτοχονδριακή αναπνοή συνοδεύτηκε από παροδική πτώση της παραγωγής ATP (ενέργειας) και προσωρινή αύξηση των αντιδραστικών ειδών οξυγόνου (ελευθέρων ριζών) στο C. elegans. Μετά από 24 ώρες, η μιτοχονδριακή αναπνοή και τα επίπεδα του ATP αποκαταστάθηκαν ενώ τα επίπεδα των αντιδραστικών ειδών οξυγόνου έπεσαν χαμηλά. Οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις περιελάμβαναν σημαντικά μειωμένη περιεκτικότητα σε λιπαρά και ενισχυμένες δραστηριότητες των αντιοξειδωτικών ενζύμων SOD και CAT, που απαιτούνται για τη θετική επίδραση των κατεχινών στη διάρκεια ζωής. Πιο συγκεκριμένα, η διάρκεια ζωής των σκουληκιών αυξήθηκε από 28,.8 ± 0,3 ημέρες σε 30΄,8 ± 0,1 ημέρες (6-7%).
Ο Ristow δεν εξεπλάγη που, αυτό το είδος μηχανισμού, λειτουργεί. Η ερευνητική του ομάδα έδειξε το 2009 ότι ο λόγος που ο αθλητισμός προάγει την υγεία είναι επειδή οι αθλητικές δραστηριότητες αυξάνουν βραχυπρόθεσμα το οξειδωτικό στρες στα μιτοχόνδρια, βελτιώνοντας έτσι την άμυνα του οργανισμού. Το εύρημα της μελέτης ευθυγραμμίζεται με την βιβλιογραφία που περιγράφει τις πολυφαινόλες ως ενώσεις που στοχεύουν τα μιτοχόνδρια. Τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα περιελάμβαναν επίσης μειωμένη περιεκτικότητα σε λίπος στο C. elegans μετά από 5 ημέρες θεραπείας με κατεχίνες.
Η κατανάλωση λιγότερων θερμίδων που αποτελεί επίσης ένα είδος στρες για τον οργανισμό έχει θετικό αποτέλεσμα, όπως έχει αποδειχθεί αρκετές φορές σε ζώα. Τα ποντίκια υπό θερμιδικό περιορισμό ζουν περισσότερο από εκείνα που τρέφονται με κανονική διατροφή. “Ήταν λογικό για μένα ότι οι κατεχίνες στο πράσινο τσάι θα λειτουργούσαν με παρόμοιο τρόπο”, ανέφερε ο Ristow.
Τα ευρήματα της μελέτης κατά πάσα πιθανότητα ισχύουν στον άνθρωπο. Οι βασικές βιοχημικές διεργασίες με τις οποίες οι οργανισμοί εξουδετερώνουν τις ελεύθερες ρίζες οξυγόνου διατηρούνται στην εξελικτική ιστορία, από τη μονοκύτταρη ζύμη μέχρι τον άνθρωπο.
Ο Ristow πίνει πράσινο τσάι κάθε μέρα, μια πρακτική που συνιστά. Αλλά συμβουλεύει να μην παίρνετε εκχυλίσματα ή συμπυκνώματα πράσινου τσαγιού. “Από μια ορισμένη συγκέντρωση και πάνω, οι κατεχίνες γίνονται τοξικές”, λέει. Οι υψηλές δόσεις κατεχινών αναστέλλουν τα μιτοχόνδρια σε τέτοιο βαθμό που επέρχεται κυτταρικός θάνατος, κάτι που μπορεί να είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο στο ήπαρ. Όποιος καταναλώνει αυτές τις πολυφαινόλες σε υπερβολικές δόσεις κινδυνεύει να βλάψει τα όργανά του.
Το μαύρο τσάι περιέχει πολύ λιγότερες κατεχίνες, καθώς καταστρέφονται σε μεγάλο βαθμό από τη διαδικασία της ζύμωσης. “Γι’ αυτό το πράσινο τσάι είναι προτιμότερο από το μαύρο”, είπε ο Ristow. Οι πιο άφθονες πολυφαινόλες στα φύλλα του πράσινου τσαγιού είναι η γαλλική επιγαλλοκατεχίνη (EGCG), η γαλλική επικατεχίνη (ECG), η επιγαλλοκατεχίνη (EGC) και η επικατεχίνη (EC), που αποτελούν το 30-42% του στερεού εκχυλίσματος πράσινου τσαγιού. Η EGCG αποτελεί περίπου το 50% και η ECG το 20% της συνολικής ποσότητας κατεχίνης στα φύλλα πράσινου τσαγιού. Ωστόσο, η βιοδιαθεσιμότητα των κατεχινών του πράσινου τσαγιού στα θηλαστικά είναι μικρή. Στον άνθρωποι, η κατανάλωση 4,5 γραμμαρίων κατεχινών πράσινου τσαγιού χωρίς καφεΐνη αυξάνει τη συγκέντρωση στο αίμα μόνο κατά 2,5 μM.
Αν και η βιοδιαθεσιμότητα της EGCG και της ECG είναι σχετικά χαμηλή, η κατανάλωση 4 φλιτζανιών πράσινου τσαγιού καθημερινά για 8 εβδομάδες φάνηκε σε μια μελέτη να μειώνει το σωματικό βάρος. Το 2018 μια μελέτη κατέγραψε παράταση της διάρκειας ζωής στο C. elegans μετά από δοσολογία με 50–300 μM της EGCG. Στην παρούσα μελέτη φάνηκε ότι μόνο 2,5 μM EGCG και ECG, μια συγκέντρωση που δυνητικά επιτυγχάνεται μετά την κατανάλωση πράσινου τσαγιού στον άνθρωπο, επαρκεί για να παρατείνει τη ζωή σε αυτό το σκουλήκι και να αυξήσει την αντοχή του στο στρες μέσω προσαρμοστικών μηχανισμών.
