Η κινόνη πυρρολοκινολίνης (PQQ: Pyrroloquinoline quinone) ή μεθοξατίνη ανακαλύφθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1960 και φάνηκε πως είναι ένας ενζυματικός συμπαράγοντας για διάφορα βακτήρια. Το 2003, Ιάπωνες επιστήμονες έκαναν μια ανακοίνωση στο περιοδικό Nature, ότι η κινόνη πυρρολοκινολίνης ήταν μια μάλλον άγνωστη έως τότε βιταμίνη Β. Εξ’ ορισμού, οι βιταμίνες είναι μόρια που το ανθρώπινο σώμα χρειάζεται αλλά δεν μπορεί να τα συνθέσει και άρα πρέπει να τα παίρνει από τη διατροφή.
Οι Ιάπωνες ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα ποντίκια που ακολουθούσαν μια διατροφή χωρίς κινόνη πυρρολοκινολίνης είχαν εξασθενημένη αναπαραγωγική και ανοσοποιητική λειτουργία. Επίσης, η ανάπτυξή τους ήταν μειωμένη, το δέρμα τους λεπτό και εύθραυστο ενώ οι απόγονοί τους ήταν λιγότερο πιθανό να επιβιώσουν τις πρώτες μέρες μετά τη γέννηση. Τα ποντίκια που είχαν έλλειψη σε PQQ είχαν 30% λιγότερα μιτοχόνδρια στα κύτταρά τους -τα μιτοχόνδρια είναι οργανίδια στα κύτταρα που παράγουν ενέργεια χρησιμοποιώντας οξυγόνο και συστατικά των τροφών όπως η γλυκόζη και τα λιπαρά οξέα. Τα μιτοχόνδρια στα ποντίκια με ανεπάρκεια PQQ ήταν αφύσικα μικρά και δεν λειτουργούσαν σωστά.
Η ανακάλυψη έγινε όταν οι Ιάπωνες ερευνητές μελετούσαν εάν η διπολική διαταραχή περιλάμβανε ανωμαλίες στη μιτοχονδριακή μεταφορά ασβεστίου. Έψαχναν τα υπεύθυνα γονίδια για την κατασκευή των πρωτεϊνών που ελέγχουν τη μεταφορά του ασβεστίου στα μιτοχόνδρια. Η εργασία τους για τη διπολική διαταραχή δεν ολοκληρώθηκε όπως είχε προγραμματιστεί αλλά βρέθηκε ότι η πυρρολοκινολίνη κινόνη εμπλέκεται στην παραγωγή κολλαγόνου ενεργοποιώντας ένα βασικό ένζυμο. Το κολλαγόνο είναι μια σημαντική πρωτεΐνη που βρίσκεται κυρίως στο δέρμα, τα οστά και τον συνδετικό ιστό και έτσι εξηγείται γιατί τα ποντίκια είχαν εύθραυστο δέρμα και δυσλειτουργικό συνδετικό ιστό όταν τους έλειπε η PQQ. Το ενδιαφέρον ήταν ότι το ένζυμο που ενεργοποιεί η PQQ στα ποντίκια φαινόταν να υπάρχει και στους ανθρώπους.
Ιδιότητες και οφέλη της PQQ
Η έρευνα για την κινόνη πυρρολοκινολίνης επικεντρώθηκε στα μιτοχονδριακά της αποτελέσματα. Η κακή μιτοχονδριακή υγεία εμπλέκεται σε μια ποικιλία παθήσεων, όπως η διανοητική έκπτωση, οι καρδιακές παθήσεις, ο διαβήτης και ο καρκίνος. Οι ειδικοί σημειώνουν ότι η βελτίωση της μιτοχονδριακής υγείας μπορεί να βρίσκεται πίσω από πολλούς ισχυρισμούς υγείας που σχετίζονται με την PQQ.
Η έρευνα υποδηλώνει ότι η πλειονότητα των εκφυλιστικών ασθενειών που σχετίζονται με την ηλικία ίσως έχουν τις ρίζες τους στα δυσλειτουργικά μιτοχόνδρια. Κι αυτό διότι ό,τι συμβαίνει μέσα στα κύτταρα του σώματος απαιτεί ενέργεια. Τα μιτοχόνδρια παράγουν πάνω από το 90% αυτής της ενέργειας και αν δεν μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες των κυττάρων, τα πράγματα αρχίζουν να λειτουργούν προβληματικά. Αυτός είναι ο λόγος που πιστεύεται ότι πρέπει να ακολουθούμε μια διατροφή που βοηθάει στη λειτουργία των μιτοχονδρίων. Πρόσφατα, επιστήμονες στην Ιταλία υπέβαλαν αρουραίους σε μια δίαιτα που περιείχε κατά 30% φρουκτόζη (ζάχαρη) για οκτώ εβδομάδες και τη συνέκριναν με μια δίαιτα ίσων θερμίδων και υδατανθράκων αλλά χωρίς φρουκτόζη. Διαπίστωσαν ότι η διατροφή που ήταν πλούσια σε φρουκτόζη οδήγησε σε σημαντική βλάβη στο DNA των μιτοχονδρίων στο συκώτι, όπου γίνεται η επεξεργασία της φρουκτόζης. Η πλούσια σε φρουκτόζη διατροφή μείωσε την ικανότητα των ζώων να επιδιορθώνουν τις βλάβες στο συκώτι και να δημιουργούν νέα μιτοχόνδρια.
Οι μελέτες στον άνθρωπο προτείνουν ότι η PQQ μπορεί να έχει αντιφλεγμονώδη αποτελέσματα και να είναι νευροπροστατευτική -ένας διεγέρτης του νευρικού αυξητικού παράγοντα (NGF) που είναι βασική πρωτεΐνη για την ανάπτυξη και επιβίωση των νευρικών κυττάρων. Ο εγκέφαλος παράγει και χρησιμοποιεί μεγάλη ποσότητα ενέργειας, γι’ αυτό και έχει αρκετά μιτοχόνδρια. Μια διπλά τυφλή, τυχαιοποιημένη, ελεγχόμενη με εικονικό φάρμακο μελέτη διαπίστωσε ότι η από του στόματος λήψη 20 mg PQQ την ημέρα βελτίωσε, βραχυπρόθεσμα, τη μνήμη, την προσοχή και τη συγκέντρωση σε υγιείς ενήλικες. Τα αποτελέσματα ενισχύθηκαν σημαντικά με τη προσθήκη συμπληρώματος CoQ10, ένα μόριο που χρησιμοποιείται επίσης από τα μιτοχόνδρια για την παραγωγή ενέργειας.
Πιο πρόσφατα στοιχεία έθεσαν υπό αμφισβήτηση το εάν η PQQ είναι πράγματι βιταμίνη για τον άνθρωπο. Πρώτον βρέθηκε ότι το ανθρώπινο σώμα παράγει καθημερινά PQQ, περίπου 100-400 νανογραμμάρια, άρα, τυπικά, δεν πρόκειται για βιταμίνη. Υπάρχει επίσης στον θηλαστικό ιστό, γι’ αυτό και συναντάται στο ανθρώπινο μητρικό γάλα -σε συγκέντρωση περίπου 20-30 μg/L. Και δεύτερον, ενώ η PQQ είναι συνένζυμο για τα βακτήρια (μοιάζει με βιταμίνη Β), αυτός ο ρόλος δεν φάνηκε να επεκτείνεται στους ανθρώπους. Περισσότερο φάνηκε να έχει νευροπροστασία για τους ηλικιωμένους. Η έρευνα υποδεικνύει ότι η PQQ συνδέεται με πρωτεΐνες στο ανθρώπινο σώμα και με αυτό τον τρόπο προσδίδει τα βιολογικά της αποτελέσματα. Οι πρωτεΐνες που συνδέονται με την PQQ ονομάζονται κινοπρωτεΐνες και τροποποιούνται οι δράσεις τους στο σώμα.
H έρευνα έδειξε ότι η κινόνη πυρρολοκινολίνης είναι ένα αντιοξειδωτικό που ανακυκλώνεται από τη γλουταθειόνη στην ενεργή της μορφή. Η PQQ συνδέεται με το αντιοξειδωτικό ένζυμο TrxR1 και μεταβάλλει τη λειτουργία του. Φαίνεται να προστατεύει πρωτεϊνικές δομές μέσα στα κύτταρα. Ορισμένα αντιοξειδωτικά βρίσκονται σε συγκεκριμένες περιοχές του κυττάρου όπου ασκούν τα αποτελέσματά τους π.χ. τα καροτενοειδή, όπως το β-καροτένιο και η ασταξανθίνη, βρίσκονται στην κυτταρική μεμβράνη. Η PQQ φαίνεται να το κάνει αυτό κοντά σε πρωτεΐνες.
Το 2013, μια μελέτη σε 10 άτομα αναβάθμισε την αξία της PQQ. Έέδειξε ότι σε υγιείς ανθρώπους που λάμβαναν συμπληρώματα PQQ σε δοσολογία 0,075-0,3 mg ανά κιλό σωματικού βάρους για τρεις εβδομάδες (αυξάνοντας τη δόση κάθε εβδομάδα), υπήρξε μείωση των συγκεντρώσεων της C-αντιδρώσας πρωτεΐνης (CRP) στο αίμα καθώς και της ιντερλευκίνης 6 (IL-6) η οποία έχει συνδεθεί με τη φλεγμονή. Η ίδια μελέτη σημείωσε επίσης ότι μια ουσία που ονομάζεται TMAO (Ν-Οξείδιο της τριμεθυλαμίνης) μειώθηκε στα ούρα. Η CRP και το TMAO είναι βιοδείκτες για την αθηροσκλήρωση. Με βάση αυτό το αποτέλεσμα, άρχισε να πιστεύεται ότι η PQQ μπορεί να παίζει ρόλο μέσα στο ανθρώπινο σώμα.
Πιο πρόσφατα, το 2021, μια ανασκόπηση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η PQQ είναι κάτι περισσότερο από ένα αντιοξειδωτικό για το ανθρώπινο σώμα και ότι μπορεί πράγματι να είναι μια “περίπου” βιταμίνη που παίζει ρόλο στην υγεία και τις ασθένειες. Σύμφωνα με τους συγγραφείς αυτής της ανασκόπησης, η PQQ δεν αυτοοξειδώνεται εύκολα ούτε συμπυκνώνεται σε ανενεργές μορφές και μπορεί να είναι 100-1.000 φορές πιο αποτελεσματική σε οξειδοαναγωγικές αντιδράσεις σε σχέση με τη βιταμίνη C. Τα στοιχεία δείχνουν ότι στα νεογνά η ανεπάρκεια PQQ επηρεάζει τη λειτουργία των μιτοχονδρίων. Επίσης, στους ενήλικες με ανεπάρκεια, τα συμπληρώματα διατροφής μπορεί να παίζουν σημαντικό ρόλο.
Σε ποιες τροφές υπάρχει
Η κινόνη πυρρολοκινολίνης υπάρχει σε διάφορα τρόφιμα αλλά κυρίως στη σκονη κακάο και τη μαύρη σοκολάτα. Αυτός είναι ίσως ένας λόγος που η σοκολάτα έχει συνδεθεί με οφέλη για την υγεία αλλά υπάρχουν και άλλες ενώσεις στη σοκολάτα που κάνουν καλό στην υγεία (φλαβονόλες, θεοβρωμίνη και επικατεχίνη). Η έρευνα δείχνει ότι η μαύρη σοκολάτα έχει οφέλη για την καρδιαγγειακή και νευρολογική (γνωστική) υγεία, βελτιωμένη απόδοση και αντοχή στην άσκηση, ακόμη και οφέλη στην απώλεια βάρους. Περισσότερη έρευνα πρέπει να γίνει για να διευκρινιστεί η συμβολή της PQQ στα οφέλη της μαύρης σοκολάτας.
Εκτός από το κακάο, η κινόνη πυρρολοκινολίνης βρίσκεται στη σόγια που έχει υποστεί ζύμωση (νάτο), τις πράσινες πιπεριές, το σπανάκι, τα ακτινίδια, το τσάι και το σέλινο. Είναι μια ένωση που βρίσκεται σε φρούτα και λαχανικά αλλά στην πραγματικότητα παράγεται από βακτήρια και βοηθά στην αφομοίωση του αλκοόλ και της ζάχαρης ώστε να παράγουν ενέργεια. Τα φυτά απορροφούν την PQQ από τα βακτήρια του εδάφους και την χρησιμοποιούν για να αναπτυχθούν. O άνθρωπος εύκολα απορροφά την PQQ από τα φρούτα και τα λαχανικά.
