Παρά τις προσπάθειες δημόσιας υγείας για να σταματήσει η πανδημία της COVID-19, η εμφάνιση της υποπαραλλαγής XBB.1.5 του κορωνοϊού SARS-CoV-2 θέτει την παγκόσμια κοινότητα σε εγρήγορση. Ο λόγος είναι ότι αυτή παραλλαγή που μερικές φορές αναφέρεται ως “Κράκεν” εξαιρετικά μεταδοτική και ανθεκτική στα φάρμακα και την προηγούμενη ανοσία.
Οι γενεαλογίες του ιού SARS-CoV-2, με το πρόθεμα “X” υποδηλώνουν ότι προέκυψαν μέσω γενετικού ανασυνδυασμού δύο ή περισσότερων υποπαραλλαγών. Η γενεαλογία XBB προέκυψε μετά από φυσική συν-μόλυνση ανθρώπου από δύο υποπαραλλαγές Όμικρον, και συγκεκριμένα την BA.2.10.1 και την BA.2.75. Εντοπίστηκε για πρώτη φορά στην Ινδία το καλοκαίρι του 2022. Η XBB.1.5 είναι άμεσος απόγονος, ή ακριβέστερα, το «πέμπτο εγγόνι» της αρχικής υποπαραλλαγής XBB.
H γενετική γενεαλογία της υποπαραλλαγής XBB.1.5.
Σε τι διαφέρει η XBB.1.5 από την Όμικρον;
Η XBB.1.5 είναι μία από τις πολλές υποπαραλλαγές της παραλλαγής Όμικρον που έχουν προκαλέσει ανησυχία και εμφανίστηκαν από την έναρξη του πρώτου κύματος Όμικρον τον Νοέμβριο του 2021. Σε αντίθεση με άλλους απογόνους της αρχικής παραλλαγής Όμικρον (γνωστής και ως B.1.1.529), η XBB.1.5 είναι ένα μωσαϊκό που έχει τις ρίζες της σε δύο υποπαραλλαγές της γενεαλογίες Όμικρον. Αλλά η XBB.1.5 είναι αναμφισβήτητα η πιο πλούσια γενετικά και πιο μεταδοτική υποπαραλλαγή του SARS-CoV-2 τύπου Όμικρον μέχρι σήμερα.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η XBB.1.5 κυκλοφορεί σε τουλάχιστον 38 χώρες, με τον υψηλότερο επιπολασμό στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου αντιπροσωπεύει περίπου το 43% των περιπτώσεων COVID-19 σε εθνικό επίπεδο. Εντός των ΗΠΑ, υπάρχει μεγάλη γεωγραφική διαφοροποίηση στο ποσοστό των κρουσμάτων που προκαλούνται από την “Κράκεν” που κυμαίνεται από 7% στα Μεσοδυτικά έως πάνω από 70%στη Νέα Αγγλία.
Η “Κράκεν” έχει επίσης αναφερθεί επίσημα από κυβερνητικούς φορείς στην Αυστραλία, τον Καναδά, την Ευρωπαϊκή Ένωση, την Ιαπωνία, το Κουβέιτ, τη Ρωσία, τη Σιγκαπούρη, τη Νότια Αφρική και το Ηνωμένο Βασίλειο. Έχει επίσης ανιχνευθεί σε συστήματα αστικών λυμάτων στις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ευρώπη και άλλα μέρη. Τα δεδομένα παρακολούθησης σε πραγματικό χρόνο αποκαλύπτουν ότι εξαπλώνεται γρήγορα σε όλο τον κόσμο και πιθανότατα θα κυριαρχήσει.
Πόσο πιθανό είναι η XBB.1.5 να προκαλέσει σοβαρή ασθένεια;
Υπάρχουν περιορισμένα δεδομένα σχετικά με την ικανότητα της “Κράκεν” να προκαλεί σοβαρή ασθένεια. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η “Κράκεν” δεν έχει συγκεκριμένες μεταλλάξεις που να την καθιστούν πιο επικίνδυνη από τις προγονικές της. Ωστόσο, θεωρείται εξίσου ικανή να προκαλέσει σοβαρές ασθένειες σε ηλικιωμένους και ανοσοκατεσταλμένα άτομα σε σύγκριση με προηγούμενες υποπαραλλαγές του Όμικρον που προκαλούν ανησυχία.
Προστατεύουν τα τρέχοντα εμβόλια mRNA από την XBB.1.5;
Τα XBB.1.5 και XBB.1 είναι οι υποπαραλλαγές της Όμικρον με τις μεγαλύτερες ιδιότητες αποφυγής του ανοσοποιητικού συστήματος. Ως εκ τούτου, ένα από τα πιο επίμαχα ζητήματα σχετικά με την “Κράκεν” σχετίζεται με τον βαθμό προστασίας που παρέχουν τα επί του παρόντος διαθέσιμα εμβόλια mRNA, συμπεριλαμβανομένων των πιο πρόσφατων δισθενών (διδύναμων) ενισχυτικών σκευασμάτων.
Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Τέξας προσδιόρισαν ότι τα εμβόλια πρώτης γενιάς και τα διδύναμα ενισχυτικά mRNA που περιέχουν BA.5 έχουν ως αποτέλεσμα άτονες αποκρίσεις αντισωμάτων εξουδετέρωσης έναντι της “Κράκεν”. Μια αναφορά (που δεν έχει ακόμη εξεταστεί από ομοτίμους) από ερευνητές στην κλινική του Κλίβελαντ διαπίστωσε ότι τα διδύναμα εμβόλια επιδεικνύουν μόνο 30% αποτελεσματικότητα σε κατά τα άλλα υγιή, μη ηλικιωμένα άτομα όταν οι παραλλαγές του εμβολίου ταιριάζουν με αυτές που κυκλοφορούν στην κοινότητα. Έτσι,, ορισμένοι ειδικοί πιστεύουν ότι η χορήγηση δισθενών ενισχυτών για την πρόληψη της νόσου COVID-19 σε κατά τα άλλα υγιή νεαρά άτομα δεν δικαιολογείται ιατρικά, ούτε είναι οικονομικά αποδοτική.
Αντίθετα, εμπειρογνώμονες δημόσιας υγείας από την Ατλάντα, το Γκά και το Στάνφορντ της Καλιφόρνια ανέφεραν ότι παρόλο που η δράση εξουδετέρωσης αντισωμάτων των δισθενών αναμνηστικών εμβολίων κατά της “Κράκεν” είναι 12 έως 26 φορές μικρότερη από τη δράση των αντισωμάτων κατά του άγριου τύπου (πρωτότυπου) του ιού SARS-CoV-2, εξακολουθούν να αποδίδουν καλύτερα από τα μονοσθενή εμβόλια κατά της “Κράκεν”.
Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Κολούμπια στη Νέα Υόρκη διαπίστωσαν ότι τα επίπεδα εξουδετερωτικών αντισωμάτων μετά από διδύναμη ενίσχυση ήταν έως και 155 φορές χαμηλότερα έναντι της “Κράκεν” σε σύγκριση με τα επίπεδα έναντι του ιού άγριου τύπου μετά από μονοσθενή ενίσχυση. Αυτό υποδηλώνει πως ούτε τα μονοδύναμα ούτε τα διδύναμα αναμνηστικά εμβόλια μπορούν να παρέχουν επαρκή προστασία έναντι της “Κράκεν”.
Πώς μπορείτε να προστατευθείτε από την XBB.1.5;
Οι τυπικές προφυλάξεις ελέγχου των λοιμώξεων, όπως η κάλυψη σε εσωτερικούς χώρους, η κοινωνική απόσταση και το συχνό πλύσιμο των χεριών είναι αποτελεσματικά μέτρα. Η ταχεία εξέλιξη του SARS-CoV-2 συνεχίζει να αποτελεί πρόκληση για τη διαχείριση της νόσου COVID-19 με τη χρήση διαθέσιμων προληπτικών και θεραπευτικών παραγόντων. Να σημειωθεί ότι όλα τα επί του παρόντος διαθέσιμα μονοκλωνικά αντισώματα που στοχεύουν την πρωτεΐνη ακίδας του SARS-CoV-2 κρίνονται αναποτελεσματικά έναντι της “Κράκεν”. Αντιιικά φάρμακα όπως το remdesivir και το Paxlovid μπορούν να ληφθούν υπόψη για τη θεραπεία επιλέξιμων μολυσμένων ασθενών με υψηλό κίνδυνο εξέλιξης σε σοβαρή νόσο. Όσον αφορά την αποτελεσματικότητα των διδύναμων εμβολίων για ηλικιωμένους, ανοσοκατεσταλμένους και άλλα άτομα που θέλουν να προστατευτούν από την “Κράκεν”, είναι αβέβαιη.
Γιατί η υποπαραλλαγή XBB.1.5 ονομάζεται Κράκεν;
Ανεπίσημα, μερικοί επιστήμονες έχουν επινοήσει αναγνωρισμένα ψευδώνυμα για την XBB.1.5 και άλλες υποπαραλλαγές του κορωνοϊού SARS-CoV-2 που προκαλούν ανησυχία, υποστηρίζοντας ότι είναι πιο εύκολο να θυμούνται από τους γενικούς αλφαριθμητικούς χαρακτηρισμούς. Το “Kraken” για την XBB.1.5 είναι επί του παρόντος στη μόδα ενώ ψευδώνυμα “Gryphon» και “Hippogryph” έχουν χρησιμοποιηθεί για να υποδηλώσουν τις προγονικές υποπαραλλαγές XBB και XBB.1, αντίστοιχα. Το Κράκεν ήταν ένα μυθολογικό σκανδιναβικό θαλάσσιο τέρας ή γιγάντιο καλαμάρι, το Gryphon (ή Griffin) αναφέρεται σε ένα θρυλικό πλάσμα που είναι υβρίδιο αετού και λιονταριού, ενώ το Hippogryph (ή Hippogriff) είναι ένα φανταστικό ζώο υβρίδιο Gryphon και αλόγου. Παρά την πιθανή χρησιμότητά τους ως βοηθήματα μνήμης, αυτά τα ψευδώνυμα αποφεύγονται στις επιστημονικές συζητήσεις.
