Oι υπεριώδεις ακτίνες UV (Ultra-Violet) που εκπέμπει η ήλιος διαιρούνται σε τρεις κατηγορίες, την UVA, την UVB και την UVC -στη Γη φτάνουν μόνον οι ακτίνες UVA και UVB. Οι UVA και UVB ακτίνες επηρεάζουν το δέρμα μας με κάπως διαφορετικό τρόπο.
Το Α μπορείτε να το αντιστοιχήσετε με τη γήρανση (Ageing) -οι UVA είναι γνωστές ως ακτίνες φωτογήρανσης. Εισχωρούν πιο βαθιά στο δέρμα, καταστρέφουν τον συνδετικό ιστό προκαλώντας απώλεια του τόνου του δέρματος, πρόωρη γήρανση και ρυτίδες. To B μπορείτε να το αντιστοιχήσετε με το έγκαυμα (Burn). Oι ακτίνες UVB διαπερνούν την επιδερμίδα αλλά δεν φτάνουν τόσο βαθιά όσο οι UVA. Καταστρέφουν περισσότερο το DNA γιατί έχουν μεγαλύτερη ενέργεια, το δέρμα κοκκινίζει και προκαλούνται εγκαύματα. Συνδέονται πιο συχνά με καρκίνους του δέρματος και ιδιαίτερα το μελάνωμα. Πιο παλιά πιστευόταν ότι η UVA δεν σχετιζόταν με καρκίνους του δέρματος αλλά η έρευνα έδειξε ότι τα μεγαλύτερα μήκη κύματος UVA όχι μόνο διεισδύουν σε βαθύτερα στρώματα του δέρματος, αλλά συμβάλλουν στον καρκίνο του δέρματος, θέτοντας σε κίνδυνο την ανοσολογική απόκριση στη βλάβη του DNA.
Το ηλιακό έγκαυμα είναι μια οξεία βλάβη του δέρματος εξαιτίας της ηλιακής ακτινοβολίας -το κοκκίνισμα δεν είναι καθόλου αθώο. Η έκταση του ηλιακού εγκαύματος εξαρτάται από τον τύπο του δέρματος, τη διάρκεια έκθεσης στον ήλιο και την ένταση της ηλιακής ακτινοβολίας. Έχετε υπόψη ότι τα ηλιακά εγκαύματα προκαλούνται από την υπεριώδη ακτινοβολία και όχι από την θερμότητα -παθαίνουμε ηλιακά εγκαύματα και στα χιόνια όταν κάνει κρύο.
Το ηλιακό έγκαυμα αποτελεί επίσης σημαντικό παράγοντα κινδύνου για τη φωτογήρανση. Σε απλές περιπτώσεις πρόκειται για ένα ελαφρύ κοκκίνισμα που προκαλεί πόνο. Αρχικά, το δέρμα γίνεται κόκκινο σε 2-6 ώρες μετά την έκθεση στον ήλιο. Οι μέγιστες επιδράσεις εμφανίζονται σε 12-24 ώρες. Σε πιο σοβαρές περιπτώσεις υπάρχει κάψιμο και φουσκάλες, αφυδάτωση και ενδεχομένως λοίμωξη. Σε παραμελημένα σοβαρά ηλιακά εγκαύματα μπορεί να προκληθεί κακή κυκλοφορία αίματος σε ζωτικά όργανα. Άλλα συμπτώματα του ηλιακού εγκαύματος είναι ρίγη, ναυτία ή εμετός. Μπορούν ακόμη να υπάρξουν συμπτώματα σοβαρής ίωσης και πυρετός, μεγάλες φουσκάλες και απώλεια δέρματος σε 4-7 ημέρες μετά την έκθεση.
Ο δείκτης αντηλιακής προστασίας
Τα αντηλιακά είτε απορροφούν την υπεριώδη ακτινοβολία είτε την αντανακλούν. Όλα τα αντηλιακά αποτελούνται από δύο κύρια μέρη. Το ενεργό συστατικό και το γαλάκτωμα -το ενεργό συστατικό είναι αυτό που προστατεύει. Στα περισσότερα αντηλιακά συνήθως υπάρχουν περισσότερα από ένα και συχνά έως και έξι ή περισσότερα δραστικά συστατικά.
Οι «απορροφητές» της UV είναι χημικές ουσίες που απορροφούν την υπεριώδη ακτινοβολία και τη μετατρέπουν σε πολύ χαμηλό επίπεδο θερμότητας. Έτσι, οι περισσότεροι δεν την αντιλαμβάνονται, αλλά ένα μικρό ποσοστό ανθρώπων αναφέρει ότι τα αντηλιακά τους κάνουν να νιώθουν άβολα ζεστά. Οι χημικές ουσίες που απορροφούν την υπεριώδη ακτινοβολία ονομάζονται επίσης «οργανικές», επειδή περιέχουν άτομα άνθρακα. Μερικές απορροφούν το μέρος UVB του φάσματος που συμβάλλει στον κίνδυνο καρκίνου του δέρματος. Άλλες απορροφούν το μέρος UVA του φάσματος. Για αυτόν τον λόγο, συνιστάται αντηλιακό με την ένδειξη «ευρέος φάσματος», καθώς προσφέρει την καλύτερη προστασία.
Οι «ανακλαστήρες» της UV αποτελούνται κυρίως από οξείδια, όπως το οξείδιο του ψευδαργύρου και το διοξείδιο του τιτανίου, που διασκορπίζουν την υπεριώδη ακτινοβολία.
Το γαλάκτωμα -η λοσιόν, το γάλα, η κρέμα, το λάδι, ο αφρός ή το τζελ- είναι αυτό που φέρει το δραστικό συστατικό. Συνήθως αποτελείται από κάποιο συνδυασμό ελαίου και νερού, καθώς και άλλα συστατικά. Αυτά είναι σημαντικά καθώς διατηρούν το προϊόν ώστε να διαρκεί στο ντουλάπι σας. Βοηθούν επίσης στην αντοχή στο νερό, επηρεάζουν την αίσθηση και τη μυρωδιά του αντηλιακού και το πόσο καλά προσκολλάται στο δέρμα.
Τι σημαίνει το SPF και πώς μετριέται; Το αντηλιακό παρέχει ένα προστατευτικό, όχι ένα μπλοκάρισμα. Σκεφτείτε μια σίτα για μύγες: ο αέρας μπαίνει, αλλά οι μύγες όχι. Με τον ίδιο τρόπο, η αντηλιακή λοσιόν ή το φίλτρο επιτρέπει μια μικρή ποσότητα υπεριώδους ακτινοβολίας στο δέρμα σας. Το SPF (SPF: Sun Protection Factor) είναι το μέτρο του πόση UVB διαπερνά -ισχύει μόνο για τις ακτίνες UVB. Όσο υψηλότερος είναι ο αριθμός, τόσο λιγότερη UVΒ διαπερνά. Ένα SPF 30 επιτρέπει στο ένα τριακοστό (3,3%) της UVΒ να φτάσει στο δέρμα σας. Αυτό σημαίνει ότι φιλτράρει το 96,7% της UVΒ. Με SPF 50, το 98% φιλτράρεται και το ένα πεντηκοστό (2%) διαπερνά. Έτσι, ενώ η διαφορά μεταξύ SPF 30 και SPF 50 ακούγεται μεγάλη, είναι μια αρκετά μέτρια (1,3%) διαφορά στην προστασία.
Μπορείτε να δείτε τον SPF και με ένα άλλο τρόπο. Ένας μεγαλύτερος δείκτης σημαίνει ότι διαρκεί περισσότερο χρόνο η προστασία. Για παράδειγμα, αν χρειάζονται 10 λεπτά για ένα δέρμα, χωρίς καθόλου προστασία, για να προκληθεί κοκκινίλα, τότε ένα αντηλιακό με δείκτη SPF 15 θα μπορούσε (θεωρητικά) να προσφέρει προστασία 15 φορές περισσότερο, περίπου 2,5 ώρες. Η εφαρμογή αντηλιακού με SPF 50 θα επιβράδυνε τον ρυθμό του καψίματος σε σημείο που θα χρειαζόταν 50 φορές περισσότερο χρόνο, δηλαδή 500 λεπτά. Στην πράξη, ο χρόνος αυτός επηρεάζεται από τις συνθήκες, όπως το κολύμπι, και γι’ αυτό συστήνεται η ανανέωση του αντηλιακού περίπου κάθε δύο ώρες.
Πώς χρησιμοποιείτε το αντηλιακό
Σε μικροσκοπικό επίπεδο, το δέρμα είναι μια σειρά από κορυφές και κοιλότητες. Η εφαρμογή αντηλιακού σε στρώσεις περίπου 20 λεπτά πριν από την έκθεση στον ήλιο επιτρέπει στο προϊόν να εισχωρήσει στις κοιλότητες και να προσκολληθεί σωστά στο δέρμα. Πολλά αντηλιακά συνιστούν επανεφαρμογή κάθε δύο ώρες. Ένας τρόπος να το δει κανείς αυτό είναι σαν να βάφει τον τοίχο του σπιτιού του. Η πρώτη στρώση προσφέρει μια λογική κάλυψη, αλλά μια επανεφαρμογή 20-30 λεπτά μετά την έκθεση στον ήλιο -αφού η πρώτη στρώση έχει «στεγνώσει»- προσφέρει πολύ πιο αξιόπιστη κάλυψη. Αυτό θα καλύψει τα σημεία που μπορεί να έχετε παραλείψει ή να έχετε καλύψει πολύ λεπτά, στο πρώτο πέρασμα.
Επίσης, χρησιμοποιήστε το αντηλιακό γενναιόδωρα. Οι περισσότεροι άνθρωποι χρησιμοποιούν πολύ λίγο (μόλις το ένα τρίτο) της ποσότητας του αντηλιακού που απαιτείται για να επιτευχθεί η προστασία που αναφέρεται στην ετικέτα. Ένα κουταλάκι του γλυκού ανά άκρο είναι ένας καλός εμπειρικός κανόνας. Προσθέστε ένα άλλο κουταλάκι του γλυκού για το πρόσωπό σας, μπροστά και πίσω. Αυτό αντιστοιχεί σε επτά κουταλάκια του γλυκού (35 ml) συνολικά αν βρίσκεστε στην παραλία με σορτς ή μπικίνι. Επαναλάβετε την εφαρμογή κάθε δύο ώρες ή πιο συχνά αν είστε δραστήριοι (ιδρώνετε, σκουπίζεστε με πετσέτα, το δέρμα έρχεται σε φυσική επαφή με οτιδήποτε μπορεί να το αφαιρέσει), ακόμα κι αν είναι ανθεκτικό στο νερό.
Φυσικά, χρησιμοποιήστε και άλλα πράγματα για να προστατεύσετε το δέρμα σας. Καπέλα, σκιά, ρούχα, ακόμη και παραμονή σε εσωτερικούς χώρους κατά τις περιόδους με την υψηλότερη υπεριώδη ακτινοβολία. Σύμφωνα με το Ίδρυμα Καρκίνου του Δέρματος, περισσότερο από το 50% των ακτίνων UVA μπορούν να διαπεράσουν το γυαλί (ενώ οι ακτίνες UVB μπλοκάρονται σε μεγάλο βαθμό από το γυαλί). Και περισσότερο από το 80% των ακτίνων UVA μπορούν να διαπεράσουν τα σύννεφα. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να εφαρμόζετε αντηλιακό ευρέος φάσματος κάθε μέρα, ακόμα και όταν έχει συννεφιά.
