Η κατανάλωση ψαριών προωθείται για τις πιθανές καρδιοπροστατευτικές της επιδράσεις. Ωστόσο, πολυάριθμες μελέτες δείχνουν ότι το TMAO (Ν-οξείδιο τριμεθυλαμίνης) προάγει την αθηροσκλήρωση και τη θρόμβωση.
Ορισμένα είδη ψαριών και θαλασσινών έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε TMAO, το οποίο συσσωρεύεται στους μύες τους όπου τα προστατεύει από την πίεση και το κρύο. Η τριμεθυλαμίνη (TMA), ο μεταβολικός πρόδρομος του TMAO, σχηματίζεται στα ψάρια κατά τη διάρκεια της βακτηριακής αλλοίωσης. Περίπου δεκαπλάσιες χαμηλότερες είναι οι συγκεντρώσεις της τριμεθυλαμίνης σε σύγκριση με το TMAO στην κυκλοφορία του αίματος υπό φυσιολογικές συνθήκες.
To 2023 δημοσιεύθηκαν νέα στοιχεία από την Κλινική του Κλίβελαντ που πρωτοσταθεί στην έρευνα γύρω από το ΤΜΑΟ. Για πρώτη φορά, προσδιορίστηκαν οι επιδράσεις της κατανάλωσης ψαριών και θαλασσινών στα επίπεδα TMAO στην κυκλοφορία του αίματος σε συμμετέχοντες με φυσιολογική νεφρική λειτουργία. Η περιεκτικότητα σε TMAO και ωμέγα-3 λιπαρών οξέων ποσοτικοποιήθηκε σε διαφορετικά είδη ψαριών και θαλασσινών με φασματομετρία μάζας. Η μελέτη έδειξε ότι η κατανάλωση ψαροκροκετών, μπακαλιάρου και, σε μικρότερο βαθμό, σολομού, οδηγεί σε αυξήσεις στα επίπεδα TMAO στο αίμα.
Υγιείς εθελοντές στρατολογήθηκαν για τρεις μελέτες. Στην πρώτη μελέτη 24 συμμετέχοντες, όλοι παμφάγοι, στρατολογήθηκαν για πέντε εβδομάδες και παρείχαν αιμοληψίες και ανάκληση διατροφής για τις 24 ώρες που προηγούνται κάθε αιμοληψίας.
Σε μια δεύτερη μελέτη, 10 συμμετέχοντες εγγράφηκαν σε μια πρόκληση με γεύματα μπακαλιάρου για τέσσερις μέρες. Το δείπνο περιελάμβανε μια μερίδα 225–250 γραμμαρίων ψητού μπακαλιάρου. Τα επίπεδα TMAO προσδιορίστηκαν ακολουθώντας καθορισμένες δίαιτες χαμηλής και υψηλής περιεκτικότητας σε TMAO.
Η τρίτη μελέτη περιελάμβανε μια ομάδα 16 εθελοντών, οι οποίοι κλήθηκαν να αποφύγουν την κατανάλωση ψαριού και κόκκινου κρέατος το βράδυ πριν από την αρχική αιμοληψία και στη συνέχεια τους δόθηκαν γεύματα που περιείχαν ψάρια ή θαλασσινά με ποικίλα επίπεδα TMAO. Οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν σε δύο ομάδες. Η Ομάδα 1 κατανάλωνε γεύματα που περιείχαν μια μερίδα 225 γρ. γαρίδας την πρώτη εβδομάδα (4,33 mg [TMA+TMAO] ανά 100 γραμμάρια) και μια μερίδα 225 γρ. fish sticks (250 mg [TMA+TMAO] ανά 100 γραμμάρια) την δεύτερη εβδομάδα. Οι συμμετέχοντες στην Ομάδα 2 κατανάλωσαν γεύματα που περιείχαν μια μερίδα 225 γρ. κονσερβοποιημένου τόνου (49,1 mg [TMA+TMAO] ανά 100 γραμμάρια) την πρώτη εβδομάδα και μια μερίδα 225 γρ. σολομού ιχθυοτροφείου τη δεύτερη εβδομάδα (144,4 mg [TMA+TMAO] ανά 100 γραμμάρια). Τα επίπεδα TMAO στο αίμα ποσοτικοποιήθηκαν με φασματομετρία μάζας σε αίμα τους.
Η περιεκτικότητα σε TMAO+TMA ποικίλλει σημαντικά μεταξύ των ψαριών και των θαλασσινών. Ο μπακαλιάρος αναφέρεται ότι περιέχει υψηλά επίπεδα TMAO και είναι από τα είδη ψαριών που καταναλώνονται περισσότερο στις Ηνωμένες Πολιτείες. Στη μελέτη, τα fish sticks αύξησαν περισσότερο το ΤΜΑΟ. Εντός μίας ημέρας, οι συγκεντρώσεις TMAO στην κυκλοφορία του αίματος σε όλους τους συμμετέχοντες επέστρεψαν στα αρχικά επίπεδα.
Το ΤΜΑΟ ποικίλλει σημαντικά από άτομο σε άτομο, έστω και αν καταναλώσουν την ίδια τροφή. Οι καθοριστικοί παράγοντες αυτής της ετερογένειας δεν είναι καλά κατανοητοί. Ένας σημαντικός παράγοντας φαίνεται να είναι η σύνθεση του εντερικού μικροβιώματος. Τα μικρόβια του εντέρου είναι συνήθως υποχρεωτικοί συμμετέχοντες στην οδό παραγωγής TMAO, καθώς τα ποντίκια χωρίς μικρόβια και οι άνθρωποι που λαμβάνουν από το στόμα ένα κοκτέιλ αντιβιοτικών με κακή απορρόφηση δεν είναι σε θέση να μετατρέψουν τους θρεπτικούς προδρόμους σε TMAO. Επίσης, τα άτομα μπορεί να εμφανίζουν διαφορές στον ρυθμό νεφρικής απέκκρισης του TMAO.
Η παραγωγή TMAO συνήθως ξεκινά με διατροφικούς προδρόμους όπως η χολίνη, η καρνιτίνη και η φωσφατιδυλοχολίνη, που παράγουν τον ενδιάμεσο μεταβολίτη τριμεθυλαμίνη (TMA) με τρόπο που εξαρτάται από το μικροβίωμα του εντέρου. Η χρόνια διατροφική έκθεση σε πρόδρομες ουσίες θρεπτικών συστατικών όπως η χολίνη και η καρνιτίνη, καθώς και η άμεση κατάποση τροφών που περιέχουν TMAO, μπορούν να συμβάλουν σε αυξημένα επίπεδα στο αίμα.
Το TMAO φτάνει σε συγκεντρώσεις νηστείας μεταξύ 2 και 40 μM στο ανθρώπινο αίμα, πριν από την απέκκριση μέσω των ούρων. Θεωρείται ότι μια τιμή πάνω από 6,4 μM συσχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακού συμβάντος. Η μελέτη έδειξε ότι η πιθανότητα εμφάνισης αυξημένου TMAO (>6,4 μM) το πρωί μετά την κατανάλωση ψαριού ή κόκκινου κρέατος ήταν 45% ή 20% αντίστοιχα. Μεταξύ των συμμετεχόντων που δεν έφαγαν ούτε ψάρι ούτε κόκκινο κρέας το προηγούμενο βράδυ, η πιθανότητα αυξημένου TMAO κατά την αιμοληψία ήταν 7,4%.
Η κατανάλωση ψαριών προωθείται για τις πιθανές καρδιοπροστατευτικές επιδράσεις. Από την άλλη μεριά, μετα-αναλύσεις κλινικών μελετών που εξετάζουν το TMAO υποστηρίζουν μια δοσοεξαρτώμενη συσχέτιση μεταξύ των κυκλοφορούντων επιπέδων TMAO και των καρδιαγγειακών παθήσεων, του εγκεφαλικού επεισοδίου και της καρδιακής ανεπάρκειας. Οι συγγραφείς κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ορισμένα ψάρια και θαλασσινά περιέχουν υψηλά επίπεδα TMAO και μπορεί να προκαλέσουν παροδική αύξηση των επιπέδων TMAO σε ορισμένα άτομα.
Τελικά, φαίνεται εύλογη η ερώτηση εάν η κατανάλωση ορισμένων ειδών ψαριών με υψηλή περιεκτικότητα σε TMAO θα μπορούσε στην να επηρεάσει αρνητικά την καρδιαγγειακή υγεία. Το συμπέρασμα από τη μελέτη είναι ότι αν έχετε καρδιακή νόσο, ίσως θα πρέπει να αποφύγετε να τρώτε τα είδη των ψαριών με υψηλή περιεκτικότητα σε TMAO, καθώς έχει αποδειχθεί ότι το TMAO προάγει την αθηροσκλήρωση, τη συσσώρευση αιμοπεταλίων (θρόμβωση) και ίσως, την ουλοποίηση της καρδιάς και των νεφρών.
Ποια ψάρια και θαλασσινά έχουν περισσότερο TMA και ΤΜΑΟ; Ο αστακός έχει βρεθεί να περιέχει 511 mg TMA+TMAO ανά 100 γραμμάρια, μια ποσότητα υψηλότερη από το μοριακό ισοδύναμο της χολίνης (πρόδρομος του TMAO) σε οποιοδήποτε είδος τροφής. Επειδή θέλετε να πάρετε τα ωμέγα-3 λιπαρά από τα ψάρια αλλά ότι το TMAO παρακάτω είναι μια εικόνα που θα σας βοηθήσει στις επιλογές σας. Οι ποσότητες είναι σε mg ανά 100 γραμμάρια.
Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι η κατανάλωση ορισμένων ειδών ψαριών μπορεί να αυξήσει παροδικά τα επίπεδα TMAO το οποίο έχει αποδειχθεί ότι επηρεάζει γρήγορα (μέσα σε λίγα λεπτά) τη λειτουργία και την αντιδραστικότητα των αιμοπεταλίων. Υπήρξαν αρκετά ευρήματα στη μελέτη. Πρώτον, παρατηρήθηκε ότι όλες οι τιμές >10 μM προηγήθηκαν της κατανάλωσης ψαριών ή θαλασσινών ή κόκκινου κρέατος. Δεύτερον, τόσο η περιεκτικότητα σε TMAO όσο και σε ωμέγα-3 ποικίλλει σημαντικά μεταξύ των διαφόρων ειδών, με την υψηλότερη περιεκτικότητα σε TMAO να βρίσκεται σε ψάρια βαθέων υδάτων και σε ορισμένα καρκινοειδή. Επιβεβαιώθηκε ότι τα επίπεδα TMAO στην κυκλοφορία του αίματος αυξήθηκαν σημαντικά σε ορισμένα άτομα μετά την κατανάλωση fish sticks (συχνά φτιαγμένων με ψάρια με υψηλή περιεκτικότητα σε TMAO, όπως ιππόγλωσσα και μπακαλιάρος). Χαμηλά επίπεδα TMA+TMAO παρατηρήθηκαν σε σημαντικό ποσοστό ειδών ψαριών, συμπεριλαμβανομένων των ποικιλιών γλυκού νερού και όλων των μορφών τόνου που εξετάστηκαν. Σύμφωνα με την παραπάνω εικόνα, η πέστροφα είναι μια καλή επιλογή γιατί έχει ωμέγα-3 και ελάχιστη ποσότητα TMA+TMAO.
Αρκετές μεγάλες επιδημιολογικές μελέτες έχουν συνδέσει την αυξημένη κατανάλωση ψαριών με χαμηλότερα ποσοστά καρδιαγγειακών παθήσεων. Σύμφωνα με την παρούσα μελέτη, ακόμη και εκείνα τα είδη ψαριών και θαλασσινών με υψηλή περιεκτικότητα σε TMAO είχαν μόνο παροδική επίδραση στα επίπεδα TMAO στην κυκλοφορία του αίματος. Με άλλα λόγια, δεν είναι όλα τα ψάρια ίδια. Και δεν ανταποκρίνονται όλα τα άτομα εξίσου στην κατανάλωση ψαριών με υψηλή περιεκτικότητα σε TMAO.
Ένας περιορισμός της μελέτης ήταν ότι έγινε για λίγες μέρες. Προηγούμενες έρευνες έχουν δείξει ότι η παρατεταμένη έκθεση σε χολίνη και ιδιαίτερα σε καρνιτίνη μπορεί να οδηγήσει σε μακροπρόθεσμες αυξήσεις στα επίπεδα TMAO. Περαιτέρω έρευνα θα μπορούσε να εξετάσει κατά πόσον η μακροχρόνια έκθεση σε ψάρια με υψηλή περιεκτικότητα σε TMAO επηρεάζει τα επίπεδα TMAO στο αίμα με τον ίδιο τρόπο. Είναι επίσης σημαντικό να σημειωθεί ότι όλα τα άτομα είχαν φυσιολογική νεφρική λειτουργία. Παραμένει ασαφές πώς τα ευρήματα θα μεταφραστούν σε πληθυσμούς με μειωμένη νεφρική λειτουργία.
Περισσότερες πληροφορίες: Circulating trimethylamine N-oxide levels following fish or seafood consumption.
