Η εστίαση αποκλειστικά στην επίτευξη απώλειας βάρους για άτομα με υψηλό δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ) μπορεί να κάνει περισσότερο κακό παρά καλό, υποστηρίζουν ειδικοί στο The BMJ. Ο Δρ. Juan Franco και οι συνεργάτες του λένε ότι, κατά μέσο όρο, τα άτομα με υψηλό βάρος δεν θα είναι σε θέση να διατηρήσουν μια κλινικά σημαντική απώλεια βάρους με παρεμβάσεις στον τρόπο ζωής, ενώ οι πιθανές βλάβες των παρεμβάσεων απώλειας βάρους, συμπεριλαμβανομένης της ενίσχυσης του στίγματος για το βάρος, εξακολουθούν να είναι ασαφείς.
Μια ανασκόπηση που δημοσιεύθηκε το 2022 και περιελάμβανε 13 δοκιμές, διαπίστωσε ότι ενήλικες με ΔΜΣ ≥25, οι οποίοι τυχαιοποιήθηκαν σε παρεμβάσεις για τον τρόπο ζωής και την απώλεια βάρους, έχασαν κατά μέσο όρο 1,8 κιλά μετά από δύο χρόνια (-2,8 έως -0,8 κιλά), σε σύγκριση με τη συνήθη φροντίδα. Αυτό δείχνει ότι οι παρεμβάσεις στον τρόπο ζωής είναι σε μεγάλο βαθμό αναποτελεσματικές στην παροχή βιώσιμης μακροπρόθεσμης απώλειας βάρους. Για τα παιδιά και τους εφήβους, τα στοιχεία χαμηλής έως πολύ χαμηλής βεβαιότητας υποδεικνύουν παρόμοια ευρήματα.
Το ίδιο φαίνεται να ισχύει και για τα οφέλη θνησιμότητας από παρεμβάσεις στον τρόπο ζωής για την απώλεια βάρους: το 2013, η τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη δοκιμή Look Ahead, η οποία περιελάμβανε 16 κέντρα μελέτης και 5145 συμμετέχοντες με παχυσαρκία και διαβήτη τύπου 2, διαπίστωσε ότι παρόλο που η εντατική παρέμβαση στον τρόπο ζωής για την απώλεια βάρους βελτίωσε ορισμένους καρδιαγγειακούς παράγοντες κινδύνου, δεν επηρέασε τον κίνδυνο μικροαγγειακών ή μακροαγγειακών επιπλοκών ή καρδιαγγειακού θανάτου. Η μελέτη Look Ahead συμπεριλήφθηκε σε μια ανασκόπηση τυχαιοποιημένων ελεγχόμενων δοκιμών που διαπίστωσαν ότι η παρέμβαση στον τρόπο ζωής για την απώλεια βάρους σε άτομα με προδιαβήτη ή διαβήτη τύπου 2 δεν μείωσε την καρδιαγγειακή ή τη θνησιμότητα από κάθε αιτία. H μετα-ανάλυση περιελάμβανε 11.017 συμμετέχοντες με μέση ηλικία 54,6 έτη και μέσο ΔΜΣ 31,8, και διαπίστωσε σχετικό κίνδυνο καρδιαγγειακού θανάτου 0,99 σε σύγκριση με τη συνήθη φροντίδα. Για τη θνησιμότητα από κάθε αιτία, ο σχετικός κίνδυνος ήταν 0,93 (0,85 έως 1,03) σε σύγκριση με τη συνήθη φροντίδα, με βάση 16.554 συμμετέχοντες με μέση ηλικία 55,5 έτη και μέσο ΔΜΣ 30,5.3 Ωστόσο, η μείωση του κινδύνου μπορεί να αποδοθεί σε συγχυτικούς παράγοντες όπως αλλαγές στην άσκηση ή στις διατροφικές συνήθειες ή άλλες αλλαγές στις συνθήκες ζωής που σχετίζονται με τις παρεμβάσεις και όχι στην ίδια την απώλεια βάρους.
Μια άλλη μετα-ανάλυση των παρεμβάσεων στον τρόπο ζωής για την απώλεια βάρους σε μικτούς πληθυσμούς με ΔΜΣ έδειξε απόλυτη μείωση του κινδύνου κατά <1% στη θνησιμότητα από κάθε αιτία και καμία διαφορά στην καρδιαγγειακή ή ειδική για τον καρκίνο θνησιμότητα.
Αυτές οι μελέτες υποδεικνύουν ότι, παρόλο που οι παρεμβάσεις στον τρόπο ζωής για την απώλεια βάρους θα μπορούσαν να βοηθήσουν τους ασθενείς να βελτιώσουν τους καρδιαγγειακούς παράγοντες κινδύνου, όπως η αρτηριακή πίεση, δεν οδηγούν σε μειωμένη συχνότητα εμφάνισης καρδιαγγειακών επεισοδίων ή θνησιμότητας. Παρόλο που ένας υγιεινός τρόπος ζωής προσφέρει σημαντικά οφέλη, το βάρος δεν φαίνεται να είναι ο καθοριστικός παράγοντας για την επίτευξη αυτών των οφελών.
Οι παρεμβάσεις στον τρόπο ζωής που επικεντρώνονται στον περιορισμό της πρόσληψης θερμίδων ενός ατόμου και στην αύξηση των επιπέδων σωματικής του δραστηριότητας αποτελούν εδώ και πολλές δεκαετίες την κύρια σύσταση για τη μείωση του βάρους σε άτομα με παχυσαρκία, εξηγούν οι συγγραφείς. Ωστόσο, ισχυρά στοιχεία έχουν δείξει ότι αυτές οι παρεμβάσεις στον τρόπο ζωής είναι σε μεγάλο βαθμό αναποτελεσματικές στην παροχή βιώσιμης μακροπρόθεσμης απώλειας βάρους και στη μείωση των καρδιαγγειακών επεισοδίων (π.χ. καρδιακών προσβολών και εγκεφαλικών επεισοδίων) ή του θανάτου.
Παρόλο που ένας υγιεινός τρόπος ζωής παρέχει σημαντικά οφέλη, η αναγνώριση ότι το βάρος από μόνο του μπορεί να μην δίνει μια επαρκή εικόνα της υγείας κάποιου και η αναγνώριση των περιορισμών των παρεμβάσεων στον τρόπο ζωής για την απώλεια βάρους θα μπορούσε να ανοίξει το δρόμο για πιο αποτελεσματική και ασθενοκεντρική φροντίδα, λένε οι συγγραφείς.
Μια μελέτη που περιελάμβανε 11.761 συμμετέχοντες διαπίστωσε μια γραμμική συσχέτιση μεταξύ του αριθμού των υγιεινών συνηθειών και της θνησιμότητας ανεξάρτητα από το βάρος. Αυτό υποδηλώνει ότι τα άτομα με υψηλό ΔΜΣ μπορούν να είναι υγιή και ότι το υψηλό βάρος μπορεί να μην είναι τόσο σημαντικός δείκτης υγείας όπως το θεωρούσαμε παραδοσιακά.
Η εστίαση στην απώλεια βάρους μπορεί επίσης να συμβάλει στην κοινωνική προκατάληψη ως προς το βάρος -αρνητικές στάσεις, υποθέσεις και κρίσεις για τους ανθρώπους με βάση το βάρος τους- οι οποίες μπορεί όχι μόνο να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία, αλλά μπορεί επίσης να σχετίζονται με διατροφικές διαταραχές, την υιοθέτηση ανθυγιεινών συνηθειών και την αύξηση βάρους, προσθέτουν.
Επισημαίνουν ότι οι πρόσφατες κλινικές οδηγίες αντικατοπτρίζουν την αυξανόμενη αναγνώριση ότι το βάρος είναι ένα ανεπαρκές μέτρο της υγείας και εναλλακτικές προσεγγίσεις, όπως η Υγεία σε Κάθε Μέγεθος (HAES: Health at Every Size), αναγνωρίζουν ότι η καλή υγεία μπορεί να επιτευχθεί ανεξάρτητα από την απώλεια βάρους και έχουν δείξει πολλά υποσχόμενα αποτελέσματα στη βελτίωση των διατροφικών συμπεριφορών.
Ενώ αυτές οι προσεγγίσεις θα πρέπει να αξιολογούνται σε μεγάλες κλινικές δοκιμές, οι γιατροί μπορούν να μάθουν από αυτές για να παρέχουν καλύτερη και πιο συμπονετική φροντίδα σε ασθενείς με μεγαλύτερο σώμα, προτείνουν.
«Οι γιατροί θα πρέπει να είναι προετοιμασμένοι να ενημερώνουν τα άτομα που επιδιώκουν απώλεια βάρους σχετικά με τα πιθανά οφέλη και τις βλάβες των παρεμβάσεων και να ελαχιστοποιούν τον κίνδυνο εμφάνισης διατροφικών διαταραχών και μακροπρόθεσμων επιπτώσεων στον μεταβολισμό», γράφουν.
«Μια τέτοια προσέγγιση με επίκεντρο τον ασθενή είναι πιθανό να παρέχει καλύτερη φροντίδα ευθυγραμμιζόμενη με τις προτιμήσεις και τις περιστάσεις του ασθενούς, μειώνοντας παράλληλα την προκατάληψη λόγω βάρους».
Καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι «οι συμβουλές των γιατρών σχετικά με την υγιεινή διατροφή και τη σωματική δραστηριότητα εξακολουθούν να είναι σχετικές, καθώς μπορούν να οδηγήσουν σε καλύτερη υγεία. Ο κύριος στόχος είναι να προσφέρεται καλή φροντίδα ανεξάρτητα από το βάρος, πράγμα που σημαίνει ότι δεν νοιαζόμαστε λιγότερο, αλλά μάλλον συζητάμε τα οφέλη, τις βλάβες και τι είναι σημαντικό για τον ασθενή».
Περισσότερες πληροφορίες: Beyond body mass index: rethinking doctors’ advice for weight loss, The BMJ (2025).
