Λέγεται συχνά ότι η άσκηση είναι το καλύτερο φάρμακο, αλλά για πολλούς ηλικιωμένους ενήλικες, μπορεί να είναι μια συνταγή που γίνεται ολοένα και πιο δύσκολο να ληφθεί. Οι προκλήσεις σωματικής και ψυχικής υγείας που σχετίζονται με την ηλικία συχνά καθιστούν δύσκολη τη διατήρηση της τακτικής δραστηριότητας.
Μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Dietetics από επιστήμονες του UT Health San Antonio, της κλινικής επιχείρησης του Πανεπιστημίου του Τέξας στο Σαν Αντόνιο, διερεύνησε εάν η προσθήκη αμινοξέων διακλαδισμένης αλυσίδας (BCAA) σε ένα πρόγραμμα άσκησης θα μπορούσε να βελτιώσει τα αποτελέσματα για ηλικιωμένους ενήλικες. Σε μια μικρή, τυχαιοποιημένη, διπλά τυφλή, ελεγχόμενη με εικονικό φάρμακο δοκιμή, η ομάδα διαπίστωσε ότι η συμπλήρωση με BCAA βελτίωσε την απόδοση, μείωσε την κόπωση και ανακούφισε τα συμπτώματα κατάθλιψης για πολλούς συμμετέχοντες.
Φλεγμονή και αμινοξέα
«Μελετούμε εδώ και χρόνια πώς η φλεγμονή συμβάλλει στη λειτουργική παρακμή με την φυσιολογική γήρανση ή κατά τη διάρκεια ασθένειας, και μεταξύ των πολλών παραγόντων που εμπλέκονται σε αυτή τη διαδικασία, ο μεταβολισμός των αμινοξέων φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο», δήλωσε ο συν-συγγραφέας της μελέτης Jason O’Connor, αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Φαρμακολογίας.
Η έρευνά του επικεντρώνεται στο πώς η φλεγμονή βλάπτει τη λειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος. Τα BCAA -λευκίνη, ισολευκίνη και βαλίνη- είναι απαραίτητα αμινοξέα που όχι μόνο χρησιμεύουν ως δομικά στοιχεία πρωτεϊνών και μυών, αλλά φαίνεται επίσης να παίζουν συγκεκριμένους ρόλους στη φλεγμονή και την υγεία του εγκεφάλου.
«Κατά τη διάρκεια της φλεγμονής, ο μεταβολισμός των αμινοξέων αλλάζει με τρόπο που επηρεάζει άμεσα και έμμεσα άλλες διαδικασίες. Μας ενδιαφέρει να αποκτήσουμε κάποια επιπλέον σαφήνεια σχετικά με το εγκεφαλικό συστατικό της κόπωσης έναντι των φυσικών παραγόντων», δήλωσε ο O’Connor.
Η πολυπλοκότητα της κόπωσης
Αντί να εισάγει απλώς μια αίσθηση κούρασης, η κόπωση είναι μια σύνθετη και εξουθενωτική πάθηση. Μπορεί να προέρχεται από μυϊκή αδυναμία, που ονομάζεται κινητική κόπωση, αλλά μπορεί επίσης να εμπλέκει τον εγκέφαλο, που ονομάζεται κεντρική κόπωση, όπου βρίσκεται η αντίληψη της κόπωσης.
Αυτή η εγκεφαλική συμβολή στην κόπωση δεν είναι ιδιαίτερα καλά κατανοητή, αλλά πολλοί παράγοντες μπορούν να συμβάλουν σε αυτήν, συμπεριλαμβανομένων των διαταραγμένων υπνηλιών, των καρδιαγγειακών παθήσεων ή της χρόνιας φλεγμονής.
Ενώ η άσκηση είναι ένας από τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους για την αντιμετώπιση της κόπωσης, πολλοί ηλικιωμένοι δυσκολεύονται να διατηρήσουν συνεπή δραστηριότητα, ειδικά εάν υπάρχει ένας ή περισσότεροι από αυτούς τους άλλους παράγοντες.
«Η κόπωση έχει την ικανότητα να κινείται σπειροειδώς. Ένα άτομο μπορεί να είναι σωματικά ικανό να καθαρίσει το γκαράζ, για παράδειγμα, αλλά δεν αισθάνεται ότι έχει την ενέργεια να το κάνει. Αισθάνεται κουρασμένο ή η κινητικότητά του είναι καταπιεσμένη. Στη συνέχεια, αισθάνεται ένοχο που δεν το κάνει. Ζητά από άλλους βοήθεια με την εργασία και μετά αισθάνεται ένοχο γι’ αυτό», είπε ο O’Connor.
«Όταν σκεφτόμαστε την ψυχική υγεία, η σπειροειδής κίνηση είναι πραγματική. Τα άτομα μπορεί να δυσκολεύονται πολύ να “ξεκολλήσουν”. Τι θα γινόταν αν μπορούσαμε να βάλουμε φρένο σε αυτή τη σπείρα και να παρέχουμε μια ράμπα εξόδου για να βοηθήσουμε τα άτομα να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής τους;
Βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα οφέλη
Τα αμινοξέα διακλαδισμένης αλυσίδας μπορεί να έχουν τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα οφέλη. Βραχυπρόθεσμα, μπορούν να επηρεάσουν τις εγκεφαλικές οδούς που μειώνουν την ψυχική κόπωση και προάγουν την ευεξία. Μπορούν επίσης να βοηθήσουν στην αποκατάσταση μειώνοντας τη μυϊκή διάσπαση και βλάβη. Μακροπρόθεσμα, τα αμινοξέα διακλαδισμένης αλυσίδας μπορούν να ενεργοποιήσουν κυτταρικές οδούς εντός του μυϊκού ιστού, όπως η οδός σηματοδότησης στόχου ραπαμυκίνης (mTOR) στα θηλαστικά, η οποία υποστηρίζει την πρωτεϊνική ανάπτυξη και αποτρέπει τη μυϊκή διάσπαση.
Προηγούμενη έρευνα σχετικά με τις αναβολικές επιδράσεις των αμινοξέων διακλαδισμένης αλυσίδας σε νέους έχει δώσει ανάμεικτα αποτελέσματα. Ορισμένες μελέτες δείχνουν οφέλη, ενώ άλλες όχι. Ο O’Connor είπε ότι ήταν σημαντικό να διερευνηθεί η συμπλήρωση σε ηλικιωμένους, οι οποίοι είναι πιο ευάλωτοι τόσο στη σωματική όσο και στην ψυχική κόπωση.
«Η προηγούμενη εργασία μας υποδηλώνει ότι η φλεγμονή -και πιο πρόσφατα, η γήρανση- διαταράσσει την ισορροπία των αμινοξέων με τρόπο που μπορεί να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο αυτά τα απαραίτητα μόρια εισέρχονται στον εγκέφαλο. Σε ορισμένες μελέτες, τα χαμηλότερα επίπεδα αυτών των αμινοξέων σχετίζονται με την κόπωση, ιδιαίτερα την κεντρική κόπωση», δήλωσε ο O’Connor.
«Μέσω της χορήγησης συμπληρωμάτων, σκεφτήκαμε ότι ίσως θα μπορούσαμε να αποκαταστήσουμε την ισορροπία και να μειώσουμε το βάρος της κεντρικής κόπωσης, παρέχοντας παράλληλα μια ώθηση στα σωματικά οφέλη της άσκησης που οδηγεί σε μεγαλύτερη συνεργιστική δράση».
Στην πιλοτική μελέτη συμμετείχαν 20 άνδρες και γυναίκες με παχυσαρκία και μέση ηλικία 70 ετών. Οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν τυχαία σε δύο ομάδες και τους ζητήθηκε να ολοκληρώσουν οκτώ εβδομάδες μέτριας αερόβιας άσκησης και προπόνησης δύναμης. Η μία ομάδα έλαβε ένα ρόφημα εικονικού φαρμάκου, ενώ η άλλη κατανάλωσε ένα ρόφημα αμινοξέων διακλαδισμένης αλυσίδας σε αναλογία 2:1:1, με έμφαση στη λευκίνη.
«Σύμφωνα με τα στοιχεία μας και από τη βιβλιογραφία, αυτά τα αμινοξέα κάνουν περισσότερα από το να χρησιμεύουν απλώς ως δομικό στοιχείο για την πρωτεΐνη. Έχουν άμεσες επιδράσεις. Η λευκίνη έχει επίδραση στους σκελετικούς μύες και αλληλεπιδρά με άλλα αμινοξέα που μεταφέρονται στον εγκέφαλο και τα οποία ενδεχομένως έχουν επίδραση στην ψυχική κόπωση», δήλωσε ο O’Connor.
Μετά από οκτώ εβδομάδες, τα αποτελέσματα εξέπληξαν την ομάδα. «Είχαμε προβλέψει ότι η άσκηση από μόνη της θα είχε θετική επίδραση, την οποία η συμπλήρωση θα ενίσχυε περαιτέρω, αλλά οι επιδράσεις της άσκησης από μόνη της ήταν πολύ μέτριες. Αν αυτό είναι αντιπροσωπευτικό του τι συμβαίνει στην πραγματική ζωή, μπορεί να εξηγήσει γιατί πολλά άτομα δυσκολεύονται να συμμορφωθούν με την άσκηση εάν δεν αισθάνονται κάποιο όφελος», δήλωσε ο O’Connor.
Μετά από οκτώ εβδομάδες, η ομάδα του εικονικού φαρμάκου που έλαβε μόνο άσκηση έδειξε πολύ μέτριες ή ασήμαντες αλλαγές στη δύναμη και την αντοχή, αύξηση 5% στην κόπωση και αύξηση των βαθμολογιών στην κλίμακα κατάθλιψης. Αντίθετα, η ομάδα των αμινοξέων διακλαδισμένης αλυσίδας έδειξε μέτρια αύξηση στη δύναμη και την αντοχή, μείωση 45% στην κόπωση και μείωση 29% στις βαθμολογίες των καταθλιπτικών συμπτωμάτων.
Ο O’Connor ελπίζει να επεκτείνει την έρευνα σε μεγαλύτερες κλινικές δοκιμές, ιδίως με βετεράνους του στρατού.
«Υπάρχει μια ανεκπλήρωτη ανάγκη για την αντιμετώπιση της κόπωσης και της ευθραυστότητας στον πληθυσμό των βετεράνων μας». «Αυτός ο πληθυσμός γερνάει και συχνά έχει περισσότερες δευτερογενείς επιπλοκές υγείας από τον γενικό πληθυσμό», είπε.
Επιπλέον, η ομάδα του ολοκληρώνει την εργασία σε μια μελέτη που εξετάζει τις επιδράσεις της συμπληρωματικής λευκίνης στη σωματική και γνωστική απόδοση σε ηλικιωμένα μοντέλα ποντικών. Ο O’Connor είπε ότι τα προκαταρκτικά αποτελέσματα φαίνονται πολλά υποσχόμενα όσον αφορά την ενίσχυση των επιδράσεων της άσκησης μόνο από τη συμπληρωματική λευκίνη.
«Υπάρχει μια γενική αντίληψη ότι η γήρανση συνεπάγεται επίσης περισσότερη φλεγμονή. Σε επόμενες μελέτες, σχεδιάζουμε να αναλύσουμε βιολογικές παραμέτρους για να δούμε αν υπάρχει σχέση μεταξύ των λειτουργικών αλλαγών που παρατηρήσαμε με τις μετρήσεις σωματικής απόδοσης και ψυχικής υγείας και των αλλαγών στο ανοσοποιητικό σύστημα», είπε ο O’Connor.
Περισσότερες πληροφορίες: Ronna Robbins et al, Branched-Chain Amino Acids Combined with Exercise Improves Physical Function and Quality of Life in Older Adults: Results from a Pilot Randomized Controlled Trial, Dietetics (2025). DOI: 10.3390/dietetics4030032.
