Ο ιός του Δυτικού Νείλου μεταδίδεται κυρίως με το τσίμπημα των κουνουπιών. Συνήθως, είτε δεν υπάρχουν συμπτώματα είτε προκαλείται μια ελαφριά ασθένεια αλλά κάποιοι άνθρωποι μπορεί να αρρωστήσουν σοβαρά και να χάσουν ακόμα και τη ζωή τους. Οι κύριοι φορείς του ιού είναι τα πουλιά που μπορούν να μεταφέρουν τον ιό σε μεγάλες αποστάσεις.
Ο ιός αυτός απομονώθηκε για πρώτη φορά σε μία γυναίκα στην επαρχία Δυτικού Νείλου της Ουγκάντας το 1937. Αναγνωρίστηκε ότι υπάρχει σε πτηνά στην περιοχή του δέλτα του Νείλου το 1953. Πριν από το 1997 ο ιός δεν θεωρούνταν παθογόνος για τα πουλιά, αλλά εκείνη την εποχή στο Ισραήλ ένα μολυσματικό στέλεχος προκάλεσε τον θάνατο διαφόρων ειδών πουλιών που παρουσίαζαν εγκεφαλίτιδα και παράλυση. Οι ανθρώπινες λοιμώξεις που οφείλονται στον ιό έχουν αναφερθεί σε πολλές χώρες του κόσμου για πάνω από 50 χρόνια.
Ο ιός έχει εξαπλωθεί πλέον σε πολλές χώρες και οι εστίες του βρίσκονται στις μεγάλες μεταναστευτικές οδούς των πτηνών.
Μετάδοση
Στον άνθρωπο, ο ιός του Δυτικού Νείλου μεταδίδεται από τσίμπημα μολυσμένου κουνουπιού. Τα κουνούπια μολύνονται όταν τρέφονται από μολυσμένα πουλιά, τα οποία έχουν τον ιό στο αίμα τους για λίγες μέρες. Ο ιός είναι εξαιρετικά παθογόνος για τα πουλιά στην Αμερική. Έχει ανιχνευθεί σε νεκρά πουλιά σε περισσότερα από 250 είδη ενώ τα μέλη της οικογένειας των κοράκων (Corvidae) είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα.
Ο ιός εισέρχεται από τα κουνούπια στα ζώα και στον άνθρωπο έχοντας τη δυνατότητα να πολλαπλασιαστεί και να προκαλέσει σοβαρή ασθένεια. Τα κουνούπια μεταφέρουν υψηλότερα ποσά του ιού στις αρχές του φθινοπώρου. Τα κουνούπια του γένους Culex θεωρούνται οι κύριοι φορείς του ιού και κατά δεύτερο λόγο το Aedes και το Ochlerotatus. Το 2010 εκδηλώθηκε στην Ελλάδα μια επιδημία από τις αρχές Αυγούστου μέχρι τον Νοέμβριο, με ασθενείς στην Βόρεια Ελλάδα. Καταγράφηκαν 262 κρούσματα, από τα οποία τα 191 εμφάνισαν συμπτώματα στο κεντρικό νευρικό σύστημα ενώ 71 εμφάνισαν ήπια μορφή. Σ’ αυτήν τη σοβαρή επιδημία πέθαναν 34 άτομα.
Η μετάδοση μπορεί να γίνει και με μετάγγιση αίματος. Οι αιμοδότες μπορούν να μεταδώσουν τον ιό έστω κι αν δεν έχουν συμπτώματα διότι ο χρόνος επώασης (ο χρόνος που χρειάζεται για να εμφανιστούν τα συμπτώματα μετά το τσίμπημα του κουνουπιού) είναι συνήθως 5-15 ημέρες και σπανίως μπορεί να είναι έως 2 μήνες. Επιπλέον, η μόλυνση με τον ιό του Δυτικού Νείλου δεν παρουσιάζει συμπτώματα περίπου στο 80% των μολυσμένων ανθρώπων.
Σπάνια μορφή μετάδοσης του ιού του Δυτικού Νείλου είναι από από θηλασμό, από τη μητέρα στο έμβρυο.
Ο ιός μπορεί επίσης να μεταδοθεί μέσω επαφής με μολυσμένα ζώα, με το αίμα ή τους ιστούς τους.
Μέχρι σήμερα δεν έχει τεκμηριωθεί μετάδοση του ιού από άνθρωπο σε άνθρωπο μέσω ερωτικής ή οποιασδήποτε άλλης επαφής.
Συμπτώματα και σημάδια
Περίπου 20% των ατόμων που μολύνονται θα αναπτύξουν συμπτώματα. Στην ελαφρά μορφή της νόσου τα συμπτώματα περιλαμβάνουν πυρετό, πονοκέφαλο, κόπωση, πόνους στο σώμα, ναυτία, έμετο, περιστασιακά δερματικό εξάνθημα (στον κορμό του σώματος) και διογκωμένους λεμφαδένες. Τα συμπτώματα φεύγουν σε 4-7 ημέρες χωρίς να δημιουργήσουν επιπλοκές.
Μπορεί όμως να νοσήσει κανείς σοβαρά από τον ιό όταν προσβληθεί το νευρικό σύστημα. Τα συμπτώματα της σοβαρής μορφής της νόσου (όπως η εγκεφαλίτιδα, μηνιγγίτιδα ή η πολιομυελίτιδα του Δυτικού Νείλου) περιλαμβάνουν πονοκέφαλο, υψηλό πυρετό, δυσκαμψία του αυχένα, δυσκοιλιότητα, αποπροσανατολισμό, κώμα, τρέμουλο, σπασμούς, μυϊκή αδυναμία και παράλυση. Οι επιπλοκές από σοβαρή λοίμωξη περιλαμβάνουν εγκεφαλική βλάβη, μόνιμη μυϊκή αδυναμία και θάνατο.
Εκτιμάται ότι 1 στα 150 μολυσμένα άτομα θα αναπτύξουν μια πιο σοβαρή μορφή ασθένειας. Πιο πιθανό είναι να αρρωστήσουν σοβαρά άτομα άνω των 50 ετών και άτομα με ανοσοκαταστολή (για παράδειγμα, ασθενείς με μεταμόσχευση).
Πρόληψη – αντιμεώπιση
Η θεραπεία είναι υποστηρικτική και συχνά περιλαμβάνει νοσηλεία, ενδοφλέβια υγρά, αναπνευστική υποστήριξη και πρόληψη δευτερογενών λοιμώξεων. Δεν υπάρχει μέχρι σήμερα διαθέσιμο εμβόλιο. Οι σοβαρές περιπτώσεις θα χρειαστούν νοσοκομειακή περίθαλψη.
Ο καλύτερος τρόπος για την πρόληψη της μόλυνσης από τον ιό του Δυτικού Νείλου είναι η αποφυγή τσιμπήματος από τα κουνούπια. Τα προληπτικά μέτρα είναι:
- Φοράτε μακριά μανίκια και παντελόνια.
- Κάνετε συχνά λουτρά καθαριότητας για να φεύγει ο ιδρώτας. Ορισμένες ουσίες που υπάρχουν στον ιδρώτα έλκουν τα κουνούπια.
- Χρησιμοποιείστε κουνουπιέρα κατά την διάρκεια του ύπνου.
- Τοποθετείστε πλέγματα (σίτες) στα ανοίγματα του σπιτιού.
- Χρησιμοποιείστε ανεμιστήρα γιατί διώχνει τα κουνούπια.
- Χρησιμοποιείστε λαμπτήρες κίτρινου χρώματος για τον φωτισμό των εξωτερικών χώρων.
- Χρησιμοποιείστε εντομοκτόνα και εντομοαπωθητικά. Προσέχετε τα εντομοκτόνα να μην έρχονται σε επαφή με το στόμα, τα μάτια και τα μάτι, και να μην τα χρησιμοποιείτε πάνω σε εκδορές, αμυχές (κοψίματα) ή τραύματα του δέρματος.
- Αν έρχεστε σε επαφή με ζώα (π.χ. άλογα) χρησιμοποιείστε γάντια κατά τον χειρισμό κάποιας ασθένειας ή κατά τη διάρκεια των διαδικασιών σφαγής.
- Μην αφήνετε στάσιμα νερά μέσα ή έξω από το σπίτι, ούτε στα πιατάκια από τις γλάστρες. Να ποτίζετε τα φυτά σας το πρωί και όχι το σούρουπο για να μην μαζεύονται τα κουνούπια το βράδυ.
- Αν έχετε αυλή με γρασίδια και θάμνους διατηρείστε τα καλοκουρεμένα.
