Η πολιομυελίτιδα (polio) είναι μια παγκόσμια ιογενής λοίμωξη που μεταδίδεται μέσω του γαστρεντερικού συστήματος του πάσχοντος ατόμου, κατά την αφόδευση. Παραμένει νόσος των βρεφών και μικρών παιδιών έως 5 ετών και προκαλεί χαλαρή παράλυση. Δεν υπάρχει θεραπεία για την πολυομυελίτιδας, παρά μόνο υποστηρικτικά μέτρα και εμβόλιο.
Η επαφή με μολυσμένο νερό (όπως κατά το κολύμπι στα στάσιμα νερά λιμνών το καλοκαίρι) και η κατανάλωση μολυσμένων τροφών επιτρέπουν τη μετάδοση του ιού, ο οποίος καταλήγει έτσι με το φαγητό και το ποτό στο γαστρεντερικό σωλήνα, και από εκεί, μέσω των αιμοφόρων αγγείων, στα νεύρα.
Ο ιός εγκαθίσταται στο νωτιαίο μυελό και στα εγκεφαλικά νεύρα, όπου καταστρέφει τα κινητικά νευρικά κύτταρα, οδηγώντας σε παράλυση των μυών των άκρων. Αν προσβληθεί ο μυς του διαφράγματος και οι αναπνευστικοί μύες, λόγω της παράλυσης που ακολουθεί, η αναπνοή του ασθενούς θα πρέπει να υποστηρίζεται μηχανικά για όλη του τη ζωή.
Συμπτώματα
Χαρακτηριστικό σύμπτωμα είναι η χαλαρή παράλυση η οποία εμφανίζεται μέσα σύντομο χρονικό διάστημα από την προσβολή από τον ιό (3-4 ημέρες). Η παράλυση αφορά πιο συχνά τα πόδια, παρά τα χέρια. Μπορεί όμως και να εμφανιστεί παράλυση των αναπνευστικών μυών, η οποία είναι απειλητική για τη ζωή.
Αφού γίνει η μετάδοση, οι ιοί πολλαπλασιάζονται επί 1 με 2 εβδομάδες (το πολύ 4 εβδομάδες) στο γαστρεντερικό σωλήνα. Από εκεί καταλήγουν μέσω του αίματος στις δεσμίδες των νεύρων, τις προσβάλλουν, και καταστρέφουν τα κύτταρα των πρόσθιων κεράτων του νωτιαίου μυελού. Στο 90% των περιπτώσεων η πολιομυελίτιδα (poliomyelitis) δεν γίνεται καν αισθητή από τα θύματα και δεν παρουσιάζεται καμιά παράλυση.
Στο υπόλοιπο 10% η πολιομυελίτιδα εκδηλώνεται αρχικά σαν γρίπη: με πυρετό, βήχα, συνάχι, και πόνους στα άκρα. Δύο με τρεις μέρες αργότερα ο πυρετός και οι πόνοι εξαφανίζονται για διάστημα 2 ως 3 ημερών, και κατόπιν επανεμφανίζονται πολύ υψηλός πυρετός, πονοκέφαλος και διαταραχές της αισθητικότητας.
Μετά την πάροδο ακόμη 2 ημερών εκδηλώνονται οξείες παραλύσεις μεμονωμένων μυών ή μυϊκών ομάδων. Οι παραλύσεις αυτές είναι μόνιμες. Οι μύες που προσβάλλονται ατροφούν.
Το εμβόλιο
Μοναδική ασφαλής προστασία από τη νόσο είναι ο εμβολιασμός. Οι παγκόσμιες εκστρατείες εμβολιασμού ξεκίνησαν τη δεκαετία του 1960 με εμβολιασμούς λήψης του φαρμάκου από το στόμα, μέθοδος που εφαρμόζεται ακόμη και σήμερα στις αναπτυσσόμενες χώρες.
Στην Ευρώπη, ο εμβολιασμός κατά της πολιομυελίτιδας γίνεται ήδη στα βρέφη 8 εβδομάδων σε ενέσιμη μορφή. Οι περισσότεροι άνθρωποι εμβολιάζονται κατά την παιδική ηλικία, σε 4 δόσεις, ως εξής: μία δόση στην ηλικία των 2 μηνών, μία δόση στους 6-18 μήνες, μία δόση στην ηλικία 4 μηνών και μία επαναληπτική δόση στα 4-6 έτη.
Αξίζει να αναφερθεί ότι το 1916, η επιδημία της πολιομυελίτιδας που ξέσπασε στις ΗΠΑ προκάλεσε το θάνατο 6,000 ανθρώπων και μόνιμη παράλυση σε άλλους 27,000. Στις αρχές της δεκαετίας του 1950, σημειώνονταν περισσότερα από 20,000 περιστατικά το χρόνο. Το εμβόλιο κατά της πολιομυελίτιδας άρχισε το 1955. Η επιτυχία του εμβολίου στις ΗΠΑ και σε άλλες χώρες, άνοιξε το δρόμο για την παγκόσμια κυκλοφορία του. Σήμερα τα κρούσματα από πολιομυελίτιδα έχουν πλέον εξαλειφθεί, ωστόσο, σε ορισμένες χώρες του κόσμου υφίσταται ακόμα. Η Ευρωπαϊκή ήπειρος χαρακτηρίστηκε ως ελεύθερη πολιομυελίτιδας το 2002. Το 2012 καταγράφηκαν μόνο 223 κρούσματα παγκοσμίως τα οποία αντιπροσωπεύουν μείωση κατά 99% του αριθμού των κρουσμάτων σε σύγκριση με το 1988. Στην Ελλάδα τα τελευταία κρούσματα σημειώθηκαν το 1996 σε 5 ανεμβολίαστα παιδιά τσιγγάνων.
Τα εμβόλια, έχουν δυνητικά παρενέργειες, όπως για παράδειγμα σοβαρές αλλεργικές αντιδράσεις. Ωστόσο, ο κίνδυνος ενός εμβολίου να προκαλέσει σοβαρή βλάβη ή θάνατο είναι εξαιρετικά μικρός. Γενικώς, το εμβόλιο κατά της πολιομυελίτιδας δεν έχει καμία γνωστή σοβαρή παρενέργεια, και θεωρείται ιδιαίτερα ασφαλές.
