Οι στατίνες, τα πλέον συνταγογραφημένα φάρμακα για τη μείωση της χοληστερίνης, μπλοκάρουν ένα ένζυμο-κλειδί του ήπατος, που εμπλέκεται στην παραγωγή χοληστερίνης, την HMG-CoA αναγωγάση.
Εκτεταμένες, καλά σχεδιασμένες μελέτες έχουν αποδείξει ότι αυτά τα φάρμακα έχουν σημαντικά οφέλη. Αποτρέπουν το θάνατο και τα μείζονα καρδιαγγειακά επεισόδια (όπως καρδιακή προσβολή ή εγκεφαλικό) κατά 20-30% περίπου. Βοηθούν επίσης το σώμα να σταθεροποιήσει την αθηρωματική πλάκα στα τοιχώματα των αρτηριών, προλαβαίνοντας σχάσεις που μπορεί να προκαλέσουν καρδιακές προσβολές.
Οι στατίνες που είναι γνωστές και ως αναστολείς της HMG-CoA αναγωγάσης, περιλαμβάνουν τις εξής δραστικές ουσίες: ατορβαστατίνη, φλουβαστατίνη, λοβαστατίνη, πιταβαστατίνη, πραβαστατίνη, ροσουβαστατίνη και συμβαστατίνη. Γενόσημα ατορβαστατίνης, λοβαστατίνης, πραβαστατίνης και συμβαστατίνης είναι διαθέσιμα, καθώς είναι μορφές βραδείας δράσης της λοβαστατίνης και της φλουβαστατίνης.
Το μεγαλύτερο όφελος αυτών των φαρμάκων είναι ότι μειώνουν την LDL χοληστερίνη 20-60%. Μπορούν επίσης να ανεβάσουν την HDL χοληστερίνη από ένα ελάχιστο ποσοστό 2% έως 10%, αλλά δεν είναι σαφές πόσο ωφελεί την υγεία αυτή η αύξηση της HDL.
Παρενέργειες
Αν και οι στατίνες είναι καλά ανεκτές από τους περισσότερους ανθρώπους, ενδέχεται να έχουν παρενέργειες. Κάποιες απ’ αυτές (πόνοι στους μυς και τις αρθρώσεις, ναυτία, διάρροια και δυσκοιλιότητα) συνήθως εξαλείφονται σταδιακά καθώς το σώμα προσαρμόζεται στο φάρμακο. Ωστόσο, υπάρχουν δύο εν δυνάμει σοβαρές, αλλά σπάνιες, παρενέργειες: μυϊκά προβλήματα και βλάβη στο συκώτι.
Όσον αφορά το μυϊκό πόνο και την ευαισθησία ή το άλγος στην αφή ή την πίεση, όσο μεγαλύτερη είναι η δόση, τόσο πιθανότερο είναι να έχετε αυτή την παρενέργεια. Αυτό μπορεί όντως να αληθεύει για την υψηλότερη δόση -τα 80 mg- συμβαστατίνης. Η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) εξέδωσε μια οδηγία τον Ιούνιο 2011, σύμφωνα με την οποία μόνο ασθενείς που παίρνουν αυτή τη δόση επί 12 μήνες χωρίς μυϊκά προβλήματα πρέπει να την χρησιμοποιούν.
Η FDA συστήνει ότι 80 mg συμβασχατίνης δεν πρέπει να συνταγογραφούνται σε νέους ασθενείς, επειδή ο κίνδυνος βλάβης των μυών τον πρώτο χρόνο θεραπείας είναι πολύ μεγάλος. Σε σοβαρές περιπτώσεις, τα κύτταρα των μυών καταρρέουν. Αυτή η διαδικασία, που λέγεται ραβδομυόλυση, ελευθερώνει μια πρωτεΐνη, τη μυοαιμοσφαιρίνη, στην κυκλοφορία του αίματος, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε νεφρική ανεπάρκεια και, σε σπάνιες περιπτώσεις, σε θάνατο. Αν παίρνετε στατίνη κι έχετε μυϊκούς πόνους, ευαισθησία ή άλγος στην αφή ή την πίεση, κάντε έναν έλεγχο με το γιατρό σας.
Οι οτατίνες απαιτούν μία μόνο δόση την ημέρα και δεν φαίνεται να παρεμποδίζουν τη δράση άλλων φαρμάκων που παίρνουν συχνά οι καρδιοπαθείς. Ωστόσο, η FDA έχει ενημερώσει τους επαγγελματίες υγείας για τον κίνδυνο ραβδομυόλυσης όταν δόσεις που ξεπερνούν τα 20 mg συμβαστατίνης χρησιμοποιούνται με το φάρμακο αμιοδαρόνη.
Η λοβαστατίνη μπορεί να επιδράσει πάνω σε 15 άλλα φάρμακα και ίσως χρειαστεί να πάρετε μικρότερη δόση ή να μην πάρετε καθόλου το φάρμακο.
Μία στατίνη, η σεριβαστατίνη, αποσύρθηκε από την αγορά το 2001 επειδή συνδέθηκε με πολλά περιστατικά ραβδομυόλυσης.
Η ροσουβαστατίνη ρίχθηκε στην πυρά όταν το 2004 οι κριτικές την κατηγόρησαν ότι ευθυνόταν για ραβδομυόλυση και νεφρική ανεπάρκεια περισσότερο από κάθε άλλη στατίνη. Μετά από εξέταση των δεδομένων, η FDA έφτασε στο συμπέρασμα ότι η ροσουβαστατίνη ήταν ασφαλής, αλλά για να μειωθεί ο κίνδυνος, μόνο οι χαμηλότερες δόσεις θα έπρεπε να χορηγούνται σε ανθρώπους άνω των 65 ετών, σε όσους έχουν υποθυρεοειδισμό ή νεφρική ανεπάρκεια και στους Ασιάτες της Αμερικής.
Υπάρχει ωστόσο κάποιος κίνδυνος: οι στατίνες ενδέχεται να προκαλέσουν αύξηση των ενζύμων του ήπατος, που μπορεί να οδηγήσει σε μόνιμη ηπατική βλάβη. Όμως μια δεκαετής ανάλυση από τη Σουηδία έδειξε όχι η θεραπεία με συμβαστατίνη δημιούργησε μόνο ασήμαντες, προσωρινές αλλαγές στα επίπεδα των ενζύμων του ήπατος. Αρκετές άλλες μελέτες έχουν βρει ότι οι περισσότεροι άνθρωποι με ανωμαλίες στο ήπαρ μπορούν να πάρουν με ασφάλεια στατίνες χωρίς περαιτέρω επιδείνωση του ήπατος.
Πάντως, η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ άλλαξε τα απαιτούμενα που αφορούσαν τις εξετάσεις του ήπατος για άτομα που παίρνουν στατίνες, τον Μάρτιο 2012. Οι ετικέτες των φαρμάκων προηγουμένως σύστηναν να γίνεται εξέταση των ενζύμων του ήπατος για να αποφευχθεί βλάβη. Η υπηρεσία τώρα συστήνει μία μόνο εξέταση όταν οι ασθενείς αρχίζουν να πρωτοπαίρνουν στατίνες ή όταν αποφασίζουν να πάρουν μια άλλη.
Σύμφωνα με μια δήλωση που εξέδωσε η FDA, «συμπεραίνεται ότι μια σοβαρή βλάβη του ήπατος από τις στατίνες είναι σπάνια και απρόβλεπτη, σε μεμονωμένους ασθενείς και ότι ο συνήθης περιοδικός έλεγχος των ηπατικών ενζύμων δεν φαίνεται να είναι αποτελεσματικός στην ανίχνευση ή την πρόληψη αυτής της σπάνιας παρενέργειας». Αν είχατε ποτέ ηπατικά προβλήματα, ωστόσο, η απόφαση αν θα πάρετε μια στατίνη πρέπει να βασίζεται στις δικές σας ανάγκες και στο ιατρικό ιστορικό σας.
Στην ίδια αλλαγμένη ταμπέλα, η FDA πρόσθεσε μια προειδοποίηση σχετικά με μια νέα πιθανή παρενέργεια: αύξηση του σακχάρου στο αίμα όταν κάποιος παίρνει τα εν λόγω φάρμακα. Μελέτες έχουν δείξει ότι αυτά τα δύο συνδέονται. Για παράδειγμα, μια μελέτη παρατήρησε ότι υπάρχει σχέση στη χρήση μιας στατίνης και στην ανάπτυξη διαβήτη τύπου 2 σε γυναίκες με εμμηνόπαυση. Η μελέτη παρακολούθησε περίπου 153.000 γυναίκες επί 7 έως 15 χρόνια. Περίπου 10% από τους χρήστες στατινών ανέπτυξαν διαβήτη κατά τη διάρκεια της μελέτης, ενώ μόνο 6,4% εκείνων που δεν πήραν στατίνη παρουσίασε αυτή την ασθένεια.
Αυτή η μελέτη, ωστόσο, δεν αποδεικνύει ότι οι στατίνες ευθύνονται άμεσα για αυξημένο ποσοστό διαβήτη. Για παράδειγμα, είναι πιθανόν οι άνθρωποι που έπαιρναν στατίνες να μην ήταν ιδιαίτερα προσεκτικοί με τη διατροφή τους και αυτή είναι ίσως η αιτία των αυξημένων περιστατικών διαβήτη. Σε κάθε περίπτωση, αν ανήκετε στα άτομα υψηλού κινδύνου για καρδιακή προσβολή, τα οφέλη από την στατίνη υπερβαίνουν τον εν δυνάμει κίνδυνο για διαβήτη.
Μια άλλη παρενέργεια που πρόσθεσε η FDA στην ετικέτα αλλαγής τον Μάρτιο του 2012 ήταν η αμνησία και η σύγχυση, οι οποίες αναφέρθηκαν από ανθρώπους που πήραν στατίνες, αλλά αυτό δεν έχει ακόμη αποδειχθεί με κάποια μελέτη.
Να σημειωθεί ότι οι στατίνες αντεδείκνυνται κατά την εγκυμοσύνη, διότι δεν έχουν ελεγχθεί σε έγκυες γυναίκες. Τον Απρίλιο του 2004 μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο New England Journal of Medicine μια μελέτη που υποδηλώνει ότι μπορεί να υπάρχουν κάποιες παρενέργειες για το έμβρυο.
Προκαλούν λοιπόν οι στατίνες τερατογένεση; 20 σοβαρές ανωμαλίες εμβρύου σε 52 παιδιά είναι ένα εξαιρετικά σοβαρό νούμερο. Πιστεύουμε ότι αυτή η μελέτη αποτελεί απόδειξη ότι οι στατίνες είναι εξαιρετικά επικίνδυνες στην εγκυμοσύνη και προκαλούν σοβαρές ανωμαλίες εμβρύου, μια πεποίθηση που ενισχύεται από το γεγονός ότι οι ανωμαλίες ταιριάζουν με τις γνωστές επιδράσεις της αναστολής σύνθεσης χοληστερίνης στο έμβρυο.
Με τις πολλές στατίνες στη διάθεση τους, γιατροί και ασθενείς θέλουν να ξέρουν: «Είναι κάποια καλύτερη από τις άλλες ή όλες έχουν εξίσου καλά αποτελέσματα;» Οι περισσότεροι ειδικοί συμφωνούν ότι όλες είναι αποτελεσματικές. Ωστόσο, ο βαθμός μείωσης της χοληστερίνης και οι συγκεκριμένες παρενέργειες ποικίλλουν από τον έναν άνθρωπο στον άλλο και από το ένα φάρμακο στο άλλο, από τη μια δόση στην άλλη.
