Νόσος των λεγεωνάριων: Συμπτώματα και μετάδοση

Η νόσος των λεγεωνάριων ή λεγεωνέλλωση είναι μια οξεία βακτηριακή λοίμωξη του αναπνευστικού συστήματος. Υπάρχουν 50 διαφορετικά είδη λεγιονέλλας και τα 28 προκαλούν ασθένεια στον άνθρωπο. Αιτία νόσησης κατά 90% είναι η Legionella pneumophila που περιλαμβάνει 18 οροομάδες.

Το βακτήριο αναγνωρίστηκε για πρώτη φορά όταν παρουσιάστηκε μια ξαφνική πνευμονία στο ξενοδοχείο ενός συνεδρίου στη Φιλαδέλφεια, τον Ιούλιο του 1976, ανάμεσα σε εκπροσώπους της Αμερικανικής Λεγεώνας. Αρρώστησαν 221 άτομα εκδηλώνοντας βαριά μορφή πνευμονίας, εκ των οποίων τα 34 πέθαναν. Αιτία ήταν ένα άγνωστο έως τότε αρνητικό gram βακτήριο που ονομάστηκε Legionella pneumophila. Η λεγιονέλλα [γράφεται και λεγεωνέλα] είχε αναπτυχθεί στο νερό του κεντρικού συστήματος κλιματισμού του χώρου συγκέντρωσης της Αμερικανικής Λεγεώνας. Αναγνωρίστηκε εκ των υστέρων ως υπεύθυνο και για προηγούμενα κρούσματα πνευμονίας στο ίδιο ξενοδοχείο καθώς επίσης και στο νοσοκομείο της πόλης Πόντιακ, του Michigan, που ονομάστηκε Pontiac Fever.

Η λεγιονέλλα είναι ένα υδρόβιο βακτήριο αλλά μπορεί να βρεθεί και στο χώμα. Ενδημεί σε ποτάμια, λίμνες και δεξαμενές, ενώ είναι συχνό και σε συστήματα ψύξης, όπως ο οικιακός κλιματισμός. Βρίσκεται σε στάσιμα νερά (πισίνες, λίμνες, φράγματα), σε κι­νούμενα νερά (ποταμοί), σε εγκαταστάσεις κλιματιστικών, σε λουτρά, σε θερμοσίφωνες καθώς και ως παράσιτο αμοιβάδων που ζουν μέσα στο νερό.

Στο κρύο νερό βρίσκεται σε λήθαργο και πολλαπλασιάζεται σε θερμοκρασίες 20-45 βαθμών Κελσίου. Ευνοϊκοί παράγοντες για την ανάπτυξη είναι η παρουσία σκουριάς ή φυκιών. Θερμοκρασίες χαμηλότε­ρες των 20 βαθμών Κελσίου σταματούν τον πολλαπλασιασμό ενώ θερμοκρασίες πάνω από 6ο βαθμούς Κελσίου σκοτώνουν το βακτήριο.

Η λεγιονέλλα ευδοκιμεί στα συστήματα κυκλοφορίας του αέρα των μεγάλων κτιρίων και ταξιδεύει διαμέσου των αεραγωγών. Η εισπνοή υδρατμών μεταδίδει το βακτήριο στον άνθρωπο.

Περιβάλλοντα που ευνοούν την ανάπτυξης της λεγιονέλλας:

• Σε ντεπόζιτα και δεξαμενές ζεστού και κρύου νερού καθώς και σε υδραυλικές εγκαταστάσεις μεγάλων κτηρίων (σε νοσοκομεία, ξενοδοχεία, γηροκομεία κλπ).
• Σε σωλήνες με ελάχιστη ή καθόλου ροή νερού (βρίσκεται στο πουρί που πιάνουν οι σωλήνες).
• Σε ιζήματα (βιομεμβράνες) και ακαθαρσίες των εσωτερικών επιφανειών σωλήνων και δεξαμενών.
• Σε θερμαντήρες νερού και δεξαμενές ζεστού νερού.
• Στις εναποθέσεις αλάτων και τις διαβρώσεις σε σωλήνες, ντους και βρύσες.
• Στα διακοσμητικά συντριβάνια.
• Σε υγραντήρες.
• Επιβιώνει μέσα σε άλλα βακτήρια και αμοιβάδες.

Συμπτώματα

Υπάρχουν διαφορετικές κλινικές οντότητες της νόσου:

• Ο πυρετός Pontiac, που αποτελεί αυτοπεριοριζόμενη λοίμωξη και μοιάζει με γρίπη. Τα συμπτώματα είναι πυρετός, ρίγη, πονοκέφαλος και μυϊκοί πόνοι ωστόσο, ο πυρετός τύπου Pontiac δεν μολύνει τους πνεύμονες και τα συμπτώματα εξαφανίζονται μέσα σε 2-5 ημέρες.
• Μια άλλη ήπια μορφή είναι ο πυρετός Lochgoilhead.
• Η νόσος των λεγεωνάριων που εκδηλώνεται κυρίως ως πνευμονία και είναι δυνητικά θανατηφόρος, στο 5-30% των κρουσμάτων (κατά μέσο όρο στο 13% των πασχόντων). Ο πυρετός μπορεί να φτάσει τους 40 βαθμούς Κελσίου. Υπάρχει καταρροή και πόνος στο λαιμό. Μπορεί να παρουσιαστεί δύσπνοια και αναπνευστική ανεπάρκεια. Άλλα συμπτώματα μπορεί να είναι πονοκέφαλος, μυϊκός πόνος, ρίγη, βήχας που μπορεί να έχει βλέννα, διάρροια και σύγχυση.

Μετάδοση

Το βακτήριο είναι διαδεδομένο στο περιβάλλον. Στη φύση δεν προκαλεί εύκολα λοιμώξεις. Σε εσωτερικούς χώρους, ωστόσο, αναπτύσσεται εύκολα σε συστήματα στα οποία υπάρχει νερό.

Η μετάδοση γίνεται με την εισπνοή μολυσμένων σταγονιδίων νε­ρού (μπορεί και με εισπνοή σκόνης από μολυσμένο χώμα). Ο πιο συχνός τρόπος είναι τα μολυσμένα λεπτά σταγονίδια (αερολύματα) των κεντρι­κών κλιματιστικών μηχανημάτων. Η μετάδοση μπορεί να γί­νει και με σταγονίδια από τα ντους, το τζακούζι, τη λουτρο­θεραπεία (σπα), με τους εισπνεόμενους ατμούς και τα σιντριβάνια νερού.

Έχει αναφερθεί λοίμωξη και με το πλύσιμο των χεριών.

Οι πιθανές πηγές μόλυνσης είναι:

• Συστήματα παροχής νερού (ντους)
• Πύργοι ψύξης συστημάτων κλιματισμού
• Δεξαμενές αποθήκευσης νερού
• Θερμές ιαματικές πηγές
• Ιαματικά λουτρά
• Κολυμβητικές δεξαμενές (ιδίως εκείνες όπου το νερό είναι ζεστό και διακινείται)
• Διακοσμητικά σιντριβάνια
• Υγραντήρες ατμόσφαιρας και αναπνευστικές συσκευές που λειτουργούν με νερό βρύσης

Η μετάδοση της λεγιονέλλας έχει σχετιστεί και με την κηπουρική. Οι κηπουροί, οι αγρότες αλλά και όλοι όσοι έρχονται σε επαφή με το κομπόστ (αποσυντεθειμένη οργανική ύλη) θα πρέπει να είναι προσεκτικοί καθώς υπάρχουν παρατηρήσεις που το έχουν συνδέει με τη νόσο των Λεγεωνάριων. Τα γάντια κηπουρικής, οι προστατευτικές μάσκες και η αποφυγή της απευθείας επαφής με το κομπόστ, είναι κάποια μέτρα προφύλαξης.

Η λοίμωξη δεν μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο. Η περίοδος επώασης είναι 2-10 ημέρες.

Πρόληψη

Πρέπει να γίνεται τακτικός μικροβιολογικός έλεγχος για την καλή υγιεινή κατάσταση των κλιματιστικών εγκαταστάσεων και των θερ­μοσιφώνων καθώς και όλων των υδραυλικών εγκαταστά­σεων. Ανάλογα με τα αποτελέσματα πρέπει να ακολουθείται καθαρι­σμός και απολύμανση των ψυκτικών πύργων (κεντρικά συστήματα κλιματισμού), των σωληνώσεων των συστημάτων αερισμού, των καλοριφέρ και των κεφαλών των βρυσών και των ντους.

Οι βρύσες που δεν χρησιμοποιούνται στα σπίτια το καλοκαίρι λόγω των δια­κοπών ή που είναι κλειστές στα εξοχικά σπίτια για αρκετό καιρό, πρέπει προτού χρησιμοποιηθούν να μένουν ανοιχτές για λίγα λε­πτά προκειμένου να τρέξει το νερό καθώς η λεγιονέλλα έχει την τάση να βρίσκεται στο “πουρί” της βρύσης.

Θεραπεία

Για τη θεραπεία της λεγιονέλλας χορηγείται αντιβίωση. Το βακτήριο είναι ευαίσθητο σε πολλά αντιβιοτικά και ορισμένα από αυτά έχουν εντυπωσιακή δράση. Παρά το γεγονός ότι η έγκαιρη θεραπεία με αντιβιοτικά συνήθως θεραπεύει τη νόσο, μερικοί άνθρωποι συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν προβλήματα μετά τη θεραπεία.