Το αλάτι επηρεάζει το ανοσοποιητικό σύστημα και αυτό δεν είναι νέα γνώση. Ωστόσο δεν είναι σαφές πώς το αλάτι επηρεάζει τον ανθρώπινο οργανισμό. Μια μελέτη του 2015 που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Cell Metabolism βρήκε ότι το αλάτι μπορεί να προστατεύσει από τις μολύνσεις του δέρματος. Προηγουμένως μια άλλη μελέτη είχε βρει ότι το αλάτι μπορεί να ευθύνεται, ως ένα σημείο, για την έξαρση των αυτοάνοσων νοσημάτων.
Τώρα μια γερμανική μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Science Translational Medicine και αφορούσε ποντίκια και ανθρώπους, βρήκε για πρώτη φορά ότι το αλάτι μπορεί να εξασθενήσει την άμυνα του ανοσοποιητικού συστήματος και την ικανότητά του να καταπολεμά παθογόνους μικροοργανισμούς, με συνέπεια μια λοίμωξη να γίνεται πιο σοβαρή. Η μελέτη αφορούσε βακτήρια -όχι ιούς- και συγκεκριμένα το E.coli, και το Listeria.
Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον καθηγητή Christian Kurts του Ινστιτούτου Πειραματικής Ανοσολογίας του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου της Βόννης, έδειξαν ότι τα τρωκτικά που ακολουθούσαν μια διατροφή πλούσια σε αλάτι είχαν μικρότερη ικανότητα να καταπολεμήσουν τις νεφρικές λοιμώξεις από το βακτήριο E.coli, καθώς και τις λοιμώξεις από το βακτήριο Listeria.
Στη συνέχεια οι επιστήμονες μελέτησαν 10 υγιείς ανθρώπους ηλικίας 20-50 ετών, οι οποίοι κατανάλωναν 6 επιπλέον γραμμάρια αλάτι τη μέρα (ποσότητα που αντιστοιχεί περίπου στο αλάτι που περιέχουν δύο γεύματα φαστ φουντ, π.χ. δύο μπέργκερ), πέρα από τη συνήθη ποσότητα αλατιού στο καθημερινό φαγητό τους. Μετά από μια εβδομάδα, διαπιστώθηκε ότι -όπως και στα πειραματόζωα- το ανοσοποιητικό σύστημά τους είχε μικρότερη ικανότητα καταπολέμησης βακτηρίων.
Δερματικές παθήσεις και ανοσοποιητικό
To εύρημα της μελέτης ήταν απροσδόκητο, καθώς μερικές μελέτες έχουν δείξει προς την αντίθετη κατεύθυνση. Για παράδειγμα, οι λοιμώξεις με ορισμένα παράσιτα του δέρματος σε εργαστηριακά ζώα θεραπεύονται σημαντικά ταχύτερα όταν καταναλώνουν μια δίαιτα με υψηλή περιεκτικότητα σε αλάτι. Τα μακροφάγα, κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος που προσβάλλουν και τρώνε τα παράσιτα, είναι ιδιαίτερα δραστήρια με την παρουσία του αλατιού. Έτσι αρκετοί γιατροί κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η χλωριούχο νάτριο -το χημικό όνομα του αλατιού- έχει γενικά ανοσοποιητική επίδραση.
Αλλά τα αποτελέσματα της παρούσας μελέτη δείχνουν ότι η γενίκευση δεν είναι ακριβής. Υπάρχουν δύο λόγοι για αυτό: Πρώτον, ο οργανισμός διατηρεί τη συγκέντρωση άλατος στο αίμα και στα διάφορα όργανα σε μεγάλο βαθμό σταθερή. Διαφορετικά, σημαντικές βιολογικές διεργασίες θα επηρεάζονταν. Η μόνη σημαντική εξαίρεση είναι το δέρμα: Λειτουργεί ως δεξαμενή άλατος του σώματος. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η πρόσθετη πρόσληψη χλωριούχου νατρίου λειτουργεί τόσο καλά για ορισμένες δερματικές παθήσεις.
Ωστόσο, άλλα μέρη του σώματος δεν εκτίθενται στο πρόσθετο αλάτι που προσλαμβάνεται μέσω των τροφίμων. Αντί αυτού, φιλτράρεται από τα νεφρά και εκκρίνεται στα ούρα. Και εδώ μπαίνει ο δεύτερος μηχανισμός: Οι νεφροί έχουν αισθητήρα του χλωριούχου νατρίου που ενεργοποιεί τη λειτουργία απέκκρισης αλατιού. Ως ανεπιθύμητη παρενέργεια, ωστόσο, αυτός ο αισθητήρας προκαλεί επίσης τη συσσώρευση των λεγόμενων γλυκοκορτικοειδών στο σώμα. Και αυτά με τη σειρά τους αναστέλλουν τη λειτουργία των κοκκιοκυττάρων, τον πιο κοινό τύπο ανοσοκυττάρων στο αίμα.
Τα κοκκιοκύτταρα, όπως και τα μακροφάγα, είναι κύτταρα του ανοσοποιητικού. Ωστόσο, δεν προσβάλλουν τα παράσιτα αλλά κυρίως τα βακτήρια. Εάν δεν κάνουν καλά τη δουλειά τους, οι λοιμώξεις γίνονται σοβαρές.
“Ήμασταν σε θέση να το δείξουμε αυτό σε ποντίκια με λιστερίωση”, εξηγεί ο Δρ. Katarzyna Jobin, εκ των συγγραφέων της μελέτης. “Είχαμε προηγουμένως βάλει μερικά από αυτά σε δίαιτα με υψηλή περιεκτικότητα σε αλάτι. Στον σπλήνα και το ήπαρ αυτών των ζώων βρήκαμε 100 έως 1.000 φορές μεγαλύτερο αριθμό παθογόνων -η λιστέρια είναι ένα βακτήριο που βρίσκεται σε μολυσμένα τρόφιμα έχοντας τη δυνατότητα να προκαλέσει πυρετό, έμετο και σήψη. Οι λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος επουλώθηκαν πολύ πιο αργά στα ποντίκια που έλαβαν τροφή με υψηλή περιεκτικότητα σε αλάτι”.
Το χλωριούχο νάτριο εμφανίζεται επίσης να έχει αρνητική επίδραση στο ανθρώπινο ανοσοποιητικό σύστημα. “Εξετάσαμε εθελοντές που κατανάλωναν 6 γραμμάρια αλατιού πέραν της καθημερινής τους πρόσληψης”, είπε ο καθηγητής Kurts. Μετά από μία εβδομάδα, οι επιστήμονες πήραν αίμα και εξέτασαν τα κοκκιοκύτταρα. Βρήκαν ότι αυτά τα ανοσοκύτταρα δεν αντιμετώπιζαν καλά τα βακτήρια.
Στους ανθρώπους, η υπερβολική λήψη αλατιού είχε επίσης ως αποτέλεσμα αυξημένα επίπεδα γλυκοκορτικοειδών, κάτι που αναστέλλει το ανοσοποιητικό σύστημα. Το πιο γνωστό γλυκοκορτικοειδές, η κορτιζόνη χρησιμοποιείται παραδοσιακά για την καταστολή της φλεγμονής.
“Μόνο μέσω ερευνών σε ολόκληρο τον οργανισμό μπορούσαμε να αποκαλύψουμε τα περίπλοκα κυκλώματα ελέγχου που οδηγούν στην ανοσοανεπάρκεια μέσω του αλατιού”, είπε ο Kurts. “Επομένως, η δουλειά μας δείχνει τους περιορισμούς των πειραμάτων καθαρά με τις κυτταρικές καλλιέργειες”.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συνιστά μικρότερη κατανάλωση αλατιού από 5 γραμμάρια ημερησίως καθώς είναι γνωστό ότι το αλάτι -και πιο συγκεκριμένα το νάτριο- ανεβάζει την αρτηριακή πίεση σε αρκετούς ανθρώπους.
