Μια νέα μελέτη από το εργαστήριο Κυτταρικής Γήρανσης και Γήρανσης στο Κέντρο Μοριακής Κυτταρικής Βιολογίας του Πανεπιστημίου Queen Mary του Λονδίνου, αποκαλύπτει ότι η καφεΐνη -η πιο δημοφιλής νευροδραστική ένωση στον κόσμο- μπορεί να κάνει περισσότερα από το να σας ξυπνήσει απλώς. Η μελέτη στο περιοδικό Microbial Cell δείχνει πώς η καφεΐνη θα μπορούσε να παίξει ρόλο στην επιβράδυνση της διαδικασίας γήρανσης σε κυτταρικό επίπεδο.
Η καφεΐνη έχει από καιρό συνδεθεί με πιθανά οφέλη για την υγεία, συμπεριλαμβανομένου του μειωμένου κινδύνου ασθενειών που σχετίζονται με την ηλικία. Αλλά το πώς λειτουργεί μέσα στα κύτταρά μας και ποιες ακριβώς είναι οι συνδέσεις της με τα θρεπτικά συστατικά και τα δίκτυα γονιδίων και πρωτεϊνών που ανταποκρίνονται στο στρες παρέμεινε ένα μυστήριο -μέχρι τώρα.
Σε νέα έρευνα που δημοσιεύτηκε από επιστήμονες που μελετούν τη μαγιά σχάσης -έναν μονοκύτταρο οργανισμό εκπληκτικά παρόμοιο με τα ανθρώπινα κύτταρα- οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η καφεΐνη επηρεάζει τη γήρανση αξιοποιώντας ένα αρχαίο κυτταρικό ενεργειακό σύστημα.
Πριν από λίγα χρόνια, η ίδια ερευνητική ομάδα διαπίστωσε ότι η καφεΐνη βοηθά τα κύτταρα να ζήσουν περισσότερο, δρώντας σε έναν ρυθμιστή ανάπτυξης που ονομάζεται TOR ((Target of Rapamycin: στόχος της ραπαμυκίνης). Το TOR είναι ένας βιολογικός διακόπτης που λέει στα κύτταρα πότε να αναπτυχθούν, με βάση την ποσότητα τροφής και ενέργειας που είναι διαθέσιμη. Αυτός ο διακόπτης ελέγχει την ενέργεια και τις αντιδράσεις στο στρες στα ζωντανά όντα για πάνω από 500 εκατομμύρια χρόνια.
Αλλά στην τελευταία τους μελέτη, οι επιστήμονες έκαναν μια εκπληκτική ανακάλυψη: η καφεΐνη δεν δρα άμεσα σε αυτόν τον διακόπτη ανάπτυξης. Αντίθετα, λειτουργεί ενεργοποιώντας ένα άλλο σημαντικό σύστημα που ονομάζεται AMPK, έναν κυτταρικό μετρητή καυσίμου που διατηρείται εξελικτικά τόσο στους ζυμομύκητες όσο και στους ανθρώπους.
«Όταν τα κύτταρά σας έχουν χαμηλή ενέργεια, το AMPK ενεργοποιείται για να τα βοηθήσει να αντεπεξέλθουν», εξηγεί ο Δρ Χαράλαμπος Ράλλης, Αναπληρωτής Καθηγητής Γενετικής, Γονιδιωματικής και Βασικής Κυτταρικής Βιολογίας στο Πανεπιστήμιο Queen Mary του Λονδίνου, ο κύριος συγγραφέας της μελέτης. «Και τα αποτελέσματά μας δείχνουν ότι η καφεΐνη βοηθά στην ενεργοποίηση αυτού του διακόπτη».
Είναι ενδιαφέρον ότι το AMPK είναι επίσης ο στόχος της μετφορμίνης, ενός κοινού φαρμάκου για τον διαβήτη που μελετάται για τη δυνατότητά του να παρατείνει τη διάρκεια ζωής του ανθρώπου μαζί με τη ραπαμυκίνη.
Χρησιμοποιώντας το μοντέλο της μαγιάς τους, οι ερευνητές έδειξαν ότι η επίδραση της καφεΐνης στο AMPK επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο τα κύτταρα αναπτύσσονται, επιδιορθώνουν το DNA τους και αντιδρούν στο στρες -όλα αυτά συνδέονται με τη γήρανση και τις ασθένειες.
«Αυτά τα ευρήματα βοηθούν να εξηγηθεί γιατί η καφεΐνη μπορεί να είναι ευεργετική για την υγεία και τη μακροζωία», δήλωσε ο Δρ John-Patrick Alao, μεταδιδακτορικός ερευνητής. «Και ανοίγουν συναρπαστικές δυνατότητες για μελλοντική έρευνα σχετικά με το πώς θα μπορούσαμε να ενεργοποιήσουμε αυτές τις επιδράσεις πιο άμεσα -με τη διατροφή, τον τρόπο ζωής ή νέα φάρμακα».
Έτσι, την επόμενη φορά που θα πιείτε τον καφέ σας, ίσως να κάνετε κάτι περισσότερο από το να ενισχύετε απλώς την συγκέντρωσή σας -θα μπορούσατε επίσης να βοηθάτε τα κύτταρά σας.
Περισσότερες πληροφορίες: John-Patrick Alao, Juhi Kumar, Despina Stamataki, Charalampos Rallis. Dissecting the cell cycle regulation, DNA damage sensitivity and lifespan effects of caffeine in fission yeast. Microbial Cell, 12: 141-156 DOI: 10.15698/mic2025.06.852.
