H παχυσαρκία μεταβάλλει τη σύνθεση και λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Τα ανοσοκύτταρα ανταποκρίνονται στο μικροπεριβάλλον της παχυσαρκίας μεταβάλλοντας τη διαφοροποίησή τους, τον φαινότυπο και τα λειτουργικά τους χαρακτηριστικά.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι η στρατολόγηση Τ κυττάρων στον φλεγμονώδη λιπώδη ιστό προηγείται της στρατολόγησης των μακροφάγων, γεγονός που υποδηλώνει ότι η δυσλειτουργία των Τ κυττάρων είναι ένα κρίσιμο εναρκτήριο γεγονός στην ανάπτυξη φλεγμονής που σχετίζεται με την παχυσαρκία. Τα άτομα με παχυσαρκία εμφανίζουν υψηλότερη αναλογία CD8+ προς CD4+ Τ κυττάρων, μεγαλύτερο ποσοστό υποσυνόλων Τ κυττάρων που προκαλούν φλεγμονή (δηλαδή, Th1 και Th17), μειωμένα ανοσοκατασταλτικά Treg κύτταρα και αυξημένες προφλεγμονώδεις κυτοκίνες όπως η χημειοκίνη MCP-1.2 Αυτές οι διαφορές στην κατανομή των Τ κυττάρων και στους φλεγμονώδεις δείκτες συμβάλλουν στη φλεγμονή του λιπώδους ιστού και σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο μεταβολικής νόσου. Έτσι, η παχυσαρκία μεταβάλλει τη σύνθεση και τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, ιδιαίτερα των Τ κυττάρων, για να προωθήσει ένα προφλεγμονώδες περιβάλλον.
Η νηστεία είναι αρχαία αλλά γίνεται ολοένα και πιο δημοφιλής πρακτική που προσελκύει αυξανόμενο ερευνητικό ενδιαφέρον ως μέσο χειραγώγησης του μεταβολισμού. Η νηστεία προκαλεί ένα ευνοϊκό περιβάλλον για την οξείδωση λιπών και κετονών, έχοντας έτσι τη δυνατότητα να βελτιώσει πτυχές της μεταβολικής και ανοσολογικής υγείας. Για παράδειγμα, η νηστεία μπορεί να μειώσει την έκκριση φλεγμονωδών κυτοκινών και να βελτιώσει την ευαισθησία στην ινσουλίνη μέσω της αυξημένης πόλωσης των Τ κυττάρων σε ποντίκια.
Οι μελέτες σε ανθρώπους είναι πιο περιορισμένες, αλλά τα στοιχεία υποδηλώνουν ότι η νηστεία μειώνει τον αριθμό και τους δείκτες ενεργοποίησης των CD4+ Τ κυττάρων που κυκλοφορούν στην ιντερλευκίνη-6 (IL-6), την MCP-1 και την ενεργοποίηση των Th2 σε φλεγμονώδεις καταστάσεις όπως το άσθμα.
Επιπλέον, η νηστεία αυξάνει την κετογένεση και τα στοιχεία υποστηρίζουν τον ρόλο του β-υδροξυβουτυρικού οξέος (BHB) στη διαμεσολάβηση ορισμένων από τις ανοσομεταβολικές αλλαγές κατά τη διάρκεια της νηστείας. Η έρευνα έχει τεκμηριώσει τον ρόλο του BHB ως αντιφλεγμονώδους σήματος, με αποτέλεσμα την εξασθενημένη φλεγμονή, το οξειδωτικό στρες και το στρες του ενδοπλασματικού δικτύου που προκαλείται από το φλεγμονόσωμα NLRP3 (κυτταρικά συστήματα που αναγνωρίζουν βακτήρια και ιούς και βλάβες των κυττάρων).
Επιπλέον, αυξανόμενα στοιχεία υποδηλώνουν ότι το BHB βελτιώνει την προσαρμοστική ανοσολογική λειτουργία αυξάνοντας τον αριθμό των Τ κυττάρων μνήμης, τον αριθμό και τη λειτουργία των Treg κυττάρων, και τον οξειδωτικό μεταβολισμό των CD8+ Τ κυττάρων και διατηρώντας τη λειτουργία των CD8+ Τ κυττάρων. Επομένως, η αύξηση του μεταβολισμού του λίπους και της κετογένεσης μέσω νηστείας μπορεί να έχει τη δυνατότητα να βελτιώσει ορισμένες από τις ανοσομεταβολικές διαταραχές που παρατηρούνται στην παχυσαρκία.
Η μελέτη
Ενώ η νηστεία έχει γίνει μια δημοφιλής τάση, ιδιαίτερα για άτομα που ελπίζουν να χάσουν βάρος, νέα έρευνα του UBC Okanagan υποδηλώνει ότι η νηστεία δεν έχει την ίδια επίδραση σε όλους τους σωματότυπους. Στόχος της μελέτης ήταν να προσδιοριστεί η επίδραση μιας 48ωρης νηστείας στον μεταβολισμό, την αναπνοή των Τ κυττάρων και τα λειτουργικά χαρακτηριστικά των Τ κυττάρων, καθώς και το κατά πόσον οι αποκρίσεις τους μεταβλήθηκαν από την παρουσία παχυσαρκίας. Η μελέτη βρήκε ότι η παχυσαρκία αμβλύνει την κετογονική απόκριση στη νηστεία.
Ο Δρ. Hashim Islam, Επίκουρος Καθηγητής στη Σχολή Επιστημών Υγείας και Άσκησης, λέει ότι η νηστεία και τα γεύματα χαμηλών υδατανθράκων μπορούν να ωφελήσουν πολλούς ανθρώπους, αλλά τα αποτελέσματα μπορεί να είναι διαφορετικά για τα άτομα που ζουν με παχυσαρκία. «Αυτές οι τάσεις διατροφής συνεχίζουν να αυξάνονται σε δημοτικότητα», λέει ο Islam. «Ωστόσο, η μελέτη μας διαπίστωσε ότι τα άτομα με παχυσαρκία μπορεί να αντιδρούν στη νηστεία διαφορετικά από τα πιο λεπτά άτομα, ειδικά στον τρόπο με τον οποίο αντιδρά το ανοσοποιητικό τους σύστημα».
Η νηστεία έχει γίνει της μόδας λόγω της κάλυψης από τα δημοφιλή μέσα ενημέρωσης, αλλά η επικεφαλής συγγραφέας Helena Neudorf λέει ότι οι επιστήμονες την εκτιμούν επίσης επειδή κάνει το σώμα να μεταβαίνει από την καύση ζάχαρης στην καύση λίπους, ενώ παράλληλα παράγει κετόνες. Προσθέτει ότι η νηστεία μπορεί να βελτιώσει την υγεία αλλάζοντας τον μεταβολισμό για την ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος και τη μείωση της χρόνιας φλεγμονής, η οποία συνδέεται με πολλές ασθένειες.
«Ωστόσο, θέλαμε να μάθουμε αν η νηστεία επηρεάζει τον μεταβολισμό και το ανοσοποιητικό σύστημα διαφορετικά σε άτομα που ζουν με παχυσαρκία σε σύγκριση με εκείνα που είναι αδύνατα».
Η ερευνητική ομάδα έθεσε άτομα με παχυσαρκία και τα αδύνατα άτομα σε νηστεία για 48 ώρες. Οι συμμετέχοντες έδωσαν δείγματα αίματος πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τη νηστεία, ώστε οι ερευνητές να μπορούν να μετρήσουν τις ορμόνες, τους μεταβολίτες, τον μεταβολικό ρυθμό, τη φλεγμονή και τη δραστηριότητα των Τ κυττάρων -λευκών αιμοσφαιρίων που καταπολεμούν τις λοιμώξεις, αλλά μπορούν επίσης να προκαλέσουν χρόνια φλεγμονή.
Η μελέτη, με επικεφαλής τις ερευνητικές ομάδες του Δρ. Islam και του καθηγητή Jonathan Little στο Κέντρο Πρόληψης και Διαχείρισης Χρόνιων Νοσημάτων του UBCO, δημοσιεύθηκε στο iScience.
Διαπίστωσε ότι τα άτομα που ζούσαν με παχυσαρκία είχαν περισσότερα προφλεγμονώδη Τ κύτταρα και συνέχισαν να παράγουν φλεγμονώδη σήματα, ακόμη και μετά τη νηστεία. Η ίδια ομάδα είχε επίσης μικρότερη αύξηση στις κετόνες και χαμηλότερα επίπεδα σημαντικών χημικών αντιδράσεων που συνδέονται με την ανοσολογική ρύθμιση.
«Διαπιστώσαμε επίσης ότι τα ανοσοκύτταρα σε αδύνατους συμμετέχοντες προσαρμόστηκαν στη νηστεία καίγοντας περισσότερο λίπος. Αυτό δεν συνέβη σε εκείνους που ζούσαν με παχυσαρκία», λέει ο Neudorf. «Συνολικά, η μετατόπισή τους προς μια πιο ισορροπημένη, αντιφλεγμονώδη κατάσταση ήταν ασθενέστερη σε αυτή τη συγκεκριμένη ομάδα».
Ο Islam σημειώνει ότι η νηστεία μπορεί να έχει οφέλη για την υγεία, αλλά η παχυσαρκία φαίνεται να μειώνει τις επιπτώσεις της στον μεταβολισμό και το ανοσοποιητικό σύστημα.
«Τα άτομα που ζουν με παχυσαρκία μπορεί να αντιδρούν διαφορετικά σε μια μεμονωμένη διήμερη νηστεία σε σύγκριση με εκείνους που είναι πιο αδύνατοι, αλλά δεν γνωρίζουμε ακόμη αν αυτό είναι καλό ή κακό», προσθέτει. «Η μελέτη μας δείχνει τη σύνθετη σχέση μεταξύ διατροφής, μεταβολισμού και ανοσολογικής λειτουργίας και ότι χρειάζεται περισσότερη έρευνα για να δούμε πώς η νηστεία μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως θεραπευτικό εργαλείο για άτομα με διαφορετικούς σωματότυπους».
Περισσότερες πληροφορίες: Helena Neudorf et al, Altered immunometabolic response to fasting in humans living with obesity, iScience (2025). DOI: 10.1016/j.isci.2025.112872.
