Τα αυγά κότας αποτελούν ένα απαραίτητο συστατικό της διατροφής παγκοσμίως, προσφέροντας χαμηλού κόστους, θρεπτικά συστατικά. Η ετήσια παγκόσμια κατανάλωση εκτιμάται σε 150 αυγά το έτος κατά κεφαλήν, ενώ στην Ευρώπη είναι 217 αυγά, με αξιοσημείωτες διαφορές μεταξύ των χωρών. Πέρα από το γεγονός ότι οι μέθοδοι παραγωγής έχουν αλλάξει δραστικά τα τελευταία 50 χρόνια και τα περισσότερα αυγά στην Ευρωπαϊκή Ένωση προέρχονται από εμπορικές πτηνοτροφικές μονάδες, η παραγωγή αυγών κοτετσιού για ιδιοκατανάλωση και μικροεμπόριο εξακολουθεί να αποτελεί κοινή πρακτική στις αγροτικές και ημιαγροτικές περιοχές.
Τα αποτελέσματα μιας μελέτης των Πανεπιστημίων Αιγαίου και Αθηνών δείχνει ότι τα ελληνικά αυγά κοτετσιού έχουν υψηλά επίπεδα σε PFAS (υπερ- και πολυφθοροαλκυλικές ουσίες) και σε φυτοφάρμακα. H μελέτη δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Science of The Total Environment.
Συλλέχθηκαν αυγά εγχώριας παραγωγής από 17 κοτέτσια σε όλη την Ελλάδα και αναλύθηκαν για 46 υπερ- και πολυφθοροαλκυλικές ουσίες, βαρέα μέταλλα, φυτοφάρμακα και φαρμακευτικά υπολείμματα. Ο αριθμός των PFAS που ανιχνεύθηκαν ανά δείγμα κυμαινόταν από 17 έως 24, ενώ η μέση συγκέντρωση των PFAS ήταν 7,67 μg ανά κιλό. Οι επιστήμονες ανέλυσαν αυγά από 17 κοτέτσια σε Σέρρες, Μαγνησία, Βοιωτία, Αττική και Ηλεία.
Το 2022, η European Food Safety Authority (EFSA) έθεσε ανώτατα όρια για τέσσερα PFAS (PFOS, PFOA, PFNA, PFHxS) και το άθροισμά τους στα αυγά (European Commission, 2023). Σε όλα τα δείγματα της παρούσας μελέτης ανιχνεύθηκαν PFAS, ενώ πάνω από τα μισά αυγά ξεπερνούσαν τα επιτρεπόμενα όρια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στην Ηλεία, κάθε δείγμα υπερέβη τα όρια για όλες τις ηλικιακές ομάδες.
Οι μέσες τιμές για τα PFOS, PFHxS και PFBA καταγράφηκαν σε πολύ υψηλά επίπεδα, με κάποιες μετρήσεις να φτάνουν έως και τα 5,3 μg ανά κιλό. Σύμφωνα με τους ερευνητές, έφηβοι και ηλικιωμένοι στη χώρα μας υπερβαίνουν το όριο ασφαλούς εβδομαδιαίας πρόσληψης, γεγονός που δημιουργεί σοβαρούς προβληματισμούς για την υγεία των καταναλωτών.
Η μελέτη κατέγραψε επίσης, για πρώτη φορά σε ελληνικά αυγά, υπολείμματα φαρμάκων και έξι διαφορετικά φυτοφάρμακα. Μεταξύ αυτών, το εντομοαπωθητικό DEET εντοπίστηκε σε όλα τα δείγματα, ενώ το οξολινικό οξύ ήταν το συχνότερα ανιχνευμένο φάρμακο.
Παρά το γεγονός ότι τα βαρέα μέταλλα βρέθηκαν σε χαμηλά επίπεδα, οι ερευνητές προειδοποιούν ότι η παρουσία των PFAS στα ελληνικά αυγά συνιστά απειλή για τη δημόσια υγεία.
Μέχρι στιγμής, υπάρχουν περιορισμένες πληροφορίες στη βιβλιογραφία σχετικά με την έκθεση σε PFAS μέσω της κατανάλωσης αυγών. Μια άλλη ελληνική μελέτη το 2020 εκτίμησε την πρόσληψη των PFAS από ψάρια, αυγά και νερό για τον συνολικό πληθυσμό στην Ελλάδα και ανέφερε ότι η μέση εβδομαδιαία πρόσληψη ήταν υψηλή, κυρίως λόγω της κατανάλωσης ψαριών. Τα αυγά συνέβαλαν σχεδόν στο 25% της ημερήσιας πρόσληψης PFAS με 0,16 ng ανά κιλό σωματικού βάρους την ημέρα.
Οι οδοί έκθεσης που ευθύνονται για τα PFAS που βρέθηκαν σε ελληνικά δείγματα αυγών δεν μελετήθηκαν στην παρούσα μελέτη. Ωστόσο, σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, οι πιθανές οδοί έκθεσης σε PFAS για τις κότες που ζουν σε κοτέτσια φαίνεται να είναι το έδαφος, το νερό και η τροφή. Τα βιολογικά και τα ελευθέρας βοσκής πουλερικά τρέφονται με σκώληκες, οι οποίοι μπορεί να απορροφήσουν PFAS και να τα μεταδώσουν στις κότες. Δεδομένου ότι τα κοτόπουλα αναπαραγωγής μπορούν να καταναλώσουν 2-60 γραμμάρια χώματος με την τροφή τους, το έδαφος έχει επίσης σημαντικό αντίκτυπο στη μόλυνση των αυγών. Τα φυτά που αναπτύσσονται στις μάντρες όπου τρέφονται οι κότες θα μπορούσαν επίσης να αποτελέσουν πηγή.
Με βάση τα παραπάνω, οι ερευνητές υπέθεσαν ότι τα αυγά κοτετσιού σε ορισμένες περιοχές της Ελλάδας -ιδιαίτερα εκείνες κοντά σε βιομηχανικά ή αστικά περιβάλλοντα- περιέχουν αυξημένα επίπεδα PFAS σε σύγκριση με τα αυγά από γεωργικές περιοχές.
Τα PFAS -γνωστά και ως παντοτινά χημικά- δεν αποδομούνται εύκολα, με αποτέλεσμα να συσσωρεύονται στο περιβάλλον και τελικά να περνούν στην τροφική αλυσίδα. Τα PFAS έχουν συνδεθεί με καρκίνο, βλάβες στο συκώτι και το ανοσοποιητικό, αλλά και με προβλήματα ανάπτυξης στα παιδιά. Αντίστοιχες έρευνες που έχουν γίνει σε Γαλλία, Γερμανία και Δανία είχαν δείξει εκτεταμένη μόλυνση αυγών.
Περισσότερες πληροφορίες: Occurrence of per- and polyfluoroalkyl substances, pesticides, pharmaceuticals, and heavy metals in Greek backyard chicken eggs and estimation of the consumption risk.
