Της Nophar Geifman The Conversation.
Φανταστείτε μια απλή εξέταση αίματος να μπορούσε να προσφέρει μια γεύση για τη μελλοντική σας υγεία. Όχι μόνο αν έχετε καρδιακή νόσο ή καρκίνο σήμερα, αλλά και αν ο συνολικός κίνδυνος θανάτου σας τα επόμενα πέντε ή δέκα χρόνια είναι υψηλότερος ή χαμηλότερος από τον αναμενόμενο.
Είναι το είδος της ιδέας που αιωρείται στα όρια της ιατρικής εδώ και δεκαετίες, εμφανιζόμενη σε πρωτοσέλιδα κάθε φορά που ανακαλύπτεται ένας νέος βιοδείκτης. Στην πράξη, όμως, η πρόβλεψη της μακροπρόθεσμης υγείας παραμένει απογοητευτικά ανακριβής. Οι γιατροί εξακολουθούν να βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στην ηλικία, το βάρος, το ιστορικό καπνίσματος και σε μια χούφτα τακτικές εξετάσεις αίματος, οι περισσότερες από τις οποίες παρέχουν μόνο ευρείες εκτιμήσεις σε επίπεδο πληθυσμού.
Ταυτόχρονα, η σύγχρονη ιατρική κινείται ραγδαία προς την έγκαιρη ανίχνευση και πρόληψη. Τα συστήματα υγείας σε όλο τον κόσμο αντιμετωπίζουν την αύξηση των ποσοστών χρόνιων παθήσεων και τη γήρανση του πληθυσμού. Οι κλινικοί γιατροί χρειάζονται όλο και περισσότερο εργαλεία που μπορούν να εντοπίσουν τον κίνδυνο πριν εμφανιστούν τα συμπτώματα, επιτρέποντας την έγκαιρη παρέμβαση. Το ερώτημα είναι αν οι ενδείξεις για τη μελλοντική υγεία μπορεί να κυκλοφορούν ήδη στο αίμα μας.
Αυτό διερευνά η τελευταία μας μελέτη. Μετρώντας χιλιάδες πρωτεΐνες αίματος σε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους και παρακολουθώντας ποιοι επέζησαν ή πέθαναν με την πάροδο του χρόνου, διαπιστώσαμε ότι ορισμένα πρότυπα πρωτεϊνών φαίνεται να συνδέονται με μεγαλύτερο κίνδυνο θανάτου από οποιαδήποτε αιτία εκτός από ατυχήματα.
Η ανάλυση χρησιμοποίησε δεδομένα από περισσότερους από 38.000 ενήλικες ηλικίας 39 έως 70 ετών που συμμετείχαν στη μελέτη UK Biobank. Πρόκειται για έναν μακροχρόνιο εθνικό πόρο υγείας που συλλέγει βιολογικά δείγματα και πληροφορίες για την υγεία από μισό εκατομμύριο εθελοντές του Ηνωμένου Βασιλείου. Οι συμμετέχοντες παρείχαν δείγματα αίματος και συνεχή ολοκληρωμένα δεδομένα για την υγεία και τον τρόπο ζωής. Εξετάσαμε σχεδόν 3.000 πρωτεΐνες σε κάθε δείγμα αίματος και αναζητήσαμε πρωτεΐνες των οποίων τα επίπεδα συσχετίζονταν με θάνατο εντός πέντε ή δέκα ετών.
Αφού λάβαμε υπόψη παράγοντες κινδύνου που είναι ήδη γνωστό ότι επηρεάζουν αρνητικά το προσδόκιμο ζωής, όπως η ηλικία, ο δείκτης μάζας σώματος (ΔΜΣ) και το κάπνισμα, εντοπίσαμε εκατοντάδες πρωτεΐνες που συνδέονται με τη συνολική πιθανότητα θανάτου από οποιαδήποτε αιτία και με την πιθανότητα θανάτου από συγκεκριμένες ασθένειες, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου και των καρδιαγγειακών παθήσεων.
Στη συνέχεια, η ερευνητική μας ομάδα εξέτασε αυτές τις μακρές λίστες για να απομονώσει έναν μικρό αριθμό πρωτεϊνών, γνωστών ως πάνελ πρωτεϊνών (protein panels). Αυτά τα πάνελ περιείχαν 10 πρωτεΐνες που συσχετίζονταν με δεκαετή κίνδυνο θνησιμότητας από κάθε αιτία και 6 πρωτεΐνες που συσχετίζονταν με πενταετή κίνδυνο.
Βελτίωσαν την ικανότητα πρόβλεψης σε σχέση με τα παραδοσιακά μοντέλα που βασίζονται στην ηλικία, τον ΔΜΣ και τους παράγοντες του τρόπου ζωής. Από στατιστικής άποψης, τα μοντέλα που βασίζονται μόνο σε δημογραφικά δεδομένα και δεδομένα τρόπου ζωής είχαν κακή απόδοση, με ακρίβεια σχεδόν τυχαία. Τα μοντέλα που ενσωμάτωσαν τα πάνελ πρωτεϊνών είχαν καλύτερη απόδοση, αν και τα κέρδη ήταν ακόμα περιορισμένα.
Αυτό υποδηλώνει ότι ορισμένες πρωτεΐνες στο αίμα μπορεί να φέρουν κρυφά σήματα σχετικά με τη μακροπρόθεσμη υγεία που υπερβαίνουν την τρέχουσα ασθένεια. Οι παραδοσιακοί παράγοντες κινδύνου, όπως η ηλικία, το βάρος, το κάπνισμα, η κατανάλωση αλκοόλ και η σωματική δραστηριότητα, προσφέρουν σημαντικές αλλά συχνά ανακριβείς ενδείξεις σχετικά με την επιδείνωση της υγείας.
Οι πρωτεΐνες του αίματος, αντίθετα, παρέχουν στιγμιότυπα σε πραγματικό χρόνο για το τι συμβαίνει μέσα στο σώμα. Ορισμένες μπορεί να αντανακλούν αργές χρόνιες αλλαγές, όπως χαμηλού επιπέδου φλεγμονή, διάσπαση ιστών ή ανεπαίσθητο στρες οργάνων. Άλλοι μπορεί να υποδεικνύουν πιο άμεσους κινδύνους που συνδέονται με την καρδιά, τα αιμοφόρα αγγεία ή το ανοσοποιητικό σύστημα. Η μελέτη μας δείχνει ότι ο κίνδυνος θανάτου μπορεί επίσης να αποτυπωθεί εν μέρει στα επίπεδα των κυκλοφορούντων πρωτεϊνών.
Παρόλα αυτά, αυτό απέχει πολύ από ένα τέλειο τεστ. Η προγνωστική ισχύς είναι καλύτερη από την τύχη, αλλά εξακολουθεί να είναι μέτρια. Αυτές οι πρωτεϊνικές υπογραφές δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν ως οριστικοί δείκτες για το πότε κάποιος θα πεθάνει. Θα μπορούσαν ωστόσο, με περαιτέρω επικύρωση, να λειτουργήσουν περισσότερο σαν μια προειδοποίηση που μπορεί να οδηγήσει σε έγκαιρη δράση.
Για παράδειγμα, ένας γενικός ιατρός μπορεί να συμβουλεύσει συχνότερους ελέγχους ή να προτείνει νωρίτερα έλεγχο για καρδιαγγειακά προβλήματα εάν το πρωτεϊνικό προφίλ ενός ασθενούς φαίνεται ανησυχητικό. Ένα αυξημένο προφίλ δεν σηματοδοτεί επικείμενο θάνατο. Σηματοδοτεί υψηλότερο κίνδυνο σε σύγκριση με κάποιον που έχει διαφορετικό πρωτεϊνικό πρότυπο, εφόσον όλα τα άλλα παραμένουν ίδια.
Πέρα από τη διάγνωση της τρέχουσας ασθένειας
Η μελέτη επικεντρώθηκε επίσης απλώς στις συσχετίσεις. Οι πρωτεΐνες μπορεί να μην προκαλούν τον αυξημένο κίνδυνο. Μπορεί απλώς να είναι δείκτες υποκείμενων βιολογικών διεργασιών που δεν έχουν ακόμη προκαλέσει συμπτώματα. Οι συγγραφείς σημειώνουν περαιτέρω ότι ο συνδυασμός όλων των αιτιών θανάτου σε ένα αποτέλεσμα καθιστά δύσκολη την ερμηνεία. Αυτό συμβαίνει επειδή οι οδοί που οδηγούν στον θάνατο ποικίλλουν σημαντικά. Οι καρδιακές παθήσεις, ο καρκίνος, οι λοιμώξεις και η οργανική ανεπάρκεια περιλαμβάνουν πολύ διαφορετικούς βιολογικούς μηχανισμούς.
Ακόμα και με αυτές τις επιφυλάξεις, τα ευρήματα υποδεικνύουν ένα μέλλον όπου οι τακτικές εξετάσεις αίματος μπορεί να ξεπερνούν τη διάγνωση της τρέχουσας ασθένειας. Ένα απλό στιγμιότυπο θα μπορούσε να ειδοποιήσει τους γιατρούς ότι ένας ασθενής αντιμετωπίζει αυξημένο κίνδυνο επιδείνωσης της υγείας του, ακόμη και όταν τίποτα προφανές δεν φαίνεται να είναι λάθος. Αυτό θα μπορούσε να πυροδοτήσει έγκαιρη δράση, όπως στενότερη παρακολούθηση, καθοδήγηση για τον τρόπο ζωής ή προληπτικές θεραπείες.
Αυτός ο τύπος διαστρωμάτωσης κινδύνου αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία καθώς ο πληθυσμός γερνάει και τα ποσοστά χρόνιων παθήσεων αυξάνονται, ασκώντας αυξανόμενη πίεση στα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης. Μια τέτοια εξέταση θα μπορούσε να βοηθήσει τους γιατρούς να στοχεύουν την περίθαλψη πιο αποτελεσματικά.
Η μελλοντική έρευνα θα καθορίσει πόσο ρεαλιστικό είναι αυτό το όραμα. Θα χρειαστούν μελέτες επικύρωσης μεγάλης κλίμακας σε ποικίλους πληθυσμούς για να διασφαλιστεί ότι τα πάνελ πρωτεϊνών είναι ακριβή και αξιόπιστα σε διαφορετικές ηλικίες, εθνικότητες και υπόβαθρα υγείας. Μόνο τότε μπορούν να θεωρηθούν κατάλληλα για συνήθη κλινική χρήση.
Επιπλέον, τυχόν αποτελέσματα θα πρέπει να ερμηνεύονται παράλληλα με το ιατρικό ιστορικό, τον τρόπο ζωής και τα συμπτώματα ενός ατόμου. Τα πάνελ πρωτεϊνών θα μπορούσαν να προσφέρουν ένα επιπλέον επίπεδο γνώσης, βοηθώντας τους κλινικούς γιατρούς να δημιουργήσουν μια πληρέστερη εικόνα αντί να αντικαταστήσουν τις παραδοσιακές αξιολογήσεις.
