Πήραμε λάθος δρόμο λένε οι επιστήμονες και οι ειδικοί, καλώντας τον κόσμο να επιστρέψει στο παραδοσιακό διατροφικό μοντέλο της Κρήτης, αυτό που εδώ και δεκαετίες χαρακτηρίστηκε ως διατροφικό θαύμα, διαδεδομένο σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες ως «ασπίδα» για την υγεία, με τις κυβερνητικές πολιτικές της χώρας μας όμως διαχρονικά, να επιδεικνύουν παροιμιώδη αδιαφορία στην προώθηση του συγκεκριμένου μοντέλου στην ελληνική κοινωνία.
Παχυσαρκία, αύξηση εμφραγμάτων, καρκίνου και καρδιαγγειακών νοσημάτων, σακχαρώδης διαβήτης στα παιδιά, είναι μερικά από τα αποτελέσματα της καθιστικής ζωής, της απουσίας της γυμναστικής από την καθημερινότητά μας και ασφαλώς των διατροφικών μας συνηθειών που απέχουν μακράν από το μοντέλο της παραδοσιακής κρητικής διατροφής. Τα χόρτα, τα φρούτα, το ελαιόλαδο, το ελάχιστο κόκκινο κρέας, αντικαταστάθηκαν από την υπερκατανάλωση κρέατος, επεξεργασμένου κρέατος (αλλαντικά), σοκολάτες και γλυκά, ελάχιστα φρούτα και λαχανικά.
Οι επισημάνσεις που έγιναν στο πλαίσιο του συνεδρίου για την Κρητική διατροφή και την υγεία, το Σαββατοκύριακο στο Ρέθυμνο, πρέπει να προβληματίσουν τόσο τον κάθε πολίτη ξεχωριστά όσο και την κεντρική πολιτεία που οφείλει να εντάξει στο πλαίσιο της εθνικής της πολιτικής, δράσεις, κυρίως εκπαιδευτικές, για τη διατροφή.
Το συνέδριο διοργάνωσαν ο Ιατρικός Σύλλογος Ρεθύμνου και ο Ιατρικός Σύλλογος Χανίων και πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, της Ελληνικής Εθνικής Επιτροπής UNESCO, της Ελληνικής Διατροφολογικής Εταιρείας, του Δήμου Ρεθύμνου, της Περιφερειακής Ενότητας Ρεθύμνου.
Άλλαξε η διατροφή μας μέσα σε 40 χρόνια
Καμία περιοχή της Μεσογείου δεν είχε τόσο χαμηλά ποσοστά θνησιμότητας τόσο πριν, όσο και μετά, από το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, όπως η Κρήτη. Η μελέτη των επτά χωρών (Φιλανδία, Ολλανδία, Ιαπωνία, Ηνωμένες Πολιτείες, Ιταλία, Γιουγκοσλαβία και Ελλάδα) που ξεκίνησε το 1960 συσχέτισε τη δίαιτα των κατοίκων της Κρήτης, με αφορμή τα εντυπωσιακά χαμηλά ποσοστά θνησιμότητας αλλά και καρδιαγγειακών νοσημάτων που είχαν παρατηρηθεί στην περιοχή. Η εικόνα αυτή στην πάροδο των χρόνων άλλαξε, αφού τα ποσοστά θνησιμότητας αυξήθηκαν, τα νοσήματα επίσης.
Αξίζει να σημειώσουμε ότι, όπως είπε στην εισήγησή του ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης Αντώνης Καφάτος, ο 40άρης του 1960 στην Κρήτη ζύγιζε κατά μέσο όρο 63 κιλά, έτρωγε λίγες φορές άσπρο και σπάνια κόκκινο κρέας, κατανάλωνε όσπρια λαχανικά και φρούτα που παράγονταν στο νησί και ασκούνταν καθημερινά αφού η εργασία του ήταν στην ύπαιθρο. Ο 40άρης του 2010 ζυγίζει 20 κιλά παραπάνω (83 κατά μέσο όρο), τρώει πολύ κρέας, πίνει πολύ αλκοόλ και καταναλώνει πολλά λίπη. Τότε ο μέσος κρητικός περπατούσε περίπου 13 χιλιόμετρα την ημέρα, σήμερα το 80% περπατάει λιγότερο από 1 με 2 χλμ. Αυτά δείχνουν πως η διατροφικές μας συνήθειες και η καθημερινότητά μας έχει αλλάξει κατά πολύ μέσα σε 40 χρόνια. Επίσης το 1960 στην Κρήτη κατανάλωναν μόνο ελαιόλαδο, που θεωρείται «ασπίδα» για διάφορα νοσήματα, ενώ σήμερα πολλά λάδια και βούτυρα αμφιβόλου ποιότητας χρησιμοποιούνται από τα νοικοκυριά.
Συνεχώς έχουμε αύξηση εμφραγμάτων και διαφόρων μορφών καρκίνου, όπως είπε ο κ. Καφάτος, που ήταν σχεδόν άγνωστα τέσσερις δεκαετίες πριν και τόνισε πως αν δεν αλλάξουμε διατροφή, τα στατιστικά στοιχεία για τη χώρα μας είναι δυσοίωνα. «Είμαστε η πρώτη χώρα στην Ευρώπη σε ποσοστά παχυσαρκίας, μεγάλη περίμετρο μέσης, αυξάνεται ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, τα εμφράγματα, οι καρκίνοι, ενώ είχαμε ευνοϊκότατη θέση μέχρι πριν λίγες δεκαετίες, με τα υψηλότερα ποσοστά επιβίωσης και τους χαμηλότερους δείκτες θνησιμότητας. Δεν έχουμε κατανοήσει τι έχουμε χάσει. Η εισβολή των σούπερ μάρκετ με χιλιάδες επεξεργασμένα τρόφιμα είναι ένας παράγοντας στον οποίο οφείλεται αυτό. Για παράδειγμα εταιρείες αγοράζουν χαμηλής ποιότητας ελαιόλαδο το επεξεργάζονται, κάνουν μαργαρίνες, προσθέτουν διάφορες ουσίες όπως πολυφαινόλες και τα διαφημίζουν. Σε κάθε περίπτερο βρίσκεις επίσης σοκολάτες, παγωτά, πατατάκια, μπισκότα που έχουν μεγάλη ποσότητα ζάχαρης, τη χειρότερη ποιότητα λίπους, μεγάλη ποσότητα αλατιού. Το επεξεργασμένο κρέας επίσης είναι καρκινογόνο, έχει νιτρώδη άλατα, όπως και το κόκκινο κρέας και είναι καρκινογόνες ουσίες όταν έχουμε συχνή και μεγάλη κατανάλωση. Για αυτό πρέπει η κατανάλωση να είναι μικρή».
Σε αντίθεση με την Ελλάδα, στη Φιλανδία όπου εφαρμόζεται από το 1970 πρόγραμμα πρωτογενούς πρόληψης και διατροφής, έχουν ελαττωθεί τα εμφράγματα κατά 80% αλλά και στην Ευρώπη των 15 έχουν ελαττωθεί καθώς έχει γίνει συνείδηση ότι συγκεκριμένα νοσήματα εξαρτώνται από τον τρόπο ζωής και διατροφής μας και μπορούν να ελαττωθούν σε μεγάλα ποσοστά. «Δυστυχώς όμως οι πολιτικοί μας στην Ελλάδα δεν ενδιαφέρονται για την πρωτογενή πρόληψη και διατροφή, ενδιαφέρονται για άλλα θέματα, δεν είναι καν στις προτεραιότητές τους», υπογραμμίζει ο κ. Καφάτος.
Σε ό,τι αφορά τα συμπληρώματα διατροφής τονίζει πως είναι καταστροφή για την υγεία. «Στη Φιλανδία πριν μερικά χρόνια έγινε μια μελέτη κατά την οποία έδωσαν συμπληρώματα καροτονοειδών, βιταμίνης Α δηλαδή, με την υπόθεση ότι θα ελαττώσουν τον κίνδυνο του καρκίνου σε όσους είναι εκτεθειμένοι σε αμίαντο, δυστυχώς όμως μετά από 6 χρόνια παρακολούθησης έδειξε πως αυξάνεται ο καρκίνος αντί να ελαττώνεται. Αν δεν ακολουθείς καλή διατροφή τα συμπληρώματα έχουν αρνητική δράση, αλλά ακόμη και καλή διατροφή αν έχεις πάλι τα συμπληρώματα έχουν αρνητικά αποτελέσματα».
Καρκίνος και διατροφή
«Αν θέλουμε να προστατευθούμε πρέπει να γυρίσουμε πίσω», είπε χαρακτηριστικά μεταξύ άλλων ο Διευθυντής της Παθολογικής Κλινικής του Νοσοκομείου Ρεθύμνου Κων/νος Μαλάς στην εισήγησή του για τη διατροφή και τον καρκίνο. Ο κ. Μαλάς τόνισε πως ο τρόπος ζωής, το περιβάλλον και η κληρονομικότητα (λιγότερο ωστόσο) προκαλούν καρκίνο. Σε ό,τι αφορά τον τρόπο ζωής, το κάπνισμα, η πλούσια σε λιπαρά διατροφή, η καθιστική ζωή, η υπερβολική έκθεση στον ήλιο, η παχυσαρκία είναι σημαντικοί παράγοντες. Σε ό,τι αφορά το περιβάλλον, τα φάρμακα, οι χημικές ουσίες, η ακτινοβολία είναι επίσης σημαντικοί παράγοντες καρκινογένεσης. Αξιοσημείωτο, δε, είναι πως, όπως είπε ο κ. Μαλάς, η σωστή διατροφή μπορεί να μειώσει τους θανάτους από καρκίνο σε ποσοστό έως και 35%.
Καρδιαγγειακά νοσήματα
Αύξηση θανάτων από Καρδιαγγειακή νόσο της τάξης του 117% παρατηρείται στη χώρα μας από το 1971 έως το 2001, ενώ η καρδιοαγγειακή νόσος ευθύνεται για το 50% όλων των θανάτων σε ασθενείς μεγαλύτερους των 65 ετών και για το 40% για ασθενείς μικρότερους των 74 ετών.
Τα στοιχεία αυτά παρουσίασε ο πρόεδρος του Ιατρικού Συλλόγου Ρεθύμνου, Γιώργος Στεφανάκης, τονίζοντας πως «η Κρητική διατροφή είναι ωφέλιμη για την υγεία μας. Περιέχει μια ποικιλία τροφών που εφοδιάζουν τον οργανισμό με μια πληθώρα από θρεπτικά συστατικά, και αντιοξειδωτικές ουσίες.
Η Κρητική διατροφή έχει βρεθεί ότι συμβάλλει στην πρόληψη της παχυσαρκίας και προστατεύει από καρδιοπάθειες, σακχαρώδη διαβήτη και διάφορες μορφές καρκίνου. Παράλληλα μας παρέχει μια ισχυρή αντιοξειδωτική ασπίδα ενάντια στην καταστροφή των κυττάρων μας θωρακίζοντας έτσι την υγεία μας και συμβάλλοντας στην μακροβιότητά μας». Στη χώρα μας, οι δείκτες νοσηρότατος και θνησιμότητας από καρδιαγγειακά νοσήματα αυξάνονται με γρήγορους ρυθμούς τις τελευταίες δεκαετίες, είπε χαρακτηριστικά. Σημείωσε επίσης κατά τη διάρκεια της ομιλίας του ότι στην Ελλάδα, η κυριότερη αιτία θανάτου είναι τα καρδιακά νοσήματα τα οποία σε μεγάλο βαθμό οφείλονται σε κακή διατροφή, άγχος, κάπνισμα και έλλειψη φυσικής δραστηριότητας.
Η Ελλάδα, δε, δεσπόζει στην πρώτη θέση σε ευρωπαϊκό επίπεδο σε ποσοστά παχυσαρκίας. To 77% των ανδρών και το 69% των γυναικών του Ελληνικού πληθυσμού είναι υπέρβαροι, ενώ το 30% των ανδρών και το 32% των γυναικών είναι παχύσαρκοι. Δεδομένου, ότι το ποσοστό παιδικής παχυσαρκίας αναμένεται να φτάσει το 2020 στο 33% από 23% που είναι σήμερα, ο κ. Στεφανάκης τόνισε πως «το σημερινό παχύσαρκο παιδί είναι ο αυριανός παχύσαρκος ενήλικος. Ένας ενήλικος που έχει μεγάλες πιθανότητες να εμφανίσει σοβαρά προβλήματα υγείας που θα μπορούσε να αποφύγει». Η παχυσαρκία βέβαια σχετίζεται άμεσα με πολλά προβλήματα υγείας όπως υπέρταση, υπερλιπιδαιμία, καρδιαγγειακά νοσήματα, διαβήτη τύπου 2, οστεοπόρωση, διάφορες μορφές καρκίνου και φυσικά με πολλά ψυχολογικά προβλήματα.
