Γράφει ο Δρ. Άλεν Σαλέριαν
Πέντε μέλη της εθνικής ομάδας ποδοσφαίρου της Αγγλίας, η οποία είχε κατακτήσει το Παγκόσμιο Κύπελλο το 1966, έχουν διαγνωστεί με άνοια. Ο Σερ Μπρους Τσάρλτον, στα 83 του χρόνια, είναι το πιο πρόσφατο θύμα αυτού του αργού και μη ανατρέψιμου θανάτου του εγκεφάλου.
Στην ουσία, 5 από τα 18 μέλη της ομάδας, το 27% των παιχτών δηλαδή, ανέπτυξαν άνοια. Προηγούμενες έρευνες έχουν αποδείξει πως πρώην επαγγελματίες ποδοσφαιριστές έχουν 3,5 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να πεθάνουν από άνοια, σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό. Έρευνα ομάδας επιστημόνων υπό την αιγίδα του Δρ. Μάικλ Λίπτον το 2013 απέδειξε πως οι «κεφαλιές» σχετίζονται με απώλεια μνήμης, μειωμένη γνωστική λειτουργία, και απώλεια λευκής ύλης εγκεφάλου που διαπιστώνεται από μαγνητική τομογραφία.
Αυτά τα αποτελέσματα θα έπρεπε να μας ξαφνιάσουν; Είναι οι «κεφαλιές» ασφαλείς για τον εγκέφαλο; Τι συμβαίνει στα εγκεφαλικά κύτταρα όταν μία μπάλα που ταξιδεύει με ταχύτητά 100 χιλιομέτρων/ώρα συγκρούεται με το κεφάλι; Έχει σημασία ή όχι η μη ύπαρξη άμεσων ή ορατών σημαδιών κινδύνου; Κάποια βασικά στοιχεία για τον εγκέφαλο θα μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε καλύτερα τις πιθανές επιπτώσεις των ποδοσφαιρικών «κεφαλιών»:
- Έχουμε 100 δισεκατομμύρια εγκεφαλικά κύτταρα, που αντιστοιχούν στο 0,2% των συνολικών κυττάρων του σώματός μας (38 τρισεκατομμύρια συνολικά).
- Ο ανθρώπινος εγκέφαλος ζυγίζει 1,5 κιλό, που αντιστοιχεί περίπου στο 3% του συνολικού βάρους του σώματός μας. Καταναλώνει το 20% της συνολικής σωματικής ενέργειας ενώ έχει μία ιδιαίτερα ευαίσθητη εξάρτηση στον οξυγόνο και στην επαρκή παροχή αίματος.
- Ο εγκέφαλος μπορεί να παραμείνει ζωντανός για εκατοντάδες χρόνια με επαρκή παροχή ενέργειας και άνευ εχθρικών περιβαλλοντικών επιρροών.
- Για να μπορέσει ένας άνθρωπος να σκεφτεί, να αισθανθεί, να φανταστεί, να σχεδιάσει ή να λειτουργήσει, 100 δισεκατομμύρια εγκεφαλικά κύτταρα πρέπει να λειτουργήσουν με εναρμονισμένο τρόπο, υπό τον έλεγχο του προμετωπιαίου φλοιού, η οποία είναι μία μικρή σε έκταση περιοχή του εγκεφάλου ακριβώς κάτω από το μέτωπο και που χρειάστηκε 3,6 δισεκατομμύρια χρόνια για να εξελιχθεί.
Είναι λοιπόν η προώθηση ενός αθλήματος που βάζει τον ανθρώπινο προμετωπιαίο φλοιό σε κίνδυνο, μία βάρβαρη κοινωνική πρακτική;
Εκφυλισμός του εγκεφάλου
Η μειωμένη παροχή οξυγόνου και η αυξημένη παραγωγή ελεύθερων ριζών είναι οι κύριες αιτίες του κυτταρικού θανάτου στον εγκέφαλο. Για παράδειγμα, οι περισσότεροι σημαντικοί παράγοντες κινδύνου για την άνοια ή για νόσο Αλτσχάιμερ, όπως ο διαβήτης, η καρδιαγγειακή νόσος, το εμφύσημα, η παχυσαρκία, η άπνοια ύπνου, και το εγκεφαλικό τραύμα, καθιστούν τον εγκεφαλικό ιστό ευάλωτο στον επιταχυνόμενο εκφυλισμό και στον κυτταρικό θάνατο, εξαιτίας της μειωμένης παροχής οξυγόνου και της αυξανόμενής παραγωγής ελεύθερων ριζών. Εκτιμάται πως κάθε ποδοσφαιρική «κεφαλιά» προκαλεί ζημιά σε σημαντικό αριθμό εγκεφαλικών κυττάρων και οδηγεί στην αυξημένη παραγωγή ελεύθερων ριζών.
Το μέλλον της «κεφαλιάς»;
Προκαλεί εντύπωση το γεγονός πως, παρά τα συντριπτικά αποδεικτικά στοιχεία που υπάρχουν και δείχνουν πως κάθε μορφή εγκεφαλικού τραύματος έχει αποδειχθεί επιστημονικά πως παρουσιάζει κινδύνους, η ΦΙΦΑ, η ΟΥΕΦΑ, και η ΔΟΥ εξακολουθούν να θέτουν τους εγκεφάλους νεαρών ανθρώπων σε κίνδυνο. Είναι επειδή κάποιοι ειδικοί για τον εγκέφαλο έχουν ισχυριστεί πως δεν υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία που να δείχνουν ξεκάθαρα πως οι «κεφαλιές» προκαλούν τραύματα του εγκεφάλου;
Για παράδειγμα, ομάδα επιστημόνων υπό την αιγίδα του Δρ. Άντριου Ράθερφορντ πρόσφατα δημοσίευσε άρθρο που έδωσε έμφαση στην έλλειψη επιστημονικών στοιχείων που να δικαιολογούν τις ευρύτερες ανησυχίες που υπάρχουν για την ενδεχόμενη σχέση των ποδοσφαιρικών «κεφαλιών» με την άνοια. Παραδέχθηκαν, ωστόσο, πως η σχέση της «κεφαλιάς» με την άνοια δεν έχει μελετηθεί επαρκώς. Αυτό εν τέλει μπορεί να είναι το μεγάλο μας σφάλμα: το ότι δεν έχουμε μελετήσει σε βάθος μία πιθανή σχέση ανάμεσά στις ποδοσφαιρικές «κεφαλιές» και στην άνοια.
Γιατί παίζουμε ποδόσφαιρο και γιατί συμμετέχουμε σε αθλητικές δραστηριότητες; Μόνο για ψυχαγωγία και καλοπέραση; Δεν θα περιμέναμε πως ο αθλητισμός επίσης θα βελτίωνε την υγεία μας; Πως μπορούμε λοιπόν να δικαιολογήσουμε την ανοχή μας σε μία πρακτική όπου οι μπάλες συγκρούονται με τον εγκέφαλο με μεγάλη ταχύτητα; Κύριο άρθρο του New England Journal of Medicine που δημοσιεύθηκε από τον Δρ. Ρόμπερτ Στερν το 2019 αναφέρει το εξής: «Υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι η συμμετοχή σε αθλήματα επαφής και σύγκρουσης μπορεί να οδηγούν σε αυξημένη πιθανότητα γνωστικής και νευροψυχιατρικής βλάβης αργότερα στη ζωή, καθώς και σε αυξημένο κίνδυνο νευροεκφυλιστικής ασθένειας και χρόνιας τραυματικής εγκεφαλοπάθειας, εξαιτίας του κατ’ επανάληψη τραύματος του εγκεφάλου».
Η ανθρώπινη ιστορία αποτελείται από μία θλιβερή αποθήκη ανθρωπογενών αγριοτήτων, που συμπεριλαμβάνει την σκλαβιά, τα βασανιστήρια, και την σωματική βία. Υπάρχει έστω και ένας επιστήμονας που ειδικεύεται στον ανθρώπινο εγκέφαλο και να ισχυρίζεται πως οι ποδοσφαιρικές «κεφαλιές» δεν προκαλούν ζημιά; Θα πρέπει να μας προκαλέσει εντύπωση όταν οι μελλοντικές γενιές θα χαρακτηρίσουν την τωρινή μας πρακτική της «κεφαλιάς» ως βάρβαρη;
Το δύσκολο ερώτημα για τους επιστήμονες, και για την ΦΙΦΑ και την ΟΥΕΦΑ, δεν είναι αν πρόκειται «καλές» ή «κακές» οι «κεφαλιές», αλλά πότε θα έπρεπε να επιβληθεί η καθολική απαγόρευση των «κεφαλιών» σε όλες τις αθλητικές δραστηριότητες.
Και κλείνω με την εξής απορία: ταλαντούχοι ποδοσφαιριστές όπως ο Κριστιάνο Ρονάλντο και ο Γκάρεθ Μπέιλ, που είναι γνωστοί μεταξύ άλλων και για τις ικανότητες τους στις «κεφαλιές», γνωρίζουν πόσα εγκεφαλικά κύτταρα σκοτώνουν, στην προσπάθειά τους να βοηθήσουν τις ομάδες τους να κερδίσουν περισσότερα τρόπαια;
Ο Δρ. Άλεν Τζ. Σαλέριαν, M.D., είναι Αμερικανός γιατρός, ποιητής και ζωγράφος, ο οποίος είναι πρώην αναπληρωτής καθηγητής ψυχιατρικής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου George Washington των Η.Π.Α., πρώην επικεφαλής ψυχιατρικός σύμβουλος του FBI, και συγγραφέας πολλών άρθρων που έχουν δημοσιευθεί σε επιστημονικά περιοδικά (CNS Spectrum, The Lancet, Medical Hypothesis κ.α.), και σε εφημερίδες ευρείας κυκλοφορίας (USA Today, Washington Post, Los Angeles Times κ.α.).
