Από τότε που πρωτοεμφανίστηκαν τη δεκαετία του 1920, οι φθαλικές ενώσεις (φθαλάτες) έχουν χρησιμοποιηθεί ευρέως ως πλαστικοποιητές για να αυξήσουν την ευελιξία και την ανθεκτικότητα διαφορετικών υλικών στην κατασκευή πολυμερών πολυβινυλοχλωριδίου (PVC). Οι φθαλάτες χρησιμοποιούνται επίσης σε πολλά προϊόντα, όπως συσκευασίες τροφίμων, καλλυντικά, συμπληρώματα διατροφής, υλικά καθαρισμού, φαρμακευτικά προϊόντα, εντομοκτόνα και παιδικά παιχνίδια.
Ωστόσο τα η έκθεση σε χημικές ουσίες των πλαστικών προκαλούν ενδοκρινικές διαταραχές και αυτό έχει συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου.
Τα πλαστικά είναι μέρος της σύγχρονης ζωής, είναι χρήσιμα, αλλά μπορούν να αποτελέσουν σημαντική πρόκληση για το περιβάλλον και επίσης συνιστούν ανησυχία για την υγεία. Πράγματι, η έκθεση σε χημικές ουσίες που σχετίζονται με το πλαστικό, όπως η βασική χημική ουσία δισφαινόλη Α (BPA) και οι φθαλικοί πλαστικοποιητές, μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου. Τα κυκλοφορούντα επίπεδα των φθαλικών ενώσεων και των μεταβολιτών τους έχουν συσχετιστεί με αυξημένους παράγοντες κινδύνου αθηροσκλήρωσης ή καρδιαγγειακής νόσου όπως τα επίπεδα της LDL-χοληστερόλης (Lind and Lind 2011, 2012; Olsén et al. 2012). Ωστόσο, οι μηχανισμοί αυτής της συσχέτισης είναι ασαφείς.
Πολλοί ενδοκρινικοί διαταράκτες έχει αποδειχθεί ότι λειτουργούν επηρεάζοντας έναν υποδοχέα κυττάρων που ονομάζεται PXR, ο οποίος λειτουργεί ως ξενοβιοτικός αισθητήρας αλλά έχει επίσης αθηρογόνα αποτελέσματα in vivo -δηλαδή προάγει την αθηροσκλήρωση και κατά συνέπεια τις καρδιακές παθήσεις και το ισχαιμικό εγκεφαλικό.
Προηγούμενες μελέτες είχαν εντοπίσει ότι πολλές χημικές ουσίες πλαστικών όπως η BPA και τα ανάλογά της (π.χ., δισφαινόλη Β και DEHP) είναι ισχυροί αγωνιστές του υποδοχέα PXR. Πρόσφατες μελέτες έχουν αποκαλύψει απροσδόκητες λειτουργίες για τον υποδοχέα PXR στην ομοιόσταση των λιπιδίων και την αθηρογένεση.
Οι υποκείμενοι μηχανισμοί παραμένουν άγνωστοι αλλά μια ερευνητική ομάδα με επικεφαλής τον Changcheng Zhou, βιοϊατρικό επιστήμονα στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, στο Riverside, γεννά ελπίδες για την επίλυση του μυστηρίου. Σε μια μελέτη σε ποντίκια, οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι ένας φθαλικός εστέρας, μια χημική ουσία που χρησιμοποιείται για να κάνει τα πλαστικά πιο ανθεκτικά, οδήγησε σε αυξημένα επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα των ζώων.
“Βρήκαμε ότι ο φθαλικός δικυκλοεξυλεστέρας ή DCHP συνδέεται ισχυρά με έναν υποδοχέα που ονομάζεται PXR (pregnane X receptor)”, δήλωσε ο Zhou, ο οποίος είναι καθηγητής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια. “Το DCHP ενεργοποιεί τον υποδοχέα PXR στο έντερο, προκαλώντας έκφραση των βασικών πρωτεϊνών που απαιτούνται για την απορρόφηση και τη μεταφορά της χοληστερόλης. Τα πειράματά μας δείχνουν ότι το DCHP προκαλεί υψηλή χοληστερόλη στοχεύοντας τη σηματοδότηση του PXR στο έντερο”.
Το DCHP (dicyclohexyl phthalate), ένας ευρέως χρησιμοποιούμενος πλαστικοποιητής φθαλικού άλατος. Προτάθηκε πρόσφατα από την Υπηρεσία Προστασίας του Περιβάλλοντος των ΗΠΑ ως ουσία υψηλής προτεραιότητας για αξιολόγηση του κινδύνου που μπορεί να προκαλεί στην ανθρώπινη υγεία. Για την ώρα, δεν είναι γνωστά ακόμη πολλά για τις παρενέργειες του DCHP στον άνθρωπο.
“Από όσο γνωρίζουμε, η μελέτη μας είναι η πρώτη που δείχνει τις επιπτώσεις της έκθεσης σε DCHP στην υψηλή χοληστερόλη και τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου σε μοντέλα ποντικιών”, είπε ο Zhou. “Τα αποτελέσματά μας παρέχουν πληροφορίες και νέες κατανοήσεις για τον αντίκτυπο των χημικών ουσιών που σχετίζονται με το πλαστικό στην υψηλή χοληστερόλη ή τη δυσλιπιδαιμία και τον κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων”.
Η ομάδα του Zhou διαπίστωσε ότι τα ποντίκια που εκτέθηκαν σε DCHP είχαν στα έντερά τους υψηλότερα κυκλοφορούντα κεραμίδια, μια κατηγορία μορίων κηρώδους λιπιδίου που σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου στους ανθρώπους, με τρόπο που εξαρτιόταν από τον υποδοχέα PXR. “Αυτό υποδεικνύει τον δυνητικά σημαντικό ρόλο του υποδοχέα PXR στη συμβολή του στις επιβλαβείς επιπτώσεις των χημικών ουσιών που σχετίζονται με τα πλαστικά στην καρδιαγγειακή υγεία των ανθρώπων”, δήλωσε ο Zhou.
Πηγή: Effects of dicyclohexyl phthalate exposure on PXR activation and lipid homeostasis in miceEnvironmental Health Perspectives (2021). ” doi.org/10.1289/EHP9262.
