Η Όμικρον, η πρώτη παραλλαγή COVID-19 που αναβαθμίστηκε σε παραλλαγή ανησυχίας από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) μέσα σε λίγες μέρες, μπήκε κάτω από το ραντάρ των εργαστηρίων στη Νότια Αφρική, στις 8 Νοεμβρίου, αν και κυκλοφορούσε νωρίτερα.
Λόγω του εξαίρετου συστήματος γονιδιωματικής επιτήρησης, οι υγειονομικές αρχές της Νότιας Αφρικής ανέφεραν ότι τα κρούσματα αυτής της παραλλαγής αυξάνουν πολύ γρήγορα. Σε αντίθεση με άλλες παραλλαγές, η Όμικρον μπορεί να ανιχνευθεί χρησιμοποιώντας ένα αξιόπιστο τεστ PCR χωρίς να απαιτείται αλληλούχιση ολόκληρου του γονιδιώματος, κάτι που επέτρεψε την ταχεία παρακολούθηση της εξάπλωσής της. Μέχρι τις 23 Νοεμβρίου, 1.100 περιπτώσεις της παραλλαγής (το 73% όλων των θετικών κρουσμάτων) είχαν εντοπιστεί στην επαρχία Gauteng της Νότιας Αφρικής, από 10 που καταγράφηκαν στις αρχές Νοεμβρίου. Από τις 3 Δεκεμβρίου, η Όμικρον είχε ξεπεράσει επίσημα την παραλλαγή Δέλτα στη Νότια Αφρική.
Ο αριθμός αποτελεσματικής αναπαραγωγής (ο αριθμός των ατόμων που μολύνθηκαν από ένα μόνο μολυσμένο άτομο) από την Όμικρον εκτιμάται ότι είναι πάνω από 6, ενώ ο αριθμός αποτελεσματικής αναπαραγωγής για τη Δέλτα υπολογίστηκε περίπου 5 -ο αριθμός αναπαραγωγής για μια πολύ μεταδοτική ασθένεια όπως η ανεμοβλογιά είναι 9. Η παραλλαγή Όμικρον επιβεβαιώνεται σε όλες τις ηπείρους εκτός από την Ανταρκτική. Τα αναφερόμενα κρούσματα εκτός Νότιας Αφρικής φαίνεται να σχετίζονται κυρίως με ταξίδια και είναι κυρίως σε εμβολιασμένα άτομα, κάτι που έχει προκαλέσει φόβο. Οι προβλέψεις είναι ότι η Όμικρον θα αρχίσει σύντομα να ξεπερνά τα κρούσματα της Δέλτα.
Σε τι διαφέρει η Όμικρον από τις άλλες παραλλαγές; Οι παραλλαγές εμφανίζονται μέσω μεταλλάξεων στην αλληλουχία του γονιδιώματος του ιού, που είναι το σύνολο των γενετικών οδηγιών του ιού. Η παραλλαγή Όμικρον έχει σημαντικά περισσότερες μεταλλάξεις από άλλες παραλλαγές στο γονίδιο S της -το γονίδιο που κωδικοποιεί την πρωτεΐνη ακίδας του ιού, η οποία είναι το κλειδί που παρέχει στον ιό πρόσβαση στα κύτταρά μας. Η Όμικρον έχει συσσωρεύσει 50 μεταλλάξεις, συμπεριλαμβανομένων 32 μεταλλάξεων στο γονίδιο S. Αντίθετα, η παραλλαγή Άλφα έχει 9 μεταλλάξεις στο γονίδιο S της και η Δέλτα έχει από 9 έως 13 μεταλλάξεις. Λόγω των πολλών μεταλλάξεων έχει αμφισβητηθεί η προστασία που προκαλείται από τα υπάρχοντα εμβόλια για την Όμικρον.
Είναι πολύ νωρίς για να πούμε τι να γίνει με την παραλλαγή Όμικρον. Η πρωτεΐνη ακίδας φέρει έξι μοναδικές υποκαταστάσεις αμινοξέων που δεν έχουν παρατηρηθεί στις άλλες παραλλαγές. Το πότε και πώς εξελίχθηκε το Όμικρον δεν θα είναι εύκολο να απαντηθεί, αλλά σίγουρα, οι μεταλλάξεις που αποκτήθηκαν από αυτήν την παραλλαγή προβληματίζουν.
Τα εμβόλια ή η προηγούμενη μόλυνση προστατεύουν από την παραλλαγή Omicron;
Τα τρέχοντα εμβόλια σχεδιάστηκαν για να προστατεύουν από τη νόσο COVID-19, δηλαδή να προστατεύουν από νοσηλεία και θάνατο. Ωστόσο, είχαν καλύτερες επιδόσεις, μειώνοντας τις λοιμώξεις έως και 80% (για τα εμβόλια mRNA) και περιόρισαν τη μετάδοση. Το εάν η παραλλαγή Όμικρον μπορεί, και σε ποιο βαθμό, να αποφύγει την ανοσία που προκαλείται είτε από φυσική μόλυνση είτε από εμβόλιο, είναι άγνωστο.
Μια μελέτη που δεν έχει ακόμη αξιολογηθεί από ομοτίμους δείχνει ότι οι επαναληπτικές λοιμώξεις με την Όμικρον είναι πολύ υψηλότερες από αυτές που καταγράφηκαν με τη Δέλτα στη Νότια Αφρική. Αυτή η αναφορά υποδηλώνει ότι η ανοσία που αποκτήθηκε λόγω προηγούμενων λοιμώξεων με παραλλαγή Βήτα ή Δέλτα ενδέχεται να μην αποτρέψει τη μόλυνση από την Όμικρον. Το εύρημα θα μπορούσε να εξηγήσει την ταχεία αύξηση των κρουσμάτων Όμικρον στη Νότια Αφρική, όπου ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού μολύνθηκε ραγδαία. Σε αυτή τη μελέτη δεν μπόρεσε να εξαχθεί συμπέρασμα σχετικά με την προστασία της ανοσίας που προκαλείται από το εμβόλιο έναντι της Όμικρον λόγω ανεπαρκών δεδομένων -το ποσοστό εμβολιασμού στη Νότια Αφρική είναι μόνο 25%.
Όμως, τα εμβόλια είναι πιθανό να προστατεύουν από τη σοβαρή νόσο COVID-19. Οι πρώιμες μελέτες -όλες προδημοσιεύσεις που δεν έχουν αξιολογηθεί από άλλους επιστήμονες- υποδηλώνουν ότι η Όμικρον αντιμετωπίζεται λιγότερο καλά από την υπάρχουσα ανοσία. Ωστόσο, η έρευνα δείχνει επίσης ότι η χορήγηση μιας τρίτης αναμνηστικής δόσης εμβολίου μπορεί να προσφέρει μεγαλύτερη προστασία. Τα δεδομένα υποδηλώνουν σταθερά ότι η Όμικρον μπορεί να ξεφύγει από αυτά τα εξουδετερωτικά αντισώματα αλλά ίσως όχι εντελώς και μάλλον υπάρχουν μεγάλες διαφορές από άνθρωπο σε άνθρωπο. Η μείωση της εξουδετέρωσης στα διπλά εμβολιασμένα άτομα είναι μεταξύ 10-40 φορές, σε σύγκριση με την παραλλαγή Δέλτα.
Δεν γνωρίζουμε το βαθμό στον οποίο οι άλλοι μηχανισμοί του ανοσοποιητικού συστήματος μπορούν να παρέχουν προστασία. Ενώ το τμήμα του ιού που στοχεύουν τα εξουδετερωτικά αντισώματα, την πρωτεΐνη-ακίδα, έχει μεταλλαχθεί σε μεγάλο βαθμό στην Όμικρον, υπάρχει η ελπίδα ότι τα άτομα με χαμηλά επίπεδα εξουδετερωτικών αντισωμάτων, και ειδικά μετά από μια ενισχυτική δόση, θα προστατεύονται από τις άλλες ανοσοποιητικές άμυνες. Χρειάζονται όμως μελέτες για να μετρηθεί αυτή η προστασία.
Σύμφωνα με τα μέχρι τώρα στοιχεία της Νότιας Αφρικής, παραλλαγή Όμικρον φαίνεται να προκαλεί ίδια ή ελαφρώς λιγότερο σοβαρή ασθένεια από προηγούμενες παραλλαγές του κορωνοϊού και το εμβόλιο Pfizer φαίνεται να προσφέρει μικρότερη άμυνα έναντι της μόλυνσης, αλλά εξακολουθεί να παρέχει καλή προστασία από νοσηλεία. Αν και τα ευρήματα είναι προκαταρκτικά, χωρίς να έχουν αξιολογηθεί από ομοτίμους- ο εμβολιασμός δύο δόσεων Pfizer-BioNTech φάνηκε να παρέχει 33% προστασία από τη μόλυνση κατά τη διάρκεια του τρέχοντος κύματος Όμικρον της Νότιας Αφρικής, αλλά 70% προστασία από νοσηλεία, σύμφωνα με την ανάλυση που διεξήχθη από την Discovery Health, τη μεγαλύτερη ιδιωτική εταιρεία ασφάλισης υγείας της Νότιας Αφρικής. Μια τρίτη, αναμνηστική δόση, είναι λογικό να προσφέρει κάποια μεγαλύτερη ανοσία.
