Η παλαιολιθική διατροφή ανήκει στο παρελθόν;

Των Mark Collard και Amalea Ruffett, The Conversation.

Η Paleo Diet μας προτρέπει να μιμηθούμε τις διατροφικές επιλογές των προϊστορικών προγόνων μας. Στην πράξη, αυτό σημαίνει να αποφεύγουμε τα γαλακτοκομικά προϊόντα, τα δημητριακά, τα όσπρια, τα έλαια, τη ζάχαρη και τα επεξεργασμένα τρόφιμα, καταναλώνοντας λαχανικά, φρούτα, ξηρούς καρπούς, κρέας που εκτρέφεται στα βοσκοτόπια και άγρια θαλασσινά. Οι υποστηρικτές της Paleo Diet υποστηρίζουν ότι τρώγοντας με αυτόν τον τρόπο, θα χάσουμε βάρος και θα μειώσουμε τον κίνδυνο των χρόνιων ασθενειών.

Οι ρίζες της παλαιολιθικής διατροφής μπορούν να εντοπιστούν στη δεκαετία του 1950, αλλά οφείλει τη σημερινή της δημοτικότητα σε ένα βιβλίο του Loren Cordain με τίτλο «The Paleo Diet: Lose Weight and Get Healthy Eating the Food You Were Designed to Eat», που κυκλοφόρησε το 2001. Στα 22 χρόνια από τη δημοσίευση του βιβλίου του Cordain, η δίαιτα Paleo υιοθετήθηκε από αρκετά εκατομμύρια ανθρώπους και μια βιομηχανία δισεκατομμυρίων δολαρίων αναπτύχθηκε, συμπεριλαμβανομένων των τροφίμων σε ακριβές τιμές και ενός συστήματος πιστοποίησης.

Ενώ η παλαιολιθική διατροφή έχει πολλούς υποστηρικτές, η κλινική έρευνα δεν έχει ακόμη τεκμηριώσει τα υποτιθέμενα οφέλη της για την υγεία. Αρχικά, δεν φαίνεται να είναι καλύτερη από τις συμβατικές συνιστώμενες δίαιτες ως μέσο απώλειας βάρους μεσοπρόθεσμα έως μακροπρόθεσμα.

Η μόνη δημοσιευμένη πολυετής μελέτη που αξιολόγησε τον αντίκτυπο της παλαιολιθικής διατροφής στην απώλεια βάρους διαπίστωσε ότι η τήρησή της δεν είναι πιο αποτελεσματική από την τήρηση των επίσημων διατροφικών συστάσεων των σκανδιναβικών χωρών μετά από δύο χρόνια.

Επίσης, μια ανασκόπηση το 2016 διαπίστωσε ότι οι μελέτες που εξέτασαν τον αντίκτυπο της παλαιολιθικής διατροφής στον διαβήτη τύπου 2 ήταν «μη τελεσίδικες».

Οι συγγραφείς μιας μελέτης του 2020 ανέφεραν ότι η τήρηση της παλαιολιθικής διατροφής είχε ως αποτέλεσμα υψηλότερη σχετική αφθονία βακτηρίων του εντέρου που παράγουν μια χημική ουσία (TMAO) που σχετίζεται με τις καρδιαγγειακές παθήσεις, κάτι που έρχεται σε αντίθεση με τον ισχυρισμό ότι η διατροφή αυτή μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης χρόνιας ασθένειες.

Λανθασμένη υπόθεση;

Γιατί τα οφέλη για την υγεία που ισχυρίζονται για τη δίαιτα Paleo δεν έχουν υποστηριχθεί από την κλινική έρευνα; Πιστεύουμε ότι το πρόβλημα είναι ότι η δίαιτα Paleo βασίζεται σε μια λανθασμένη υπόθεση.

Η ιδέα στην οποία βασίζεται η παλαιολιθική διατροφή είναι ότι η συνεχιζόμενη αύξηση της παχυσαρκίας και των συναφών ασθενειών σε πολλές χώρες είναι το αποτέλεσμα μιας αναντιστοιχίας μεταξύ των τροφών που τρώμε και των τροφίμων που εξελίχθηκε για να καταναλώνει το είδος μας. Αυτή η αναντιστοιχία, έτσι λέει το επιχείρημα, είναι συνέπεια του ότι έχει περάσει πολύ λίγος χρόνος από τότε που εμφανίστηκε η γεωργία, πριν από 12.000 χρόνια, ώστε η εξέλιξη να έχει προσαρμόσει το είδος μας για να αντιμετωπίζει μια διατροφή με υψηλή περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες και χαμηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες ή τα επεξεργασμένα τρόφιμα.

Αυτό το επιχείρημα φαίνεται εύλογο γιατί υπάρχει η αντίληψη ότι η εξέλιξη είναι μια πολύ αργή διαδικασία. Ωστόσο, στην πραγματικότητα δεν υποστηρίζεται από την έρευνα για τα γονίδια που σχετίζονται με τη διατροφή.

Η έρευνα για τη συνεχή ικανότητα παραγωγής του ενζύμου λακτάση στην ενήλικη ζωή το δείχνει αυτό. Η λακτάση μας δίνει τη δυνατότητα να αφομοιώσουμε τη λακτόζη του σακχάρου του γάλακτος, επομένως αυτή η ύπαρξη της λακτάσης είναι χρήσιμη για μια δίαιτα που περιλαμβάνει γαλακτοκομικά προϊόντα. Το γονίδιο για την παραγωγή της λακτάσης εντοπίζεται σε λίγες μόνο περιοχές, μία από τις οποίες είναι η Ευρώπη και η έρευνα για το αρχαίο DNA δείχνει ότι υπάρχει λιγότερο από 5.000 χρόνια στην Ευρώπη. Ομοίως, μια ανάλυση γενετικών δεδομένων σε αφρικανικούς πληθυσμούς που δημοσιεύθηκε το 2022 βρήκε στοιχεία πρόσφατης προσαρμογής σε μια οικογένεια γονιδίων που συνδέονται με το μεταβολισμό του αλκοόλ. Σε αυτή την περίπτωση, η φυσική επιλογή λειτούργησε τα τελευταία 2.000 χρόνια.

Αυτά τα στοιχεία δείχνουν ότι η λογική της αναντιστοιχίας μεταξύ της διατροφή και του DNA -για την υιοθέτηση της παλαιολιθικής διατροφής δεν υποστηρίζεται από γενετικές μελέτες. Τέτοιες μελέτες αποδεικνύουν ότι η εξέλιξη μπορεί να δημιουργήσει προσαρμογές που σχετίζονται για τη διατροφή σε πολύ λιγότερο χρόνο από ό,τι έχει περάσει από την εμφάνιση της γεωργίας.

Πρωτεΐνες και υδατάνθρακες

Υπάρχει επίσης ένα ζήτημα με τις συστάσεις της παλαιολιθικής διατροφής σχετικά με τη συμβολή των τριών μακροθρεπτικών συστατικών, των  πρωτεϊνών, των υδατανθράκων και λίπους, στη διατροφή ενός ατόμού.

Σύμφωνα με την παλαιολιθική διατροφή, θα πρέπει να στοχεύσουμε σε μια δίαιτα που αποτελείται από 19-35% πρωτεΐνες, 22-40% υδατάνθρακες και 28-58% λίπος, από πλευράς πρόσληψης θερμίδων. Αυτό καθιστά την παλαιολιθική διατροφή χαμηλή σε υδατάνθρακες και υψηλή σε πρωτεΐνες σε σχέση με τις συμβατικές συνιστώμενες δίαιτες. Τα ποσοστά βασίζονται σε μια μελέτη του 2000 που υπολόγισε τα μακροθρεπτικά συστατικά για περισσότερες από 200 ομάδες κυνηγών-συλλεκτών.

Ωστόσο, πρόσφατα διαπιστώσαμε ότι υπάρχει ένα πρόβλημα με αυτήν τη μελέτη. Το πρόβλημα έγκειται στις τιμές των μακροθρεπτικών συστατικών που χρησιμοποίησαν οι ερευνητές για τα φυτικά τρόφιμα. Ενώ χρησιμοποίησαν πολλά σετ τιμών μακροθρεπτικών συστατικών για ζωικά τρόφιμα, χρησιμοποιούσαν μόνο ένα για τα φυτικά τρόφιμα. Έλαβαν τα δεδομένα των φυτών από μια ανάλυση τροφίμων που καταναλώνονταν παραδοσιακά από αυτόχθονες Αυστραλούς.

Στη δική μας μελέτη, αξιολογήσαμε τα αποτελέσματα με δύο σύνολα δεδομένων φυτικών μακροθρεπτικών συστατικών, τα οποία αποτελούνταν και τα δύο από τιμές για φυτά που καταναλώνονται από κυνηγούς-συλλέκτες από διάφορες ηπείρους. Η χρήση δεδομένων φυτών πολλών ηπείρων παρήγαγε διαφορετικές εκτιμήσεις μακροθρεπτικών συστατικών. Αυτά με τη σειρά τους παρήγαγαν ένα μεγαλύτερο εύρος μακροθρεπτικών συστατικών από αυτός της παλαιολιθικής διατροφής. Τα εύρη που υπολογίσαμε εμείς είναι 14-35% πρωτεΐνες, 21-55% υδατάνθρακες και 12-58% λίπος.

Αυτό δείχνει ότι η διατροφή των προϊστορικών προγόνων μας είχε μεγαλύτερη επικάλυψη με τις σύγχρονες συστάσεις για τα μακροθρεπτικά συστατικά από ό,τι υποδεικνύει η παλαιολιθική διατροφή  (το Health Canada συστήνει 10-35% πρωτεΐνες, 45-65% υδατάνθρακες και 20-35% λιπαρά και το Υπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ συστήνει (10-30% πρωτεΐνε, 45-65% υδατάνθρακες και 25-35% λιπαρά).

Δεδομένου ότι το σκεπτικό για την υιοθέτηση της παλαιολιθικής διατροφής δεν υποστηρίζεται από τη διαθέσιμη επιστημονική έρευνα και οι συστάσεις της για μακροθρεπτικά συστατικά δεν είναι επιστημονικά ισχυρές, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι τα υποτιθέμενα οφέλη για την υγεία δεν έχουν υποστηριχθεί από κλινικές μελέτες.

Η παλαιολιθική διατροφή ήταν ένα αξιόλογο πείραμα, αλλά σε αυτό το σημείο φαίνεται πιθανό ότι οι άνθρωποι που την ακολουθούν μπορεί απλώς να σπαταλούν τα χρήματά τους. Οι συμβατικές δίαιτες που συνιστώνται προσφέρουν συγκρίσιμα αποτελέσματα με χαμηλότερο κόστος.

Δείτε επίσης